I wojna izraelsko-arabska 1948-1949
Z Wikipedii
| Wojna o Niepodległość Izraela Konflikt izraelsko-arabski |
|||||||||||||||||
 Izraelski konwój - 21 października 1948 rok. |
|||||||||||||||||
| Data | 15 maja 1948 – 20 lipca 1949 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Bliski Wschód: Palestyna | ||||||||||||||||
| Wynik | Zwycięstwo Izraela. Taktyczna i strategiczna porażka państw arabskich. | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Wojny izraelsko-arabskie |
|---|
|
Wojna domowa (1947-1948) - Wojna o Niepodległość (1948-1949) - Kryzys sueski (1956) - Wojna sześciodniowa (1967) - Wojna na wyczerpanie (1967-1970) - Wojna Jom Kippur (1973) - Wojna libańska (1982-1985) - Pierwsza Intifada (1987-1991) - Intifada Al-Aksa (2000-2004) - Druga wojna libańska (2006) |
Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949 jest znana w Izraelu jako Wojna o Niepodległość (hebr. מלחמת העצמאות), natomiast Arabowie nazywają ją an Nakba (arab. النكبة, "Katastrofa"). Była to pierwsza z serii wojen izraelsko-arabskich.
Wojna rozpoczęła się od proklamacji niepodległości Izraela 14 maja 1948 i trwała do 20 lipca 1949. Rozpoczęła się arabską inwazją, której celem była likwidacja państwa żydowskiego w Palestynie, natomiast Izrael bronił swojego istnienia. Jednak z upływem czasu, izraelska armia coraz bardziej przejmowała inicjatywę dążąc do wyparcia Arabów z najbardziej strategicznych rejonów Palestyny. W wyniku wojny setki tysięcy arabskich uchodźców opuściło terytorium Izraela (najczęściej uciekali w obawie przed żydowskimi odwetami), znajdując schronienie w sąsiednich państwach.
Spis treści |
[edytuj] Wprowadzenie
Około 1841 roku rozpoczęło się osadnictwo żydowskie w Palestynie, które z upływem czasu naruszyło równowagę liczebności ludności pod względem wyznaniowym i narodowym. Stale rosnąca liczba imigrantów napływających do Palestyny wiązała się z stale rosnącą liczbą żydowskich osad rolniczych. Warto zaznaczyć, że nadzieje utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie były podsycane ideami Syjonizmu, które podczas I wojny światowej otrzymały dodatkowy wzmacniający impuls w postaci brytyjskiej Deklaracji Balfoura (2 listopada 1917).
Jednym z wyników I wojny światowej było przejęcie kontroli nad Palestyną przez Wielka Brytanię. Decyzją Ligii Narodów utworzono Brytyjski Mandat Palestyny. Brytyjczycy jednak nie potrafili znaleźć rozwiązania dla rosnących konfliktów narodowościowych, które wybuchły w postaci rozruchów arabskich w 1920, 1921, 1925, 1929 i 1936. Brytyjskie władze mandatowe zdołały jedynie wprowadzić ograniczenia w ilości napływających rocznie Żydów do Palestyny, oraz stosować politykę represji przeciwdziałając kolejnym wybuchom arabskiego niezadowolenia.
Po zakończeniu II wojny światowej przemoc izraelsko-arabska wybuchła ze wzmożoną siłą. W nowej sytuacji żydowskie oddziały Hagany, Irgunu i Lehi stosowały taktykę terroryzmu walcząc z Arabami i Brytyjczykami. Rząd brytyjski zdawał sobie sprawę, że sytuacja w Mandacie Palestyny wymyka się spod kontroli, i dlatego 2 kwietnia 1947 roku oficjalnie przekazał sprawę Palestyny do Organizacji Narodów Zjednoczonych.
13 maja 1947 roku ONZ powołało komisję UNSCOP, która zaleciła zakończenie brytyjskiego mandatu nad Palestyną i utworzenie dwóch państw: żydowskiego oraz arabskiego. Zgromadzenie Ogólne ONZ zapoznało się z raportem komisji i 29 listopada 1947 przyjęło Rezolucję nr 181 dotyczącą podziału Palestyny.
W myśl Rezolucji w maju 1948 miał wygasnąć brytyjski mandat w Mandacie Palestyny i na terytorium Palestyny miały powstać dwa państwa:
- państwo żydowskie miało liczyć 14 257 km2 powierzchni i 935 tys. mieszkańców;
- państwo arabskie miało liczyć 11 664 kilometrów kwadratowych powierzchni i 814 tys. mieszkańców.
Państwo żydowskie miało składać się z trzech kawałków, o trudnych do obrony granicach. Poza jego granicami miała być także stolica judaizmu i symbol tradycji - Jerozolima. Pomimo to Żydzi przyjęli postanowienie ONZ, natomiast Arabowie je odrzucili, rozpoczynając w listopadzie 1947 roku wojnę domową w Palestynie. W jej trakcie doszło do licznych wzajemnych mordów i pogromów, z których najsłynniejszą jest Masakra w Deir Jassin. Ostatecznie Arabowie ponieśli klęskę, a Żydzi osiągnęli taktyczne oraz strategiczne zwycięstwo, przejmując kontrolę nad wybrzeżem z ważnymi portami w Akka, Hajfie, Tel Awiwie i Jaffie.
14 maja 1948 r. w Tel Awiwie proklamowano Deklarację niepodległości Izraela.
[edytuj] Plan arabskiej inwazji na Palestynę
Izrael |
|
To jest artykuł z cyklu
|
| Inne artykuły z cyklu Historia Izraela: |
10 kwietnia 1948 roku podczas szczytu państw Ligi Arabskiej w Kairze, iracki generał Ismail Safwat wezwał do rozmieszczenia arabskich armii na granicach Palestyny. Miałyby one przeprowadzać małe operacje wojskowe wymierzone przeciwko żydowskim osiedlom, przygotowując się do inwazji na dużą skalę[1].
Syria i Liban wyraziły gotowość do zbrojnej interwencji w Palestynie, jednakże król Transjordanii Abd Allah I ibn Husajn powiedział, że zaangażowanie się Legionu Arabskiego byłoby możliwe dopiero po wygaśnięciu brytyjskiego mandatu w Palestynie, czyli najwcześniej w dniu 15 maja 1948. Ostatecznie zdecydowano, że arabska interwencja w Palestynie rozpocznie się właśnie 15 maja 1948. W celu koordynowania działań Arabskiej Armii Wyzwoleńczej i Legionu Arabskiego oddelegowano do Ammanu generała Ismail Safwata. Wynikało to z faktu, że król Abd Allah I ibn Husajn otrzymał naczelne zwierzchnictwo nad wszystkimi działaniami wojskowymi prowadzonymi w Palestynie[2].
