Basc
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Lo basc o basco, en estil erudit euscar, o fòrça rarament bàscol (euskara en basc), es una lenga d'Euròpa occidentala; se parla dins la region apelada País Basc o Bascoat que se situa per una part en França e per una autra part, la màger, en Espanha. En França lo País Basc cobrís una part del departament dels Pirenèus Atlantics.
Somari |
[Modificar] Classificacion e istòria
Lo basc fa pas partida del grop indoeuropèu. Se son fachas un molon d'ipotèsis per lo restacar a d'autres grops lingüistics d'Asia coma d'Africa. Una de las mai recentas d'aquelas ipotèsis fasiá del basc un parent del berbèr.
Una autra ipotèsi recenta, que comença de recebre una cèrta audiéncia dins la recèrca internacionala (J.D. Bengtson, Meritt Ruhlen), prepausa de far del basc una branca de la superfamilha de las lengas dené-caucasencas (las autras brancas del dené-caucasenc, aparentadas al basc, serián lo nòrd-caucasenc en Caucàs, l'ienisseian en Siberia, lo burushaski en Cashmir, lo nahali en Índia, lo sinotibetan en Extrèm Orient e lo na-dené en America del Nòrd).
Lo lingüista Michel Morvan, el, a temptat recentament de mostrar de ligams ancians e concrets entre lo basco e divèrsas familhas non-indoeuropèas d'Eurasia, coma l'oralic o l'altaïc, e mai s'interèssa a l'ipotèsi dené-caucasenca, mas el prepausa pas de fixar una familha de lengas precisa[1].
[Modificar] Gramatica
Lo basc presenta d'estructuras plan diferentas de las autras lengas d'Euròpa, mai que mai dins son sistèma verbal: lo vèrbe basc càmbia pas de forma solament segon lo subjècte coma dins las lengas indoeuropèas mas tanben segon çò que correspond, en occitan per ex., a de complements: etxe bat dut , ai un ostal, vs.etxeak ditut , ai d'ostals. Per contra, al nivèl lexical lo basc a manlevat fòrça mots al latin e a las lengas amb las qualas es o foguèt en contacte, lo castelhan, l'occitan gascon, e lo francés.
[Modificar] Espandiment e estatut del basc
- En Espanha, lo basc se parla dins los territòris d'Araba, Bizcaia, Gipuzkoa e Nafarroa.
Dins los tres primièrs, que forman la Comunitat Autonòma basca, es a se menar aprèp de sègles de recul un procèssus rapid de recuperacion lingüistica (un 23 % de bascofònes vèrs 1980, un 30 % ara). Lo basc es ensenhat mas es tanben la lenga de l'ensenhament dins la mieitat de las escòlas primàrias e mai del 40 % de las escòlas segondàrias (chifras 2003). Lo basc es fòrça present dins la vida vidanta gràcias a la senhalizacion (bilingüa e sovent monolingüa basca fòra de las mai grandas vilas), una cadena de television publica unicament bascoparlanta, un diari... Pasmens, la recuperacion lingüistica avança mai viste en Gipuzkoa, qu'èra ja la província mai bascoparlanta en 1980, qu'en Biscaia e subretot Alaba, gaireben complètament desbasquizada a aquela data. En Navarra, lo govèrn regional es pas favorable a la normalizacion de l'usatge del basc e se se manten dins lo nòrd de la província, a pas recuperat cap d'anciana posicion dins la region de la capitala Pampalona. I podriá a tèrme recular.
- En França, la situacion del basc es a pauc près la de las autras lengas regionalas.
Los poders publics menan una politica en favor de la lenga basca dins l'ensenhament (bilingüisme dins d'unas escòlas) e la cultura (Institut Cultural Basc), mas l'abséncia del basc dins los mèdias e la vida publica a pas sufit fins ara a enraiar son aflaquiment.
[Modificar] Vejatz tanben
[Modificar] Nòtas
- ↑ MORVAN Michel (1996), Les origines linguistiques du basque, Talença: Presses Universitaires de Bordeaux
