Ekonomia marksistowska

Z Wikipedii

Ekonomia marksistowska odnosi się do ogółu ekonomicznych przemyśleń i teorii sformułowanych przez Karola Marksa. Nie powinna być mylona z marksizmem – bardziej ogólną filozofią obejmującą inne aspekty życia społeczno-politycznego, podczas gdy sama jest jego częścią dotyczącą jedynie ekonomii.

Marks był jednym z głównych przedstawicieli nurtu radykalnego. Odrzucał założenia analizy neoklasycznej, a w swoich pracach prezentował wizję nowych stosunków ekonomicznych, które miały zapewnić osiągnięcie najsprawiedliwszej (sprawiedliwość wg potrzeb) i najkorzystniejszej dla ludzkiego rozwoju organizacji społeczeństwa. Z racji założeń jest to rodzaj gospodarki centralnie planowanej, jednak Marks podkreślał konieczność pozostawania całości gospodarki pod kontrolą pracowniczą, by zapewnić produkcję towarów naprawdę koniecznych dla społeczeństwa.

Przejmując niektóre koncepcje Davida Ricardo, stworzył teorię alienacji pracy i wyzysku klasy robotniczej. Analizował także kryzysy koniunkturalne, wskazując na zjawisko nadprodukcji jako ich przyczynę.

W praktyce, do charakterystycznych cech gospodarki socjalistycznej należą immanentny stan niedoboru oraz skrajnie niedorozwinięty system finansowy – banki postrzegane są tu jako instytucje wyzysku klasy robotniczej, a istnienie rynku kapitałowego marksistowscy ekonomiści kwitują sentencją: "Czyż można się wzbogacić śpiąc?"^[1]. Obrońcy ekonomii marksistowskiej zaznaczają jednak szereg niezgodności modelu wprowadzonego w ZSRR z tym, który opracował Marks, przede wszystkim całkowity brak demokratycznej kontroli i zachwianie równowagi produkcji (zbytni nacisk położony na przemysł ciężki). Wskazują również na trudności ekonomiczne wynikłe z powodów politycznych (jak embargo nałożone przez USA na Kubę czy fatalny stan rosyjskiej gospodarki po wojnie domowej i interwencji krajów zachodnich).

[edytuj] Ekonomia marksistowska w Polsce

W Polsce, w okresie PRL ekonomia marksistowska wykładana była na wszystkich kierunkach studiów pod nazwą ekonomia polityczna. Jednym z głównych jej założeń jest własność państwowa i centralne planowanie. Generalnie, w Polsce tendencjom upaństwowienia oparło się jedynie rolnictwo oraz drobne usługi. Wszelkie inne przejawy prywatnej przedsiębiorczości były zwalczane. Prawo ścigało m.in. badylarzy, spekulantów, cinkciarzy i paskarzy.

Wprowadzanie w życie założeń ekonomii marksistowskiej doprowadziło w rezultacie do pauperyzacji warstwy inteligencji kosztem proletariatu oraz strukturalnym egalitaryzmem. Lekceważenie pozostałych poza pracą czynników produkcji i skrajnie ideologiczne podejście do kwestii społecznych było źródłem decyzji m.in. o lokalizacji w Nowej Hucie (na czarnoziemach, w pobliżu zabytkowego Krakowa) przemysłu ciężkiego. Władza państwowa faworyzowała ten przemysł kosztem przemysłu lekkiego, co prowadziło na rynku do powszechnych niedoborów dóbr pierwszej potrzeby, takich jak żywność, ubrania, czy środki czystości ("puste półki w sklepach"). Powszechne było produkowanie tzw. bubli, znacjonalizowanym przedsiębiorstwom często brakowało surowców do produkcji.

Państwo dodrukowywało pusty pieniądz powodując tym inflację, stąd w społeczeństwie bardzo cenione były dolary, niemieckie marki i inne waluty zachodnie. Znacjonalizowane banki, nie kierując się rachunkiem ekonomicznym, angażowały swoje środki w wiele nieefektywnych przedsięwzięć realizownych przez władze państwowe.

Narastający marazm gospodarczy i pogarszające się warunki życia, przejawiające się nawet brakami żywnościowymi, były powodem pewnego otwarcia na Zachód w epoce Gierka. M.in. dzięki temu otwarciu na zachodnie uczelnie wyjechało kilku wpływowych później ekonomistów (do tej pory marksistowskich), jak Marek Belka, Dariusz Rosati, czy Leszek Balcerowicz. Obiektywnie poprawiły się wtedy warunki życia społeczeństwa, co określono mianem "małej stabilizacji". Zapoczątkowało to jednak problemy związane z zadłużeniem zagranicznym oraz późniejsze kłopoty z przestarzałym już w momencie rozpoczęcia inwestycji przemysłem. Kredyty zagraniczne PRL, zaciągane przy kilkudziesięcioprocentowej stopie, mające przyczynić się do zmniejszenia dysproporcji gospodarczych pomiędzy Polską a krajami rozwiniętymi okazały się w istocie barierą rozwoju (całkowity wzrost PKB w latach 1979-1989 wyniósł zaledwie +1,1%).

Do najbardziej znanych ekonomistów marksistowskich okresu PRL należą Oskar Lange, Edward Lipiński oraz Aleksy Wakar.