Albert Einstein

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Einstein tydens 'n lesing in Wene in 1921.

Albert Einstein (14 Maart 1879 – 18 April 1955) was 'n teoretiese fisikus wat wyd as die grootste wetenskaplike van die 20ste eeu beskou word. Hy het die relatiwiteitsteorie voorgestel en groot bydraes tot die ontwikkeling van kwantummeganika, statistieke meganika en kosmologie gemaak. Hy is die Nobelprys vir Fisika in 1921 toegeken vir sy verduideliking van die fotoelektriese effek en "vir sy diens gelewer aan Teoretiese Fisika".

Na die formulering van sy algemene relatiwiteitsteorie word Einstein wêreldberoemd, 'n ongekende eer vir 'n wetenskaplike. In latere jare het sy beroemdheid bo enige ander wetenskaplike in die geskiedenis uitgestaan, en in omgangstaal is Einstein sinoniem met iemand van baie hoë intelligensie of die grootste genie. Sy gesig is ook een van die mees herkende die wêreld oor. In 1999 is Einstein as "Persoon van die Eeu" deur Time Magazine benoem. Hierdie populariteit het ook gelei tot wye gebruik van Einstein in advertensie en bemarking, en sluit selfs die registrasie van Albert Einstein as 'n handelsmerk in.

'n Eenheid in fotochemie, die einstein, sowel as die chemiese element einsteinium en die asteroïede 2001 Einstein is ter ere na hom vernoem.

Inhoud

1 Biografie
- 1.1 Vroeë jare
2 Religieuse beskouing
3 Politieke beskouing
4 Verwysings
- 4.1 Werke deur Albert Einstein
5 Eksterne skakels

[wysig] Biografie

[wysig] Vroeë jare

[wysig] Jeug en kollege

Einstein is gebore in 1879 in Ulm in Württemberg, Duitsland, sowat 100km oos van Stuttgart. Sy ouers was Hermann Einstein, 'n veerbedverkoopsman wat later elektrochemiese werke bedryf het, en sy vrou Pauline, née Koch. Die familie was Joods (en nie-getrou); Albert woon 'n Katolieke elementêre skool by en, op aandrang van sy moeder, neem vioollesse.

Terwyl hy vyf was, wys sy oom vir hom 'n sakkompas, en Einstein besef dat iets in die leë lug die naald beïnvloed; hy beskryf die ervaring later as een van die grootste openbarings in sy lewe. Alhoewel hy modelle en meganiese toestelle vir sy eie genot gebou het, is hy as 'n stadige leerder geag, moontlik weens disleksie of eenvoudig menssku wees.

Einstein het wiskunde begin leer op twaalfjarige ouderdom. Daar is 'n telkens herhaalde gerug dat hy wiskunde later in sy opvoeding gesak het, maar dit is nie waar nie; 'n verandering in die manier waarop punte toegeken is het twyfel in latere jare veroorsaak. Twee van sy ooms het sy intellektuele belangstellings gevoed gedurende sy latere kinderjare en vroeë tienerjare deur boeke oor wiskunde en wetenskap voor te stel en te verskaf.

In 1894, ná die mislukking van Hermann se elektrochemiese besigheid, trek die Einsteins van München na Pavia, Italië, naby Milan; Albert bly agter om skool te voltooi (hy het 'n termyn alleen voltooi, en toe by sy familie in Pavia aangesluit).

Sy mislukking in die liberale kunste-gedeelte van die Eidgenössische Technische Hochschule (Federale Switserse Politegniese Universiteit, in Zurich) se toelatingseksamen die volgende jaar was 'n teëslag; hy word deur sy familie gestuur na Aarau, Switserland]], om sekondêre skool te voltooi, en ontvang sy dimploma in 1896. Einstein skryf daarna in by die Eidgenössische Technische Hochschule. Daardie selfde jaar verwerp hy sy Duitse burgerskap, en word staatloos.

In 1898 ontmoet Einstein vir Mileva Maric, 'n Serbiese klasmaat (en vriendin van Nikola Tesla), op wie hy verlief raak. In 1900 word hy sy onderrigdiploma gegun deur die Eidgenössische Technische Hochschule, en word aanvaar as Switserse burger in 1901. Gedurende hierdie tyd bespreek Einstein sy wetenskaplike belangstellings met 'n groep nabye vriende, insluitend Mileva. Hy en Mileva verwek 'n buite-egtelike dogter, Liserl, wat in Januarie 1902 gebore is.