30 kwietnia 1948 dowództwa armii Egiptu, Syrii i Libanu oficjalnie przekazały naczelne dowodzenie w ręce króla Transjordanii Abd Allah I ibn Husajna. Szefem Sztabu Głównego został iracki generał Aldine Nur Mahmud. Równocześnie rozpoczął się proces koncentracji arabskich oddziałów. Między innymi 4 maja 1948 do transjordańskiego miasta granicznego Mafraq przybyły pierwsze irackie oddziały. Były to: pułk czołgów, pułk zmechanizowanej piechoty i pułk artylerii (24 działa) – łącznie 1 500 żołnierzy[3]. Równocześnie Egipcjanie rozlokowali dwie brygady na Półwyspie Synaj. Na początku maja 1948 w Damaszku zebrali się szefowie sztabów armii arabskich, aby omówić szczegóły interwencji zbrojnej w Palestynie. Przyjęto nazwę dla operacji: Plan Damaszek. Przewidywał on jednoczesne uderzenie sił arabskich z trzech stron i odcięcie oddziałów żydowskich od baz zaopatrzenia położonych na wybrzeżu. Następnie miało odbyć się stopniowe niszczenie żydowskich sił zbrojnych oraz stawiających opór osad. W Palestynie miało istnieć jedno arabskie państwo - Wielka Syria.
Całość arabskiego planu nie była tajemnicą dla zachodnich mocarstw. 8 maja 1948 roku brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapoznało się ze szczegółami arabskiej inwazji w Palestynie. Po szczegółowej analizie planu brytyjscy analitycy orzekli, że arabskie armie nie są przygotowane do przeprowadzenia tak dużej operacji. Jednak egipscy dowódcy zignorowali te słowa i orzekli, że "za 2 tygodnie będą w Tel Awiwie"[3].
[edytuj] Zgromadzone siły
W agresji na Izrael uczestniczyły prawie wszystkie państwa członkowskie Ligi Arabskiej (poza Jemenem) - Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Liban, Syria i Transjordania. Państwa arabskie przedstawiły swoje motywy usprawiedliwiające inwazję w dniu 15 maja 1948. Przedstawiony wówczas dokument nosił nazwę Deklaracji inwazji na Palestynę. Mówił on między innymi:
"Jedynym rozwiązaniem problemu Palestyny jest utworzeniem jednolitego palestyńskiego państwa, założonego na demokratycznych zasadach, dzięki czemu czego jego mieszkańcy będą cieszyć się pełną równością wobec prawa, [w następstwie tego] prawa wszystkich mniejszości zostaną zapewnione..." [4]
Swój główny sprzeciw kierowano przeciwko Rezolucji ONZ nr 181, która decydowała o podziale Palestyny. Arabska Deklaracja oświadczała, że celem inwazji było położenie kresu niesprawiedliwym warunkom panującym w Palestynie, które określono w następujący sposób:
"Bezpieczeństwo i porządek w Palestynie zostały zakłócone. Syjonistyczna agresja spowodowała exodus ponad ćwierci miliona jej arabskich mieszkańców, którzy opuścili swoje domy szukając schronienia w ościennych arabskich krajach"[4].
[edytuj] Siły państw arabskich
Przeciwko Izraelowi stanęły armie arabskie:
- Transjordania – Legion Arabski stanowił największą wartość bojową wszystkich sił arabskich użytych w Palestynie. Był on dowodzony przez brytyjskiego generała Johna Bagota Glubba. Ponadto Brytyjczycy obsadzali 37 oficerskich stanowisk dowódczych. Żołnierze Legionu Arabskiego byli dobrze wyszkoleni i uzbrojeni. Siły liczące 8 000-12 000 żołnierzy były zorganizowane w czterech regimentach piechoty i piechoty zmechanizowanej. Wsparcie zapewniało 40 dział artylerii oraz 75 pojazdów opancerzonych i lekkie czołgi (wszystkie produkcji brytyjskiej). Od stycznia 1949 do Palestyny dodatkowo skierowano transjordańską straż graniczną w sile 3 000 ludzi[5].
- Egipt – początkowo do Palestyny skierowano korpus ekspedycyjny w sile 10 000 żołnierzy, dowodzonych przez generała Ahmeda Ali al-Mwawi. Korpus składał się z 5 batalionów piechoty, 1 batalionu pancernego (brytyjskie czołgi Mk IV i Matilda), 2 batalionów artylerii (16 haubic 25-funtowych i 8 dział 6-funtowych), 1 batalionu broni maszynowej i jednostek pomocniczych. Egipskie Siły Powietrzne dysponowały 30 myśliwcami Supermarine Spitfire, 4 myśliwcami Hawker Hurricane i 20 samolotami transportowymi Douglas C-47 Skytrain przebudowanymi na lekkie bombowce. W trakcie działań wojennych, Egipt skierował dodatkowo do Palestyny 13 batalionów z 135 czołgami i 90 działami artylerii (w sumie 20,000 żołnierzy) [6].
- Irak – początkowo do Palestyny skierowano korpus ekspedycyjny w sile 5 000 żołnierzy dowodzonych przez generała Nur ad-Din Mahmuda. Byli oni zgrupowani w 4 brygadach piechoty, 1 batalionie pancernym i jednostkach pomocniczych. Z czasem siły te zwiększono do 15 000 ludzi. Byli to dobrze wyszkoleni i uzbrojeni żołnierze, wspierani przez lekką artylerię, pojazdy opancerzone i samoloty bojowe[7].
- Syria – początkowo skierowała do Palestyny 2 500 żołnierzy, jednak szybko zwiększono ich liczbę do 5 000 ludzi. Byli oni zgrupowani w 1 brygadzie piechoty, którą wspierała kompania czołgów (lekkie czołgi Renault R-35), batalion artylerii i jednostki pomocnicze. Syryjskie siły powietrzne liczyły 50 samolotów wojskowych[8].
- Liban – wysłał około 2 000 żołnierzy[9].
- Arabia Saudyjska – skierowała do Palestyny około 1 200 żołnierzy, którzy walczyli pod egipskim dowództwem[10].
Łącznie Arabowie przygotowali siły inwazyjne liczące ponad 33 000 żołnierzy, wspieranych przez 150 dział, 150 pojazdów opancerzonych, 40 czołgów oraz 60 samolotów myśliwskich. Dodatkowo w Palestynie działały:
- Arabska Armia Wyzwoleńcza – około 6 000 arabskich ochotników.
- Armia Świętej Wojny – około 2 500 arabskich ochotników, których trzon stanowiło około 100 kombatantów z II wojny światowej. Byli oni słabo uzbrojeni.
- paramilitarna organizacja Futuwa – około 10 000 ludzi[11].
- paramilitarna Narodowa Gwardia – około 1 000 ludzi[12].
[edytuj] Siły Izraela
| Data | Liczebność Cahalu |
|---|---|
| 26 maja 1948 | 29 677 |
| 4 czerwca 1948 | 40 825 |
| 17 lipca 1948 | 63 586 |
| 7 października 1948 | 88 033 |
| 28 października 1948 | 92 275 |
| 2 grudnia 1948 | 106 900 |
| 23 grudnia 1948 | 107 652 |
| 30 grudnia 1948 | 108 300 |
Izrael do swojej obrony mógł wystawić jedynie paramilitarne oddziały, bez jednego naczelnego dowództwa, rozbite politycznie i słabo uzbrojone. Polityczne centrum stanowiły oddziały Hagany, które skupiały około 35 000 ludzi, jednak faktyczną wartość bojową stanowiło zaledwie 3 100 ludzi kompanii uderzeniowych Palmach. Pozostali stanowili oddziały lokalnej samoobrony osiedli, wiosek i zakładów pracy. Na co dzień tam mieszkali i pracowali, byli zdolni do natychmiastowej walki obronnej. Było to więc właściwie pospolite ruszenie. Uzbrojenie Hagany stanowiło zaledwie 16 tys. pistoletów maszynowych, 210 moździerzy oraz własnoręcznie budowane nieliczne pojazdy opancerzone. Zapasy amunicji wystarczały na 3 dni walki[13]. Jednak dzięki aktywności żydowskich agentów, do Palestyny docierały nowe transporty ze sprzętem wojskowym i amunicją. Między innymi dostarczono z Czechosłowacji 23 myśliwce Avia S-199[14].
