Linguas do mundo

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Un idioma (do latín idiōma, e do grego ιδίωμα, 'peculiaridade, idiosincrasia, propiedade') é un sistema de comunicación verbal ou xestual propio dunha comunidade humana. Na práctica, os idiomas son un conxunto de sistemas moi similares entre si, chamados dialectos ou máis propiamente variedades lingüísticas, mutuamente intelexibles. A determinación de si dous desas variedades son parte ou non do mesmo idioma é máis unha cuestión socio-política que lingüística.

Índice 1 Orixes das linguas do mundo 2 Familia indo-europea 2.1 Linguas xermánicas 2.2 Linguas célticas 2.3 Linguas itálicas 2.4 Linguas baltoeslavas 2.4.1 Linguas eslavas: 2.4.2 Linguas bálticas: 2.5 Linguas indoiranianas 2.5.1 Linguas iranianas 2.5.2 Linguas indias 2.6 Lingua grega 2.7 Lingua albanesa 2.8 Lingua armenia 2.9 Lingua tocaria 2.10 Linguas anatolias 3 Familias fino-úgrica, altaica e linguas caucásicas 3.1 Fino-úgrica 3.2 Altaica 3.3 Caucásica 4 Familia camito-semítica ou afro-asiática 4.1 Linguas semíticas 4.2 Linguas exipcias 4.3 Linguas bereberes 4.4 Linguas cuchíticas 4.5 Linguas chadianas 5 Familia nilótica 5.1 Nilótico central 5.2 Linguas norte-sudanesas 5.3 Sudanés central 5.4 Sahariano central 6 Familia níxero-congolesa 6.1 atlántico-occidental 6.2 mandinga 6.3 kwa 6.4 gur 6.5 zandé e sango 6.6 linguas centrais 6.7 linguas bantú 6.8 khoin 7 Línguas da Asia oriental e da Polinesia 7.1 Familia sino-tibetana 7.2 Familias do xaponés e coreana 7.3 Familia kadai 7.4 Familia malaio-polinesia 7.5 Familia dravídica 7.6 Familia Mon-Khmer 8 Linguas de Papúa de Nova Guiné 8.1 Familia Sepik Ramu 8.2 Familia Trans-Nova Guiné 9 Linguas americanas 9.1 Familia algonquina 9.2 Familia natchez-muskogee 9.3 Familia iroquesa 9.4 Familia sioux 9.5 Familias caddo 9.6 Familia esquimó-aleuta 9.7 Familia mosan 9.8 Familia maia 9.9 Familia uto-asteca 9.10 Familia na-dené 9.11 Familia arawak 9.12 Familia aimará 9.13 Familia caribe 9.14 Familia tupi-guaraní 9.15 Familias chapacura-wanham, chibcha, choco, quichua 9.16 Outras familias norte- e centro-americanas 10 Ver tamén

[editar] Orixes das linguas do mundo

Con respecto á orixe das linguas do mundo, algúns estudos defenderon a monoxénese e outros a polixénese, é dicir, uns sosteñen que todas as linguas proveñen dunha única lingua orixinal, mentras que outros argumentan que a linguaxe orixinouse en varios lugares de maneira independente.^[1] En lingüística, a diversidade trata de explicarse mediante os procesos de cambio lingüístico.

[editar] Familia indo-europea

Ver artigo principal: linguas indoeuropeas.

[editar] Linguas xermánicas

• occidentais: inglés, frisón, saterlandés, alemán, jidich, flamenco, neerlandés, afrikaans, luxemburgués.

• nórdicas: escandinavo (dinamarqués e sueco), bokmaal/riksmaal, landsmaal/nynorsk, feroés, islandés,.

• orientais: gótico.

[editar] Linguas célticas

• antigas: galo, lepóntico, gálata, celtibérico.

• modernas: bretón, galés, irlandés, gaélico.

[editar] Linguas itálicas

• latín, osco, umbro,...

• • do latín proceden as linguas románicas: galego, portugués, español/castelán, catalán, provenzal, francés, rético, italiano, sardo, dálmata, romanés.

[editar] Linguas baltoeslavas

[editar] Linguas eslavas:

• orientais: ruso, bielorruso, ucraíno
• occidentais: polaco, checo, eslovaco, caxubio, sorabo
• meridionais: serbocroata, búlgaro, macedonio, esloveno

[editar] Linguas bálticas:

• lituano, letón, prusiano.

[editar] Linguas indoiranianas

[editar] Linguas iranianas

• antigas: persa antigo, avéstico, pélevi.
• modernas: curdo, persa, afgán, baluchi, taxico;

[editar] Linguas indias

• antigas: sánscrito, védico

• hindi, urdu, bengali, asamés, oriá, marata, guxarati, sindi, punjabi, caxemir/dardo, nepalés, singalés;

[editar] Lingua grega

• Lingua micénica, grego clásico, grego moderno,

[editar] Lingua albanesa

• albanés

[editar] Lingua armenia

• armenio

[editar] Lingua tocaria

• tocario

[editar] Linguas anatolias

Ver artigo principal: linguas anatolias.

• Do II milenio antes da nosa era: hitita, luvita, palaíta.