[wysig] Werk en doktorale studies

Ná graduering kon Einstein nie 'n onderrigpos vind nie, meestal weens die feit dat sy astrantheid as 'n jong man blykbaar meeste van sy professors geïrriteer het. Die vader van 'n klasmaat het hom gehelp om 'n pos as tegniese assistent patenteklerk by die Switserse Patentekantoor in 1902 te bekom. Daar het Einstein die waarde van uitvinders se patentaansoeke beoordeel vir ontwerpe wat 'n kennis van fisika benodig het. Hy het ook geleer hoe om die kern van 'n aansoek raak te sien, ten spyte van somtyds slegte beskrywings, en was deur die direkteur geleer hoe "om myself korrek uit te druk." Hy het somtyds ontwerpsfoute reggemaak terwyl hy die uitvoerbaarheid van hul werk oorweeg het.

Einstein trou met Mileva op 6 Januarie 1903. Einstein se troue met Mileva, wie 'n wiskundige was, was beide 'n persoonlike en intellektuele saak: Einstein het liefdevol verwys na Mileva as "'n skepsel wat my gelyke is, en wie so sterk en onafhanklik soos ek is." Abram Joffe, in sy biografie oor Einstein, argumenteer dat Einstein bygestaan was deur Mileva. Hierdie is grootliks teenstrydig met Ronald W. Clark wie, in sy biografie, aanvoer dat Einstein afhanklik was op die afstand wat bestaan het in hul huwelik sodat hy die nodige afsondering kon hê om te kon werk.

Op 14 Mei 1904 word Einsten se seun, Hals Albert Einstein, gebore. In 1904 word Einstein se posisie by die Switserse Patentekantoor permanent gemaak. Hy verkry sy doktoraal ná sy tesis "On a new determination of molecular dimensions" voltooi is in 1905.

Daardie selfde jaar skryf hy vier artikels wat die fondasies sou lê vir moderne fisika, sonder veel wetenskaplike literatuur om na te verwys of vele wetenskaplike kollegas om die teorieë mee te kon bespreek. Meeste fisici stem saam dat drie van daardie artikels (Brown-beweging, die fotoelektriese effek en spesiale relatiwiteit) Nobelpryse verdien het. Slegs die fotoelektriese effek sou wen; dit is ietwat ironies, omdat Einstein veel beter bekend is vir relatiwiteit, maar dat die fotoelektriese effek heeltemaal kwantum is en Einstein effe ongelukkig geraak het met die pad wat kwantumteorie sou volg. Wat hierdie artikels laat uitstaan is dat, in elke geval, Einstein sonder huiwering 'n idee van teoretiese fisika geneem het tot by die logiese gevolge, en het geslaag daarin om eksperimentele resultate te verduidelik wat wetenskaplikes vir jare verstom het.

Hy dien hierdie artikels in na die "Annalen der Physik". Hulle word algemeen verwys na as die "Annus Mirabilis Papers" (vanuit Latyn: Uitsonderlike Jaar). Die Internasionale Unie van Suiwer en Toegepaste Fisika (IUPAP) het beplan om die 100ste herdenkingsjaar van die publikasie van Einstein se uitgebreide werke in 1905 te herdenk as die World Year Of Physics 2005'.

[wysig] Finale jare

In 1948 dien Einstein op die oorspronklike komitee wat lei tot die stigting van die Universiteit van Brandeis. In 1952 stel die Israelse regering voor dat Einstein die pos van tweede president inneem, maar Einstein wys die aanbod van die hand. Op 30 Maart 1953 stel Einstein 'n hersiene verenigde veldteorie bekend.

Hy is oorlede by Princeton in 1955, en los die Veralgemeende Gravitasieteorie onopgelos. Hy is dieselfde dag veras in Trenton, New Jersey op 18 April 1955. Sy as is verstrooi op 'n onbekende plek. Sy brein is behoue in 'n vles deur Dr. Thomas Stoltz Harvey, die patoloog wat die na-doodse ondersoek op Einstein uitgevoer het.

[wysig] Religieuse beskouing

Einstein se religieuse beskouing word oor die algemeen as deïsties gesien: hy het geglo in 'n "God wat homself ontbloot in die harmonie van alles wat bestaan, nie in 'n God wat homself bemoei met die noodlot en aksies van mense nie." Einstein wou "weet hoe God die wêreld geskep het"; ná hy deur Martin Buber gedruk is om sy religieuse oortuigings duidelik te maak het Einstein uitgeroep, "Wat ons (fisici) voor streef is net om Sy lyne soos Hom te trek." Hy het sy geloof as volg opgesom: "My geloof bestaan uit 'n nederige bewondering vir die onnabootsbare verhewe gees wat homself ontbloot in die geringste detail wat ons met ons brose en swak verstand kan waarneem."