Prawe skrzydło stanowiły Irgun oraz Lehi, skupiające razem około 2 600 ludzi. Obie te formacje były przygotowane wyłącznie do działań dywersyjnych i terrorystycznych, dlatego w regularnych działaniach na polu walki miały małą wartość bojową. Dodatkową siłę stanowiła Gwardia Narodowa, złożona z mieszkańców wiosek i miasteczek. Paramilitarne Młodzieżowe Bataliony Gadna (G'dudei Noar), skupiały okoliczną młodzież w wieku 15-17 lat. Istniał jeszcze Nachal (Fighting Pioneer Youth), który zrzeszał osadników w oddziałach samoobrony.
[edytuj] Siły brytyjskie
Do maja 1948 roku w Palestynie stacjonowało ponad 70 tys. brytyjskich żołnierzy: 2 dywizje piechoty, 2 brygady piechoty, 2 regimenty zmechanizowane oraz kilka jednostek artylerii i eskadra lotnictwa[15]. Jednak po ogłoszeniu niepodległości Izraela (14 maja 1948) pozostały jedynie niewielkie jednostki, strzegące takich miejsc jak strefa bezpieczeństwa w Jerozolimie lub port w Hajfie.
[edytuj] Arabska inwazja
Arabski atak: 15 maja-10 czerwca 1948 r.
Już 11 maja 1948 roku egipskie oddziały wojskowe kilkakrotnie zaatakowały kibuc Kfar Darom (położony w pobliżu Gazy), jednak do pierwszego aktu wojny doszło dopiero późnym wieczorem 14 maja 1948, kiedy to egipskie siły zaatakowały kibuc Kfar Darom (położony na południe od Gazy). Natomiast prawdziwa arabska inwazja rozpoczęła się rankiem 15 maja 1948. Inwazja rozpoczęła się nalotem egipskich samolotów (myśliwce Spitfire i T-6 Texan oraz lekkie bombowce C-47 Dakota i Avro Anson) na Tel Awiw. Równocześnie arabskie armie z trzech stron wkroczyły kolumnami w głąb terytorium Palestyny. We wschodniej Galilei żołnierze libańscy bardzo szybko zdobyli osadę Malikiyya. Syryjczycy rozpoczęli natarcie w rejonie jeziora Tyberiadzkiego, z zamiarem opanowania całej Galilei i dotarcia do Hajfy. Jednak ich natarcie zostało powstrzymane przez obrońców tamtejszych kibuców. Do historii przeszła obrona kibucu Degania, którego obrońcy przy pomocy koktajli Mołotowa zatrzymali natarcie kolumny syryjskich czołgów. Miało to duży wydźwięk moralny dla Żydów, którzy w następnych dniach przeszli do kontrnatarcia i zajęli pobliską arabską wioskę Zemah.
Na południu egipskie kolumny zmechanizowane rozpoczęły natarcie wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego, kierując się na Tel Awiw. Druga egipska kolumna rozpoczęła natarcie na pustyni Negew, dążąc do zniszczenia odizolowanych żydowskich osiedli i połączenia się z wojskami transjordańskimi w rejonie Hebronu, w Samarii. Od wschodu do Samarii wkroczyły wojska irackie, które przeprawiły się przez most pontonowy i zajęły Nablus. 28 maja najdalej wysunięte na zachód pozycje irackich oddziałów znajdowały się zaledwie o 10 km od miasta Netania położonego na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Natomiast zadziwiającym było zachowanie transjordańskiego Legionu Arabskiego, który przez cztery pierwsze dni wojny praktycznie wstrzymał się od wszelkich ofensywnych działań. Transjordańczycy zajęli jedynie opuszczony przez Brytyjczyków fort w Latrun i ostrzeliwali stamtąd wszystkie pojazdy usiłujące przejechać drogą Tel Awiw-Jerozolima. Warto zaznaczyć, że pozycje zajmowane przez zawodowy Legion Arabski umożliwiały mu przeprowadzenie natarcia na Tel Awiw. Dysponując zdecydowaną przewagą uzbrojenia, liczebności oraz jakości wyszkolenia żołnierzy, Legion mógł odnieść sukces i zadecydować o losach całej wojny. Transjordańczycy przyjęli jednak postawę defensywną, odpierając ataki słabszych sił żydowskiej Hagany. Te cztery dni w historiografii arabskiej noszą miano "dni straconych"[16].
[edytuj] Operacja "Ben Num"
W obliczu arabskiej agresji, 15 maja 1948 żydowskie oddziały Hagany podjęły rozpaczliwą próbę przebicia się z wybrzeża do odciętej Jerozolimy. Celem operacji było zapewnienie zaopatrzenia dla odciętych w tym mieście Żydów oraz stworzenie odpowiednich warunków do obrony. Żydowskie natarcie utknęło jednak na pozycjach obronnych Legionu Arabskiego, którego żołnierze okopali się w forcie Latrun, tworząc z niego trudną do zdobycia twierdzę.
[edytuj] Obrona kibucu Jad Mordechai
19 maja 1948 roku nacierające od południa egipskie kolumny przeprowadziły szturm na kibuc Jad Mordechai. Obrońcy kibucu zatrzymali Egipcjan, dając Tel Awiwowi bezcenny czas na mobilizację i przygotowanie linii obronnych. Jednak egipska przewaga była przygniatająca i po ciężkich walkach, wczesnym rankiem 24 maja obrońcy wycofali się z Jad Mordechai do pobliskiego kibucu Gevaram.
W czasie trwania walk o Jad Mordechai, egipskie siły powietrzne przeprowadziły 22 maja rajd w rejonie brytyjskiej bazy sił powietrznych przy Ramat Gan. Egipskie działania wywołały natychmiastową reakcję Royal Air Force, której samoloty zestrzeliły 5 egipskich myśliwców Spitfire.
[edytuj] Jerozolima
20 maja 1948 roku transjordański Legion Arabski rozpoczął działania ofensywne w Palestynie i wkroczył do Jerozolimy. Zaatakowano żydowską dzielnicę na Starym Mieście, które od dłuższego czasu było otoczone i odizolowane od wszelkiej pomocy z wybrzeża. W otoczonej dzielnicy znajdowało się około 1 tys. żydowskich cywili, bronionych przez zaledwie 150 bojowników Hagany. Na tak małe siły natarł dobrze wyszkolony zawodowy Legion Arabski. Po wstępnych działaniach zaczepnych, 24 maja rozpoczął się główny szturm na Stare Miasto. Ciężkie walki uliczne trwały przez cztery dni, po upływie których wyczerpani i pozbawieni amunicji obrońcy poddali się (28 maja). Jordańczycy natychmiast nakazali wszystkim Żydom opuścić Stare Miasto Jerozolimy, a następnie przystąpili do wysadzania w powietrze wszystkich śladów żydowskości w mieście. Ogółem na Starym Mieście zniszczono 22 spośród 27 znajdujących się tam wcześniej synagog. Pozostałych 5 synagog zburzono w późniejszych latach.
