Espanha

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Reino de España (castelhan)
Reialme d'Espanha (occitan)
Regne d'Espanya (catalan)
Reino de España (galèc)
Espainiako Erresuma (basc)

Bandièra d'Espanha Armas d'Espanha
Devisa : Plus Ultra
Lengas oficialas	castelhan (dins tot lo país) catalan/valencian (en Catalonha, Illas Balearas e dins la Comunitat Valenciana); galèc (en Galícia); basc (dins la Comunautat Autonòma Basca e dins la Comunautat Forala de Navarra), occitan (lenga mairala de la Val d'Aran e oficiala en tota Catalonha)
capitala populacion (an)	Madrid 3 128 600 abitants (2006)
Rei	Joan Carles I d'Espanha
Primièr ministre	José Luis Rodríguez Zapatero
Superficia	504 782 km2
Populacion Densitat	45 116 894 (2007) 79 ab/km2
Moneda	Èuro
Zòna orària	UTC +1 (Continent, Balearas, Ceuta e Melilla), UTC 0 (Canàrias), DST +1
Imne nacional	Marcha Real
Còde ISO-3166 (Internet)	.es
Còde telefonic	34

Espanha (en castelhan España) es un país de l'Euròpa del sud-oèst qu'ocupa la màger part de la peninsula Iberica. Forma un estat ont lo pòble espanhòl a una posicion preeminenta. Confronta Portugal a l'oèst e França e Andòrra al nòrd-èst. Es limitada per l'ocean Atlantic al nòrd e al sud-oèst e per la mar Mediterranèa a l'èst e al sud-èst. Tanben ne fa partida l'archipèla african e nòrd-atlantic de las illas Canàrias.

Sa capitala es Madrid.

Lo gentilici es espanhòl -òla (reg. espanhòu -òla).

Es devesida, dins l'òrdre del mai grand al mai pichon, en regions autonòmas, en províncias e en comarcas.

Somari 1 Comunautats autonòmas (Autonomias) 2 Lengas 3 Istòria 4 Geografia 5 Politica 6 Economia 7 Ligams

[Modificar] Comunautats autonòmas (Autonomias)

Article detalhat : Comunautats autonòmas d'Espanha

Espanha es devesida en 17 regions, apeladas comunautats autonòmas. Son de menas d'Estats federats dispausant d'un cèrt gras d'independéncia, quitament se las competéncias acordadas per l'Estat central pòdon variar fòrça e se los tèrmes « independéncia » e « federal » son un pauc tabós. Las comunautats autonòmas son compausadas d'una o mai d'una província. De mai, doas vilas an un estatut especial.

D'eleccions municipalas dins totas las vilas e dins 13 comunautats autonòmas se tenguèron lo 25 de mai de 2003. Las comunautats autonòmas ont se renovelèt los deputats dels parlaments son : Aragon, las Astúrias, Castelha-La Mancha, Castelha e Leon, Extremadura, La Rioja, Madrid, Murcia, Navarra e Valéncia.

Las 17 comunautats autonòmas (veire (es) [1]) :

• Andalosia
• Aragon
• Astúrias
• Balearas
• Canàrias
• Cantàbria
• Castelha e Leon
• Castelha-La Mancha
• Catalonha
• Extremadura
• Galícia
• La Rioja
• Madrid
• Region de Murcia
• Navarra
• Comunautat Autonòma Basca
• Valéncia

Veire tanben : Províncias d'Espanha ~ Lista de las comunautats espanhòlas per superficia ~ Lista de las comunautats espanhòlas per populacion

[Modificar] Lengas

Las lengas territorialas utilizadas en Espanha an d'estatuts divèrses.

• L'espanhòl o castelhan es la sola lenga oficiala dins tot l'estat. Domina las autras lengas dins un rapòrt de diglossia.
• I a de lengas cooficialas amb l'espanhòl, dins certanas comunautats autonòmas:
  • L'occitan (aranés) dins la Val d'Aran e tanben, teoricament, dins l'ensems de la Generalitat de Catalonha (qu'englòba Aran).
  • Lo catalan dins la Generalitat de Catalonha, lo País Valencian e las illas Balearas. Es pas oficial dins de territòris ont es parlat perifericament, coma Aragon (Franja de Ponent) e la region de Múrcia (El Carxe).
  • Lo basco dins la Comunautat Autonòma Basca e dins la Comunautat Forala de Navarra.
  • Lo galèc en Galícia. Es pas oficial en Astúrias, ont es parlat perifericament.
• D'autras lengas an pas cap d'estatut oficial:
  • L'aragonés, parlat al nòrd d'Aragon, amb de projèctes regionals de "proteccion" que se son pas gaire concretizats.
  • L'asturleonés (nomenat asturian en Astúrias, leonés en Leon e mirandés en Portugal), amb una "proteccion" parciala per l'asturian en Astúrias.
  • Lo berbèr, a Mrich o Melilla (dialècte rifenc) e amb de traças a las illas Canàrias (dialècte guanche).
  • L'arabi a Sabta (Ceuta).