• Do I milenio antes da nosa era: luvita, milio, pisidio, cario, lidio, sidético, licio

[editar] Familias fino-úgrica, altaica e linguas caucásicas

[editar] Fino-úgrica

• finlandés, estoniano, húngaro, lapón

[editar] Altaica

• linguas turcas: turco, azarí, usbeco, turcomano, kazá
• mongol; manchú, tungusco

[editar] Caucásica

• norte-caucásicas: abaza, abxasio, avar, checheno, kabarde
• sul-caucásicas: xeorxiano, mingreliano

[editar] Familia camito-semítica ou afro-asiática

[editar] Linguas semíticas

• hebreo, árabe, amhárico, tigriña, etíopes; acadio/asirio/babilonio, arameo, siríaco, fenicio, cartaxinés

[editar] Linguas exipcias

• Exipcio, copto

[editar] Linguas bereberes

• kabile, chleuh, zenaga, tuareg

[editar] Linguas cuchíticas

• somalí, afar, gala, bedja

[editar] Linguas chadianas

• haousa

[editar] Familia nilótica

[editar] Nilótico central

• dinka, nuer, chiluque, acholi, masai, nandi.

[editar] Linguas norte-sudanesas

[editar] Sudanés central

• baguirmi, moru.

[editar] Sahariano central

• kamuri.

[editar] Familia níxero-congolesa

[editar] atlántico-occidental

• abua, timmeo, bulon, ulof, fulbé

[editar] mandinga

• kpelle, loma, mendé, malinké, bambara

[editar] kwa

• abé, abidji, aburé, akan, baulé, ewé, fon, ioruba, ibo, nupe, basa, kru

[editar] gur

• mosi

[editar] zandé e sango

[editar] linguas centrais

• efik, tiv

[editar] linguas bantú

• abo/bankon, abón/abong, abanyom, suahili, congo, luba, ngala, chona, ngamya, ganda, kykuyu, kamba, bemba, zulú, xosa, swazi, tswana

[editar] khoin

• sandawe, hatsa, bosquimano, hotentote

[editar] Línguas da Asia oriental e da Polinesia

[editar] Familia sino-tibetana

• tibetano-birmanés: tibetano, birmanés, garo, bodo, naga, kachi, achang.
• chinés: chinés mandarín, min, hakka, cantonés.

[editar] Familias do xaponés e coreana

• xaponés, ryu-kyu; coreano

[editar] Familia kadai

• tai, lao, chan

[editar] Familia malaio-polinesia

• occidentais ou indonesias: abung, achinés, adabe, malasio, indonesio, xavanés, sundanés, madurai, batak, balinés, dayak, macasar, tagal, vigaya, iloko, chamorro, malgaxe
• orientais: micronesio, polinesio (havaiano, tahitiano, samoano, maorí), melanesio (fidxi)

[editar] Familia dravídica

• abujmaria, telugu, tamul, canara, malayalan, brahoui, gondi, khurukh, kuí; linguas munda (santali, khasi, nicobarés, palaungue, wa

[editar] Familia Mon-Khmer

mon, khmer, vietnamita

[editar] Linguas de Papúa de Nova Guiné

[editar] Familia Sepik Ramu

• ramu: abu

[editar] Familia Trans-Nova Guiné

• abui, abun, adang

[editar] Linguas americanas

[editar] Familia algonquina

• atlánticas: abenaqui, massachusetts/algonquino, powhatan, delaware, mohagan, penobscot, pasamaquoddy, micmac
• algonquino-central: fox, cree, monomini, ojibwa
• ocidentais: potawatomi, ilinois, chawni, pé-negro, arapaho, cheyene

[editar] Familia natchez-muskogee

• creek, alabama, chikasaw, choctaw, natchez

[editar] Familia iroquesa

• cherokee, tuscarora, huron, erie, oneida, séneca, onondaga, cayaga, conestoga, susquehana

[editar] Familia sioux

• biloxsi, ofo, tutelo, katawba, datoka, mandan, winnebago, chiwera (iowa, missouri), dheguiba (omaha, ponca, osage, kansa, quapaw, arkansa), hidatsa, crow

[editar] Familias caddo

• caddo, wichita, pawnee, tunica, ychi, hoka

[editar] Familia esquimó-aleuta

• aleuta, inupik, yupik

[editar] Familia mosan

• salish: bella coola, chehalis, kalispel
• wakash: nukta, kwakiutl, bella bella
• chimakuan: chimakum, quileuta

[editar] Familia maia

• mam, ketchi, quiché, cackchiquel, pokamam, pokonchi, ixil, tzeltal, tzotzil, tojolabal, chol, chontal, chorti, yacateca, huaxteca

[editar] Familia uto-asteca

• nahatl, shoshone, painté, tubatulabal, hopi, papago, pima, tarahumara, cora, huichol, comanche

[editar] Familia na-dené

• sarsi, chipewyan, haída, tlingit, apache (navaho), hupa, chasta, costa, matole

[editar] Familia arawak

• achagua, guahibo, culina, calipur, kampa

[editar] Familia aimará

• aimará, jaqaru

[editar] Familia caribe

• pemón, akawaio, hixkaryána, caribe

[editar] Familia tupi-guaraní

• aché

[editar] Familias chapacura-wanham, chibcha, choco, quichua

[editar] Outras familias norte- e centro-americanas

• wintun, maidu, miwok, costanoan, chinook, karok, chimariko, yana, tonkaya, tlapanec
• mixe, zoque, popoloca, totonaque, tepehua, huava, poteca, chatino, mixteca, cuicateca, trique, amusgo, mazateca, chocho, ixcateca, popoloca, otomi, mazahua, pama, tarasca

[editar] Ver tamén

• Linguas en perigo de extinción