W tym samym czasie, irackie oddziały usiłowały bezskutecznie zdobyć żydowskie osiedla w rejonie Dżeninu i Nablusu w Samarii. Natomiast żydowskie oddziały Hagany przeprowadziły w odwecie serię wysiedleń arabskiej ludności z miejscowości: Zarnugi (2 600 Arabów - 27 maja), Kaukaba (1 870 Arabów - 27 maja) i Hudż (800 Arabów - 28 maja)[17].
[edytuj] Powstanie Sił Obronnych Izraela
28 maja 1948 roku rząd izraelski wydał rozkaz powołujący do życia Siły Obronne Izraela (Cwa Hagana Le-Israel, w skrócie CaHaL), do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w Palestynie. Ten rozkaz został oficjalnie opublikowany 31 maja. W rozkazie zakazano wszelkiej niezależnej działalności zbrojnej poza państwową armią podległą rządowi.
Od członków Sił Obronnych Izraela żądano złożenia przysięgi wierności państwu Izrael, jego prawu i legalnym władzom. Główni oficerowie dowództwa zostali zaprzysiężeni na uroczystości 27 czerwca 1948.
Przez ten cały czas do Izraela docierały kolejne transporty ze sprzętem wojskowym i amunicję. Wśród nowego sprzętu znajdowały się także samoloty, z których tworzono pierwsze eskadry izraelskich sił powietrznych. 29 maja 1948 cztery nowe izraelskie myśliwce Avia S-199 przeprowadziły swój pierwszy lot bojowy. W spektakularnym nalocie powstrzymały natarcie egipskiej kolumny zmechanizowanej (prawie 500 pojazdów mechanicznych) na miasto Aszdod, położone w odległości 20 km od Tel Awiwu. Zszokowani nalotem Egipcjanie zmienili wówczas kierunek ofensywy, rezygnując ze zdobywania Tel Awiwu, skierowali natarcie w kierunku Betlejem i Jerozolimy, dążąc do połączenia sił z Legionem Arabskim.
[edytuj] Rezolucja ONZ nr 50
Zobacz więcej w osobnym artykule: Sprawa Izraela i Palestyny w ONZ.29 maja 1948 z inicjatywy Brytyjczyków Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła Rezolucję nr 50 wzywającą do zaprzestania walk w Palestynie i nakładająca embargo na dostawy broni dla wszystkich walczących w konflikcie stron. Rezolucja nakazywała wszystkim walczącym stronom wprowadzenie zawieszenia broni, które miało obowiązywać przez 28 dni począwszy od 11 czerwca 1948. W tym czasie do Palestyny miał przyjechać Mediator Organizacji Narodów Zjednoczonych, którego zadaniem było nawiązanie rozmów ze wszystkimi stronami, w celu znalezienia pokojowego rozwiązania konfliktu.
[edytuj] Operacja "Ben Num B"
Izraelczycy świadomi zbliżającego się terminu wejścia w życie rozejmu, postanowili wykorzystać pozostający czas i zająć jak najlepsze pozycje. Najważniejszym strategicznym celem wydawało się wówczas odblokowanie Jerozolimy. I właśnie dlatego 30 maja 1948 oddziały Hagany rozpoczęły kolejne natarcie na arabskie pozycje obronne w rejonie fortu Latrun. W ciężkich walkach Żydzi stracili 139 ludzi i wycofali się.
Równolegle z natarciem na Latrun, 31 maja przeprowadzono oskrzydlający atak na irackie pozycje w rejonie Dżeninu i Nablusu w Samarii, jednak i to natarcie zostało krwawo zatrzymane.
Nie mogąc osiągnąć militarnego rozstrzygnięcia, Izraelczycy przeprowadzili w nocy z 31 maja na 1 czerwca nalot na Amman, stolicę Transjordanii. W nalocie uczestniczyły zaledwie trzy myśliwce Avia S-199, jednak sam fakt zrzucenia bomb na Amman wywarł i tak duże wrażenie psychologiczne[18]. Następnie 3 czerwca izraelski myśliwiec zestrzelił nad Tel Awiwem dwa egipskie bombowce C-47 Dakota. Było to pierwsze izraelskie zwycięstwo powietrzne i miało duże znaczenie moralne oraz propagandowe dla Izraela.
[edytuj] Operacja "Yoram"
W dniach 8-9 czerwca 1948 roku oddziały Hagany rozpoczęły kolejne natarcie na arabskie pozycje obronne w rejonie Latrun, usiłując odblokować drogę z Tel Awiwu do Jerozolimy. Jednak i to natarcie zostało krwawo odparte.
[edytuj] Pierwszy rozejm
11 czerwca 1948 roku w Palestynie zaczął obowiązywać rozejm narzucony przez Radę Bezpieczeństwa ONZ.
W chwili ogłoszenia zawieszenia broni Żydzi kontrolowali obszar całego swojego państwa, jednakże strategiczne linie komunikacyjne były przerwane i nie było możliwości dostarczenia zaopatrzenia lub posiłków do wielu odosobnionych osiedli. Przetrwanie tych izolowanych osiedli było poważnie zagrożone. Po drugiej stronie konfliktu, Egipcjanie przejęli całkowitą kontrolę nad Strefą Gazy i otoczyli żydowską enklawę na pustyni Negew. Jordańczycy kontrolowali Dolinę Jordanu i Jerozolimę. Irakijczycy zajęli centralną część Samarii z miastami Dżenin i Nablus. Natomiast na północy oddziały syryjskie, libańskie oraz arabscy ochotnicy prowadzili wspólnie dywersyjną działalność napadając na żydowskie osady i przecinając linie komunikacyjne w Galilei.
Rozejm miał obowiązywać przez 28 dni do 9 lipca 1948. Warunki zawieszenia broni oraz przestrzeganie embarga na dostawy broni nadzorował Mediator Organizacji Narodów Zjednoczonych, hrabia Folke Bernadotte, który wraz z oficerami belgijskimi, francuskimi, szwedzkimi i amerykańskimi przybył do Palestyny. Wojskowi stanowili korpus międzynarodowych sił nadzorujących rozejm UNTSO (United Nations Truce Supervision Organization). Ich zadaniem było nadzorowania przestrzegania warunków rozejmu i niedopuszczenie do wzmocnienia pozycji wojskowych w rejonie walk. Natomiast hrabia Bernadotte zajął się zbadaniem przyczyn i podłoża wybuchu wojny. Po zakończeniu dochodzenia hrabia przedstawił 27 czerwca 1948 wstępne propozycje rozwiązania konfliktu. Według jego propozycji, Palestyna miała stać się unią arabsko-żydowską. Zmiany terytorialne przewidywały: zatrzymanie przez Izrael Galileę, natomiast Arabowie mieli otrzymać pustynię Negew oraz Jerozolimę. Port Hajfa i lotnisko Lod znalazłyby się pod kontrolą międzynarodowych sił pokojowych. Równocześnie miała zostać wstrzymana żydowska imigracja do Palestyny, a arabscy uchodźcy mieli powrócić do swych domostw.