[Modificar] Istòria

Vejatz tanben:

• Empèri colonial espanhòl.
• Guèrra Civila Espanhòla

[Modificar] Geografia

Article detalhat : Geografia de l'Espanha

Al 1^èr de  genièr de 2005 [2], L'Espanha compta 44 108 530 abitants.

Las 15 comunas mai abitadas son:

1. Madrid 3 155 359
2. Barcelona 1 593 075
3. Valéncia 796 549
4. Sevilha 704 154
5. Saragossa 647 373
6. Malaga 558 287
7. Múrcia 409 810
8. Las Palmas de Gran Canaria 378 628
9. Palma de Malhòrca 375 773
10. Bilbao 353 173
11. Còrdoa 321 164
12. Valhadolid 321 001
13. Alacant 319 380
14. Vigo 293 725
15. Gijón 273 931

Las aglomeracions mai grandas son (en 2005) :

1. Madrid 5 843 041
2. Barcelona 4 686 701
3. Valéncia 1 623 724
4. Sevilha 1 317 098
5. Malaga 1 074 074
6. Bilbao 947 581
7. Astúrias (Gijòn-Oviedo) 855 199
8. Alacant 711 215
9. Saragossa 683 763
10. Baia de Cadix (Cadix-Jerez) 638 076
11. Las Palmas de Gran Canaria 616 903
12. Múrcia 563 272

Espanha compta 8 111 comunas, demest elas, 3 enclavas en territòris estrangièrs : los pòrts de Ceuta e Melilha adorsadas a Marròc; e Llívia dins los Pirenèus Orientals (Catalonha Nòrd). De contencioses d'importàncias divèrsas pertocant la sobeiranetat de las Illas Chafarinas, Peñón de Alhucemas, Peñón de Vélez de la Gomera e — mai recentament — l'îlot Perejil an refregit las relacions entre Marròc e lo Reialme d'Espanha. D'autra part, Espanha revendica lo ròc de Gibartar.

Frontièras d'Espanha :

• Andòrra : 65 km
• França : 623 km
• Gibartar : 1,2 km
• Portugal : 1 214 km
• Marròc : 15,9 km

Mai d'un flume travèrsa Espanha; demest eles, Douro, Èbre, lo Tage, Guadalquivir, Guadiana, Júcar e Segura ; son relèu en planòls nombroses li balha fòrça flumes costièrs, per exemple la fòrça istorica Bidassoa.

[Modificar] Politica

[Modificar] Economia

Article detalhat : Economia d'Espanha.

[Modificar] Ligams

• America Espanhòla
• Casa Real de España

v · d · m  Los Estats d’Euròpa
Los 27 Estats membres de l’Union Europèa	Alemanha · Àustria · Belgica · Bulgaria · Chipre · Danemarc · Eslovaquia · Eslovènia · Espanha · Estònia · Finlàndia · França · Grècia · Irlanda · Itàlia · Letònia · Lituània · Luxemborg · Malta · Ongria · Païses Basses · Polonha · Portugal · Republica Chèca · Romania · Reialme Unit · Suècia
Los 4 Estats membres de l’Associacion Europèa de Liure Escambi	Islàndia · Liechtenstein · Norvègia · Soïssa
Los 7 Estats membres de l’Acòrdi de Liure Escambi Centreuropèu	Albania · Bòsnia e Ercegovina · Croàcia · Macedònia · Moldàvia · Montenegro · Serbia
Los autres Estats europèus (o Estats qu'una partida n'es en Euròpa)	Andòrra · Armenia · Azerbaitjan · Bielorussia · Cazacstan · Georgia · Kosova · Mónegue · Russia · Sant Marin · Turquia · Ucraïna · Vatican