Einstein se beskouing oor God en religie is gereflekteer in sy aanhalings, baie wat te sien is in Wikiquote.

[wysig] Politieke beskouing

Einstein het homself 'n pasifis en medemenslik geag. Einstein het eens gesê, "Ek glo Gandhi se beskouing was die mees verligte van alle politieke mense van ons tyd. Ons moet streef om dinge in sy gees te doen: om nie geweld te gebruik om vir ons oortuigings te veg nie, maar deur nie deel te neem aan enigiets wat jy glo 'n euwel is nie." Einstein se beskouing van ander kwessies, insluitend sosialisme, McCarthyisme en rassisme, was kontroversiëel (sien Einstein oor sosialisme). Einstein was 'n medestigter van die liberale Duitse Demokratiese Party.

Die Amerikaanse FBI het 'n 1427-bladsy lêer oor sy aktiwiteite aangehou en aangeraai dat hy verhoed word van immigrasie tot die Verenigde State van Amerika volgens die "Alien Exclusion Act"; die aantuiging was dat Einstein "glo in, adviseer, raai aan of leer 'n doktrine wat, in 'n wetlike sin, soos deur howe in ander gevalle voorgehou is, 'sal toelaat dat anargie ongekeer inkruip' en lei tot 'n 'regering in naam alleen'", onder andere aanklagtes.

Einstein was gekant teen tiranniese vorme van regering, en om hierdie rede (tesame met sy Joodse agtergrond) het hy die Nazi-bewind teëgestaan en uit Duitsland gevlug kort ná die instelling daarvan. Hy was eers ten gunste van die bou van die atoombom, om te verseker dat Hitler dit nie eerste doen nie, en het selfs 'n brief aan president Franklin D Roosevelt gestuur (gedateer 2 Augustus 1939), voor die Tweede Wêreldoorlog uitgebreek het, en heel moontlik deur Leó Szilárd geskryf, wat hom aangemoedig het om 'n program te begin om 'n kernwapen te ontwikkel. Roosevelt het geantwoord deur 'n komitee op te stel wat moes navors of uraan as 'n wapen gebruik kon word, wat 'n paar jaar later deur die Manhattan-projek vervang is.

Tog, na die oorlog het Einstein homself bearbei vir kernontwapening en 'n wêreldregering.

Albert Einstein was 'n ondersteuner van Sionisme, maar nooit sonder voorbehoud nie. Byvoorbeeld, hy het sterk kritiek gelewer op Menachem Begin en "fascistiese elemente in Israel" in 'n 1948 brief aan die New York Times. Hy het Joodse vestiging in die antieke setel van Judaïsme voorgestaan, en was aktief in die daarstelling van die Hebreeuse Universiteit in Jerusalem, aan wie hy al sy dokumente en skripsies bemaak het. Hy was wel gekant teen nasionalisme en skepties oor of 'n Joodse nasiestaat die beste oplossing was. Hy mag oorspronklik in gedagte gehad het dat Jode en Arabiere vreedsaam saamleef in dieselfde land. In sy latere lewe het hy 'n aanbod van die hand gewys om die tweede president van die nuut-geskepte staat van Israel te word.

Albert Einstein, tesame met Albert Schweitzer en Bertrand Russell, het geveg teen kerntoetse en -bomme. Met die Pugwash Konferensies oor Wetenskap en Wêreldsake en Bertrand Russell het hy die Russell-Einstein Manifes gepubliseer en verskeie konferensies georganiseer.

[wysig] Verwysings

Clark, Ronald W. (1971). Einstein: The Life and Times. ISBN 0-380-44123-3
Pais, Abraham (1982). Subtle is the Lord. The Science and the Life of Albert Einstein. ISBN 0-19-520438-7
Michael H. Hart, The 100, Carol Publishing Group, July 1992, paperback, 576 pages, ISBN 0806513500

[wysig] Werke deur Albert Einstein

Ideas & Opinions ISBN 0517003937
World As I See It ISBN 080650711X
Relativity: The Special and General Theory ISBN 0517884410 (Project Gutenberg E-text)
Einstein, Albert, "On the Electrodynamics of Moving Bodies" Annalen der Physik. June 30, 1905
Einstein, Albert, "Does the Inertia of a Body Depend Upon Its Energy Content?". Annalen der Physik. September 27, 1905.
Einstein, Albert, "Inaugural Lecture to the Prussian Academy of Sciences". 1914. [PDF]
Einstein, Albert, "The Foundation of the General Theory of Relativity". Annalen der Physik, 49. 1916.
Einstein, Albert, "On the Generalized Theory of Gravitation". April, 1950.