Jednak sukces misji pojednawczej był uzależniony od rozpoczęcia wspólnych rozmów pokojowych, do których przystąpienia odmówili Arabowie. Zażądali oni zmniejszenia terenów będących w posiadaniu Żydów, na co strona izraelska nie wyrażała zgody. W ten sposób upadła pierwsza możliwość pokojowego przerwania wojny.
[edytuj] Łamanie warunków rozejmu
Izrael wykorzystał zawieszenie broni na wzmocnienie swoich sił zbrojnych. Dzięki dużej pomocy finansowej ze strony ZSRR oraz międzynarodowego ruchu syjonistycznego, zakupiono duże ilości broni i amunicji, które teraz zaczęły masowo docierać do Palestyny. Do przerzutu broni ze wschodu użyto między innymi czechosłowackich samolotów, natomiast do transportu sprzętu zakupionego na zachodzie użyto samolotów zarejestrowanych w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Belgii i Panamie. Pilotowali je żydowscy piloci, bądź piloci wynajęci najczęściej z Pan American World Airways.
[edytuj] Sprawa "Altaleny"
20 czerwca 1948 do wybrzeża Palestyny w rejonie Kfar Vitkin przypłynął statek "Altalena". Na jego pokładzie znajdowało się około 1 000 nielegalnych imigrantów z Francji oraz duże ilości broni zakupionej na zachodzie przez radykalną żydowską organizację Irgun. Siły Obronne Izraela zezwoliły imigrantom zejść na ląd, lecz od Irgunu zażądały oddania całej broni. Władze nie chciały dopuścić, by w żydowskim państwie istniały różne formacje zbrojne i zdecydowanie zwalczały wszystkie grupy, które nie chciały podporządkować się rządowi i wejść w skład regularnej armii.
W odpowiedzi członkowie Irgunu zażądali, by przynajmniej 20% broni pozostała w ich rękach i przepłynęli statkiem do plaży Tel Awiwu. Wówczas na rozkaz premiera Dawida Ben Guriona izraelskie oddziały ostrzelały i zatopiły statek. Zginęło 66 członków Irgunu i 3 żołnierzy izraelskiej armii. Aresztowano także ponad 200 członków Irgunu[19].
[edytuj] Arabskie pogromy
Podczas trwania rozejmu w Palestynie, Arabowie wyładowali swoją nienawiść do Izraela na żyjących w państwach arabskich Żydach. W czerwcu 1948 doszło do kilku zamachów bombowych w żydowskiej dzielnicy w Kairze (stolica Egiptu). Zginęło wówczas co najmniej 70 Żydów. Egipskie władze stosowały także politykę represji, aresztując około 100 wpływowych Żydów, konfiskując ich mienie oraz namawiając ich do emigracji. W czerwcu 1948 roku wybuchły arabskie zamieszki w Oujda i Dierada w Maroku. W pogromie zginęło 44 Żydów. Do pogromu doszło także w Trypolisie (Libia), gdzie zginęło 15 Żydów. Zniszczonych zostało 280 żydowskich domów.
[edytuj] Druga faza wojny
Zawieszenie broni w Palestynie zostało zerwane przez wojska egipskie, które na rozkaz generała Nugiba 8 lipca 1948 zaatakowały pozycje żydowskie w rejonie Negba[20]. W odwecie Siły Obronne Izraela przeprowadziły serię operacji wojskowych, które przekształciły się w 10-dniową bitwę, przerwaną kolejnym zawieszeniem broni[21].
[edytuj] Operacja "Danny"
9 lipca 1948 roku Siły Obronne Izraela rozpoczęły największą z dotychczasowych swoich operacji wojskowych. Cztery brygady (Aleksandroni, Kiryati, Yiftach oraz zmechanizowana Shmone) otrzymały rozkaz natarcia w celu odblokowania strategicznej drogi Tel Awiw-Jerozolima[22]. W pierwszej fazie operacji Izraelczycy opanowali arabskie wioski wokół Tel Awiwu, a następnie po zaciętych walkach 11 lipca zajęli lotnisko Lod i 12 lipca pobliskie miasto Ramla. Z tych dwóch miast wypędzono około 50 000 arabskich cywili, którzy musieli przejść pieszo przez półpustynne tereny do pozycji Legionu Arabskiego w Bet Haron. Podczas tego tragicznego marszu zmarło wielu starców i dzieci. Gdy Izraelczycy zorientowali się o skali dramatu, powstrzymali swoje działania i pozostałych uchodźców przewieźli ciężarówkami w pobliże fortu Latrun, gdzie znajdowały się pozycje Legionu Arabskiego.
14 lipca izraelskie siły powietrzne przeprowadziły spektakularny nalot na Kair. Nalot przeprowadziły trzy ciężkie bombowce B-17, które lecąc z Czechosłowacji do Izraela, zmieniły trasę i zbombardowały pałac egipskiego króla Faruka w Kairze[23]. Wywarło to tak duże wrażenie na Egipcjanach, że przyjęli oni postawę defensywną na całym froncie w Palestynie. W następnych dniach izraelskie B-17 zbombardowały miasta Gaza, Al-Arisz, Kair, Amman oraz Damaszek.
W drugiej fazie Operacji "Danny", w dniach 15-16 lipca bez powodzenia zaatakowano pozycje Legionu Arabskiego w forcie Latrun, który blokował drogę do Jerozolimy. 18 lipca przeprowadzoną drugą desperacką próbę zdobycia Latrun z wykorzystaniem pojazdów opancerzonych i dwóch czołgów Cromwell. Jednak wszystkie ataki zostały krwawo odparte. Sporadyczne starcia w tym rejonie trwały jeszcze do 20 lipca.
[edytuj] Operacja "Dekel"
Równolegle z działaniami na froncie centralnym, Izraelczycy postanowili przejąć inicjatywę strategiczną na północy. W tym celu 9 lipca 1948 dwie izraelskie brygady rozpoczęły natarcie w Galilei. Izraelczycy zdobywali kolejne arabskie wioski i wypędzali z nich cywilnych mieszkańców. Podczas walk o wioskę Saffuriya (15 lipca) izraelskie bombowce zbombardowały wioskę. Jej mieszkańcy w panice uciekli do Libanu.
16 lipca zajęto miasto Nazaret, otwierając linie komunikacyjne łączące Galileę z wybrzeżem i miastem Hajfą. Natomiast pobite oddziały Arabskiej Armii Wyzwoleńczej wycofały się na północ, znajdując schronienie w górach Górnej Galilei[24].
[edytuj] Operacja "Kedem"
W dniach 16-17 lipca 1948 roku połączone oddziały Hagany, Irgunu i Lehi przeprowadziły natarcie w Jerozolimie, zdobywając część Starego Miasta[25].
[edytuj] Drugi rozejm
18 lipca 1948 roku w Palestynie zaczął obowiązywać drugi rozejm narzucony przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Rozejm obowiązywał przez 89 dni do 15 października 1948. Warunki zawieszenia broni oraz przestrzeganie embarga na dostawy broni nadzorował Mediator Organizacji Narodów Zjednoczonych hrabia Folke Bernadotte. Ponownie podjął on próbę pokojowego rozwiązania konfliktu. 3 sierpnia 1948 zostały zapoczątkowane poufne rozmowy izraelsko-transjordańskie w Paryżu. Izrael oczekiwał, że w wyniku tych rozmów Arabowie uznają fakt istnienia państwa żydowskiego w Palestynie, godząc się przy tym na daleko idące zmiany terytorialne - tzn. był gotów zaakceptować zdobycze transjordańskie w zamian za utworzenie korytarza łączącego Jerozolimę z wybrzeżem. Rozmowy zostały zerwane, gdyż Izrael odmówił palestyńskim uchodźcom prawa powrotu do swoich domów w żydowskiej części Palestyny.
16 września 1948 hrabia Bernadotte przedstawił drugi projekt propozycji zmierzających do przywrócenia pokoju na Bliskim Wschodzie. Został on odrzucony przez obie strony konfliktu, a 17 września Bernadotte został zamordowany przez dwóch członków radykalnej żydowskiej organizacji Lehi. Nowym Mediatorem Organizacji Narodów Zjednoczonych w Palestynie został amerykański dyplomata Ralph Bunche.
[edytuj] Łamanie warunków rozejmu
Postanowienia drugiego zawieszenia broni nie były przestrzegane. Czas rozejmu najbardziej efektywnie wykorzystał Izrael dozbrajając Siły Obronne Izraela. Między innymi zakupiono sprzęt wojskowy w Czechosłowacji za 9 mln dolarów. Kredytu udzielił Czechosłowacki Bank Narodowy, a gwarancje dał rząd Czechosłowacji. Transporty broni szły do Izraela tranzytem przez polskie porty.
Po drugiej stronie konfliktu, przez cały czas trwania rozejmu Legion Arabski prowadził intensywny ostrzał Starego Miasta Jerozolimy. Dodatkowo 12 sierpnia 1948 zburzono stację pomp wody w Latrun (i to pomimo faktu, że obiekt był pod kontrolą międzynarodowych sił UNTSO). Zniszczenie pomp pozbawiło Jerozolimę dostaw wody. W tej sytuacji Izraelczycy pośpiesznie zbudowali nowy rurociąg. Jednak prowadziło to do wzrostu napięcia i groziło zerwaniem rozejmu. Pod międzynarodowym naciskiem 22 sierpnia wojskowi izraelscy, egipscy i transjordańscy uzgodnili procedurę zapobiegania incydentom zbrojnym w rejonie Jerozolimy.
[edytuj] Jednostronne decyzje
22 września 1948 roku Liga Arabska jednostronnie powołała w Gazie arabski rząd Palestyny z muftim Jerozolimy na czele i proklamowała niepodległość arabskiej części Palestyny. Transjordania sprzeciwiła się utworzeniu tego rządu i odmówiła uznania nowego państwa arabskiego. Pogorszyło to stosunki Transjordanii z Ligą Arabską i król Abd Allah I ibn Husajn w obawie przed arabską wrogością przerwał paryskie tajne rozmowy z Izraelem.
[edytuj] Trzecia faza wojny
działania w październiku 1948 r.
14 października 1948 roku Egipcjanie ostrzelali na pustyni Negew chroniony przez UNTSO konwój 16 żydowskich ciężarówek. Ten incydent stał się pretekstem dla rozpoczęcia nowej izraelskiej ofensywy.
[edytuj] Operacja "Yoaf"
15 października 1948 roku w odwecie za egipski ostrzał żydowskiego konwoju na pustyni Negew, izraelskie bombowce zbombardowały miasta Gaza, Majdal, Beer Szewa i Beit Hanun. Równocześnie cztery izraelskie brygady (Negev, Givati, Yiftach, Oded oraz elementy Shmone) uderzyły na zgrupowanie wojsk egipskich w rejonie Strefy Gazy. Wydzielone izraelskie jednostki specjalne przeprowadziły serię dywersyjnych działań, paraliżując komunikację na półwyspie Synaj i odcinając egipskie wojska w Palestynie od swojego zaplecza. Izraelscy płetwonurkowie zatopili egipski okręt flagowy "Emir Farouk" (22 października).
21 października Izraelczycy zdobyli miasto Beer Szewa nawiązując komunikację z izolowanymi żydowskimi osiedlami na pustyni Negew. Zagrożeni okrążeniem Egipcjanie zaczęli wówczas pośpiesznie wycofywać swoje oddziały z rejonu Hebronu na południe, aby przebić się w kierunku Synaju[26]. Dużo trudniejsze dla Izraelczyków okazały się walki w rejonie Gazy, gdzie dopiero 28 października udało się wyprzeć Egipcjan z miasta Aszdod, a 6 listopada miasto Majdal. Równocześnie wyzwolono zniszczony kibuc Jad Mordechai[27]. Ostatecznie okrążono około 4 000 egipskich żołnierzy w tzw. worku Faluja, a arabski rząd Palestyny uciekł do Kairu.
[edytuj] Trzeci rozejm
22 października 1948 roku w Palestynie zaczął obowiązywać trzeci rozejm narzucony przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Rozejm obowiązywał przez 6 dni do 28 października 1948. Warunki zawieszenia broni oraz przestrzeganie embarga na dostawy broni nadzorował mediator ONZ w Palestynie, dyplomata Ralph Bunche.
[edytuj] Czwarta faza wojny
28 października 1948 roku oddziały Arabskiej Armii Wyzwoleńczej zaatakowały żydowską osadę Manara w Galilei. Atak stał się pretekstem do przeprowadzenia nowej izraelskiej ofensywy.
[edytuj] Operacja "Hiram"
28 października 1948 roku cztery izraelskie brygady przeprowadziły kontratak na pozycje Arabskiej Armii Wyzwoleńczej w Górnej Galilei. Oskrzydlające uderzenia zmusiły Arabów do szybkiego odwrotu i wycofania się z Galilei do Libanu. W arabskich wioskach al-Dawayima (80 zabitych), Safsaf (70 zabitych), Hula (40 zabitych), Saliha (70 zabitych), Eilabun (13 zabitych) i Majd al-Krum (12 zabitych) doszło do masakr Arabów. Ludność cywilna okolicznych arabskich wiosek w panice opuściła swoje domy, uciekając do Libanu [17].
30 października izraelska brygada Carmeli przeciwdziałając ewentualnemu natarciu wojsk syryjskich, wkroczyła na terytorium Libanu i zajęła 41 wiosek na obszarze na południe od rzeki Litani.
[edytuj] Zawieszenie broni z Transjordanią
W październiku 1948 roku dyplomacja brytyjska ostrzegła Izrael przed podejmowaniem jakichkolwiek działań ofensywnych przeciwko Transjordanii, gdyż w takim przypadku brytyjskie wojska musiałyby zaangażować się w konflikt w Palestynie po stronie arabskiej. Z tego powodu Izraelczycy wstrzymali się z jakimikolwiek działaniami wojskowymi wymierzonymi przeciwko Legionowi Arabskiemu i rozpoczęli tajne negocjacje.
30 listopada 1948 przedstawiciele rządu izraelskiego zawarli ostateczne porozumienie z Transjordanią, uzyskując trwałe zawieszenie broni w rejonie Jerozolimy.
[edytuj] Rezolucja ONZ nr 194
11 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przegłosowało Rezolucję nr 194, która wzywała do natychmiastowego zakończenia walk w Palestynie. Rezolucja wzywała do demilitaryzacji Jerozolimy i przekazania miasta pod kontrolę międzynarodowych sił pokojowych UNTSO, które zapewniłyby ochronę i wolny dostęp do wszystkich świętych miejsc. Wezwano także do umożliwienia wszystkich wojennym uchodźcom powrotu do swoich domów lub wypłacenia odszkodowań tym, którzy zdecydują się nie wracać. Rezolucja udzieliła również pełnomocnictwa do utworzenia Komisji Rozjemczej Narodów Zjednoczonych.
[edytuj] Operacja "Horew"
działania w grudniu 1948 r. i styczniu 1949 r.
22 grudnia 1948 roku izraelska armia uderzyła na siły egipskie na pustyni Negew. Celem było otoczenie i eliminacja egipskich wojsk w tym regionie. W toku prowadzonych działań izraelskie oddziały wykonały oskrzydlający manewr, wdzierając się głęboko w Półwysep Synaj. W rezultacie, do końca grudnia egipskie oddziały zostały prawie całkowicie rozbite. Egipcjanie zdołali utrzymać pozycje obronne jedynie w rejonie Gazy.
30 grudnia 1948 Wielka Brytania wystosowała pod adresem Izraela ultimatum, domagając się wycofania wojsk izraelskich z terytorium Egiptu, pod groźbą brytyjskiej interwencji wojskowej. Podobnej treści list przesłał na ręce izraelskiego premiera Ben Guriona także prezydent Stanów Zjednoczonych Harry S. Truman. Dla wzmocnienia dyplomatycznych nacisków na początku stycznia 1949 w stolicy Transjordanii, w Ammanie, pojawił się brytyjski batalion piechoty, który miał chronić przed rzekomym "izraelskim zagrożeniem".
Izraelczycy ustąpili przed brytyjskim ultimatum i 7 stycznia 1949 wstrzymali działania ofensywne, a 8 stycznia wycofali się z Synaju. W trakcie tej operacji Izraelczycy zestrzelili (7 stycznia) pięć brytyjskich myśliwców Spitfire, nadzorujących wycofywanie izraelskich oddziałów w rejonie Dir El-Ballah na Synaju[28].
[edytuj] Negocjacje ONZ
13 stycznia 1949 roku rozpoczęły się tajne rozmowy izraelsko-arabskie na wyspie Rodos. Odbywały się one pod patronatem Mediatora ONZ w Palestynie Ralpha Bunche'a. W trakcie rozmów państwa arabskie pod żadnym pozorem nie zgadzały się na uznanie istnienia państwa żydowskiego. Nie godziły się także na żadne porozumienie kończące wojnę i odmówiły podpisania jakiegokolwiek umowy o podziale terytorium Palestyny.
[edytuj] Zawieszenie broni z Egiptem
24 lutego 1949 roku na wyspie Rodos podpisano izraelsko-egipskie porozumienie o zawieszeniu broni. W zamian za zakończenie walk, Izrael zgodził się na wypuszczenie z okrążenia egipskich wojsk uwiezionych na pustyni Negew. Mogły one swobodnie wycofać się na Półwysep Synaj[29].
[edytuj] Operacja "Ovda"
Gdy Egipcjanie wycofywali się z pustyni Negew, izraelskie oddziały przeprowadziły operację zajęcia opuszczonych pozycji. Operacja rozpoczęła się 5 marca 1949.
7 marca Izraelczycy zajęli Sodom i Ein Gedi nad Morzem Martwym. 9 marca zajęto twierdzę Masada. 10 marca zajęto miasto Ejlat nad Morzem Czerwonym.
[edytuj] Zakończenie wojny
23 marca 1949 zawarto porozumienie o zawieszeniu broni pomiędzy Izraelem a Libanem. W zamian za rozejm, Izrael wycofał swoje oddziały z terytorium Libanu[30].
3 kwietnia 1949 zawarto kolejny rozejmowy układ izraelsko-jordański, na mocy którego Izrael zgodził się na zastąpienie w Samarii wojsk irackich jordańskim Legionem Arabskim. W zamian za to, Jordania zgodziła się na utrzymanie przez Izrael pustyni Negew. Natomiast nie uregulowana została sprawa Jerozolimy[31].
20 lipca 1949 zawarto rozejmowy układ izraelsko-syryjski. Ustalono linię demarkacyjną pomiędzy oboma państwami[32]. Irak i Arabia Saudyjska nie wyraziły zgody na podpisanie jakiegokolwiek porozumienia o zawieszeniu broni z Izraelem.
[edytuj] Bilans wojny
granice i terytoria po zakończeniu wojny - 1949 r.
Pierwsza wojna izraelsko-arabska w rzeczywistości nie zakończyła się, gdyż nie zawarto żadnego traktatu pokojowego, a działania wojenne przerwano jedynie na mocy zawieszenia broni. Formalnie wojna pomiędzy Izraelem a państwami arabskimi na Bliskim Wschodzie nadal trwała. Jednak de facto Palestyna została podzielona między Izrael (zajął 77% terytorium kraju, czyli o 21% więcej niż przewidywała to rezolucja ONZ z 1947), Jordanię (zajęła Judeę i Samarię) oraz Egipt (zajął Strefę Gazy).
Wojna kosztowała Izrael utratę życia przez 6 373 ludzi (4 000 żołnierzy i 2 400 cywili). Dodatkowo około 15 000 ludzi zostało rannych. Straty krajów arabskich szacuje się na 10 000-15 000 zabitych oraz 25 000-30 000 rannych[33].
Zawieszenie broni ustabilizowało sytuację na frontach, których linie stały się granicami państwowymi. Były one jednak nieustannie naruszane przez napady grup arabskich fedainów, którzy urządzali zasadzki w rejonie przygranicznych żydowskich osiedli. W odwecie izraelska armia przeprowadzała operacje w głębi Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu. W ten sposób zawieszenie broni było łamane przez wszystkie strony konfliktu.
Żadne z państw członkowskich Ligi Arabskiej nie uznało istnienia państwa żydowskiego w Palestynie, dodatkowo ogłaszając bojkot gospodarczy Izraela. Wiele państw w obawie przed reperkusjami w stosunkach z krajami arabskimi, nawet nie podejmowało próby zbliżenia do Izraela.
[edytuj] Uchodźcy palestyńscy
Łączną liczbę uchodźców szacuje się na około 750 000 osób, z których 460 000 znalazło się ostatecznie w Jordanii, 100 000 w Libanie, 80 000 w Syrii, a reszta znalazła się w rejonie Gazy [34]. Problem uchodźców palestyńskich do chwili obecnej budzi wiele emocji na całym świecie. Z punktu widzenia Arabów, pełna odpowiedzialność za kwestię uchodźców spoczywa na Izraelu. Jednak ciekawym jest spojrzenie na ten problem z punktu widzenia byłego premiera Syrii, Chalid al-Azma:
"(...) wezwanie rządów państw arabskich do opuszczenia Palestyny i przeniesienia się do sąsiednich krajów arabskich, skierowane do jej mieszkańców po masakrze w wiosce Dir Yasin w 1947 roku, pomogło Żydom, ich sytuacja w Palestynie znacznie się poprawiła bez większego wysiłku. Pomyślmy, co by było, gdyby mieszkańcy Palestyny, których liczba przekroczyła milion, zostali w swoim kraju. Jaką stanowiliby piątą kolumnę, jak rząd izraelski byłby w ciągłym strachu. Od 1948 roku domagamy się, by powrócili do swych domów. Lecz to właśnie my wzywaliśmy ich do opuszczenia kraju, a od naszego żądania od ONZ, aby zadecydowała o ich powrocie, minęło kilka miesięcy. Czy to jest mądra i uzasadniona polityka? Czy jest tu sens? Sami zdecydowaliśmy o ich losie, o losie milionów uchodźców arabskich, wzywając ich do opuszczenia swych domów, ziem, miejsc pracy i fabryk. Zamieniliśmy ludzi, cieszących się ze swej pracy w wysiedleńców pozbawionych pracy w ogóle. Potem przyzwyczailiśmy ich do żebractwa i zadowolenia z tego, co daje im U.N.R.W.A. (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refuges in the Near East) (...)"[35]
W 1948 roku 68% uchodźców arabskich opuszczając Palestynę nie widziało ani jednego izraelskiego żołnierza[36]. Nie zmienia to jednak stanu rzeczy, że obecność palestyńskich uchodźców do tej pory destabilizuje sytuację polityczną, gospodarczą i militarną na Bliskim Wschodzie. Państwa arabskie uniemożliwiają Palestyńczykom absorpcję na swoim terytorium, wykorzystując ich niezadowolenie do wywierania nieustannego nacisku na Izrael. Jest to jedna z przyczyn podsycających konflikt izraelsko-arabski i utrudniająca postęp wysiłków pokojowych na Bliskim Wschodzie.
[edytuj] Bibliografia
- Krzysztof Kubiak: Pierwsza wojna bliskowschodnia 1947-1949. Studium polityczno-wojskowe. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, 2006. ISBN 83-89518-38-4.
- Shlomo Aloni: Arab-Israeli Air Wars 1947-82. Osprey Publishing, 2001. ISBN 1841762946.
- Morris Beckman: The Jewish Brigade: An Army With Two Masters, 1944-45. Sarpedon Publishers, 1999. ISBN 188511956.
- Shlomo Ben-Ami: Scars of War, Wounds of Peace: The Israeli-Arab Tragedy. Oxford University Press, 2006. ISBN 0195181581.
- Meron Benvenisti: Sacred Landscape. University of California Press, 2002. ISBN 0520234227.
- Ian Bickerton, Maria Hill: Contested Spaces: The Arab-Israeli Conflict. McGraw-Hill. ISBN 0074712179.
- Ian Black: Israel's Secret Wars: A History of Israel's Intelligence Services. Grove Press, 1992. ISBN 0802132863.
- John Bowyer Bell: Terror Out of Zion: The Fight For Israeli Independence. Transaction Publishers, 1996. ISBN 1560008709.
- Ahron Bregman: Israel's Wars: A History Since 1947. Londyn: Routledge, 2002. ISBN 0415287162.
- Judith Brown, Roger Louis: The Oxford History of the British Empire. Oxford: Oxford University Press, 1999. ISBN 0198205643.
- Martin van Creveld: Moshe Dayan. Weidenfeld & Nicholson, 2004. ISBN 0297846698.
- Simha Flapan: The Birth of Israel: Myths and Realities. New York: Pantheon Books, 1987.
- Yoav Gelber: Palestine 1948. War, Escape and the Emergnece of the Palestinian Refugee Problem. Sussex Academic Press, 2006. ISBN 1845190750.
- Dan Kurzman: Genesis 1948 - the first Arab-Israeli war. New York: New York American Library, 1970.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Wojna o Niepodległość Kneset
- ONZ: Pytania o Palestynę
- Palestinian viewpoint concerning the context of the 1948 war
- Izrael i koalicja arabska 1948
- Mapa inwacji arabskiej 1948
Przypisy
- ↑ Yoav Gelber: Palestine 1948. Brighton: Sussex Academic Press, 2006, s. 120. ISBN 1845190750.
- ↑ Yoav Gelber: op. cit.. Ss. 122-123.
- ↑ 3,0 3,1 Yoav Gelber: op. cit.. S. 126.
- ↑ 4,0 4,1 Jewish Virtual Library (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Efraim Karsh: The Arab-Israeli Conflict. The Palestine War 1948. Osprey Publishing, 2002, s. 27. ISBN 1841763721.
- ↑ Arabs at War: Military Effectiveness, 1948-1991. University of Nebraska Press, 2004, ss. 15-27. ISBN 0803287836.
- ↑ Ilan Pappe: The Ethnic Cleansing of Palestine. Oxford: Oneworld Publications Limited, 2006, s. 129. ISBN 1-85168-467-0.
- ↑ Kenneth Pollack: op.cit.. Ss. 448-457. ISBN 0803287836.
- ↑ Eugene L. Rogan, Avi Shlaim: The War for Palestine: Rewriting the History of 1948. Cambridge: 2001, s. 8.
- ↑ Uthman Hasan Salih: Dawr Al-Mamlaka Al-'Arabiyya Al-Sa'Udiyya Fi Harb Filasin 1948 (Rola Arabii Saudyjskiej w wojnie w Palestynie 1948 r.). Revue d'Histoire Maghrébine, 1986, ss. 201-221. ISBN 03308987.
- ↑ Efraim Karsh: op. cit.. S. 26.
- ↑ Yoav Geber: op. cit.. Ss. 36-37.
- ↑ Benny Morris: Righteous Victims: A History of the Zionist-Arab Conflict, 1881-2001. Vintage, 2001, s. 26. ISBN 0-8032-3952-1.
- ↑ Livia Rothkirchen: The Jews of Bohemia and Moravia: Facing the Holocaust. University of Nebraska Press, 2006, s. 26. ISBN 0-8032-3952-1.
- ↑ Haim Levenberg: Military Preparations of the Arab Community in Palestine: 1945-1948. 1993, s. 94. ISBN 0714634395.
- ↑ Efraim Karsh: op. cit.. S. 30. ISBN 1841763721.
- ↑ 17,0 17,1 Palestine Remembered (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Shlomo Aloni: Arab-Israeli Air Wars 1947-82. Osprey Publishing, 2001. ISBN 1841762946.
- ↑ Menachem Begin: The Revolt. Dell Publishing, 1978. ISBN 978-0440175988.
- ↑ Alfred A. Knopf: A History of Israel from the Rise of Zionism to Our Time. Nowy Jork: 1976, s. 330. ISBN 0-394-48564-5.
- ↑ Mapa ataków (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Jewish Virtual Library (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Jewish Virtual Library (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Jewish Virtual Library (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Strona Irgunu (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Carta Jerusalem, Battle Sites in the Land of Israel. W: Israel:Carta. Ss. 29-30. ISBN 965-220-494-3.
- ↑ Israeli History: War of Independence (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Shlomo Aloni: op. cit.. S. 22.
- ↑ Tekst porozumienia izraelsko-egipskiego (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Tekst porozumienia izraelsko-libańskiego (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Tekst porozumienia izraelsko-jordańskiego (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Tekst porozumienia izraelsko-syryjskiego (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Mid-Range Wars and Atrocities of the Twentieth Century (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Raport ONZ (en). [dostęp 29 stycznia 2008].
- ↑ Khalid al-Azm: Pamiętnik. Bejrut: 1973, ss. 386-387.
- ↑ Uchodźcy palestyńscy (pl). [dostęp 29 stycznia 2008].
