Australië
Uut Wikipedia
| Commonwealth of Australia | |||
|
|||
|
|
|||
| Baosisgegevens | |||
| Officiële landstaele: | Iengels | ||
| Oôdstad: | Canberra | ||
| Regeriengsvurm: | Constitusjonele monarchie | ||
| Religie: | Christelijk 75% | ||
| Oppervlakte: | 7.741.220 km² (1,0%waeter) | ||
| Inweuners: | 20.434.176 (2007) (2,6 / km²) |
||
| Aore gegevens | |||
| Volkslied: | Advance Australia Fair | ||
| Munte: | Austrâlische dollar (AUD) |
||
| UTC: | UTC+8 tot UTC+11 (Zeumertied: per deêlstaet verschill'nd) | ||
| Nationaole feêstdag: | 26 jannewari | ||
| Web | Code | Tel. | .au | AUS | +61 | ||
Australië is 'n land en tevens eiland dat a in de Hroôte Oceaon lig, ten wessen van Nieuw Zeêland. Australië besli een oppervlak van 7,741,220 km² en a op 1 jannewari 2007 20.434.176 inweuners. Staetsoôd is Elizabeth II.
In'oud |
[bewerk] Naem
[bewerk] Heografie
Australië hrens in 't noôrn an de Timorzeê, de Arafurazeê, de Holf van Carpentaria en Straet Torres, in 't oôssen an de Koraelzeê en de Tasmanzeê, wor zudelijk behrensd deur Straet Bass en de Hroôte Australische Bochte, en in 't zuden en wessen lig den Indischen Oceaon. De kustlijn besli 25.760 km.
Australië is 't hroste eiland en 't kleinste continent. Drievierde besti uut woestijn en vurral de provincie Queensland uut rehenwoud. In 't land komm'n vee unieke beêstensoôrten voe, wironder de kanheroes, de wombats en aore budeldieren. Een opvall'nde veugelsoôrt is de thermometerveugel.
Vadder is Australië 't vlakste en laegste continent, wan de woestijn lig slechs even boven de zeêspiehel. De hroste vlakn zien de Centraole Laegvlakte en 't Westelijk Plateau. De bergkeetns lihhen in 't oôssen, wir a ok de oôgste berg, de Mount Kosciuszko (2228 m) lig.
In Australië lihhen ok ienkele riviern, ondanks 't droôhe klimaot, wivan an de Murray en de Darling 't belangriekste zien. Ok zien der verschill'nde meêrn, wironder 't Eyre-meêr. De woestijn'n in Australië zien:
- Gibsonwoestijn
- Hroôte Victoriawoestijn
- Hroôte Zandwoestijn
- Kleine Zandwoestijn
- Simpsonwoestijn
- Tanamiwoestijn
- Tirariwoestijn
- Sturt Steênwoestijn
[bewerk] Klimaot
't Middn van Australië ei een woestijnklimaot, wir a de temperatuur vreêt oôhe kan oploôpen en 's nachs varre kan daolen. Der val nog minder dan 250 mm neêrslag per jaer en 't droôhe seizoen duur langer dan 8 maen'n.
't Zuden van Queensland en 't noôrn van Nieuw-Zuud-Wales èn een subtropisch klimaot mie 't aele jaer deur werm weer, hroôte steedn as Perth en Sydney èn een mediterraon klimaot mie werme zeumers en zachte winters. In 't uterste noôrn eers een tropisch klimaot.
De deêlstaeten Victoria en Tasmanië èn een hemaotigd klimaot en in de winter kan 't vrie koud worn mie zelfs snieuwval. De rest van 't jaer is 't werm. In heheel Australië duur de lente van september tot november, de zeumer van december tot feberwari, de herfst van maerte tot meie en de winter van juni tot auhustus.
[bewerk] Demohrafie
Van de Australiërs die an een hosdienst anang'n, mik zòvee procent uut van de volhende hroepen:
- 37,0% Roôms-katholiek
- 26,9% Overihe relihies
- 10,5% Methodissen
- 10,5% Overihe chrissen'n
- 7,5% Uniting Church in Australia
- 3,8% Presbyteriaonen
- 2,8% Anglicaon'n
- 1,1% Moslims
- 0,4% Hindoes
[bewerk] Flora en fauna
[bewerk] Bosbran'n
Bosbran'n maeken deêl uut van 't Australisch natuurlijk evenwicht. De blaeren van de eucalyptusboôm verteern naemelijk nie en de zaeddoôzen spriengen pas oopn bie hroôte hitte. De eblaekerde moederboôm overleef de brand deur uutloôpers. Droôgte en wind zurhen voe hroôtschaelihe bosbran'n.
[bewerk] Heschiedenisse
De eêste inweuners van Australië, de Aboriginals, kwamm'n duzende jaeren eleen vanuut Azië ni Australië. In 150 n.Chr. wier voe 't eêst eschreven deur de Hrieken over 't onbekende land Terra Australis en in 1606 wier 't op de noôrdwestkust voe den eêste keêr anedaene deur een Europees schip, 't Nederlanse Duufken. 10 jaer laeter vaern een aore Nederlanse boôt ni de westkust en noemn 't Nieuw-'Olland. In 1642 vaern Abel Tasman ni Australië en ondekk'n dat 't een eiland was. Ok ondekkn die Tasmanië.
[bewerk] Strafkelonie
James Cook ontdekkn in 1768 den oôstkust van Australië en noemn 't Nieuw-Zuud-Wales. Iernae wier Australië een Iengelse strafkelonie voe hevangene wir an deze een eihen bestaen op mossen bouwen. Deze hevangene bouwen der kamp vanwehe 't droôhe klimaot nie in Nieuw-Zuud-Wales, mè een stikje ni 't noôrn, 't behun van de stad Sydney. De bouw van deze stad wier behonn'n op 26 juni 1788.
[bewerk] Uutmoôrdieng
De hevangene moôrn echter onderduzende Aboriginals uut en hroôte stikken land wiern van ulder eroofd. Ok hewone mensen hoengen ni Australië en den Iengelse reherieng haf de eêste tied hraotis stikken land wig, wat a nae heldprobleem'n hewoon wier verkocht.
[bewerk] Oôdstad
In 1901 wier Australië een dominion, een zelfstandig reheernd deêl van 't Britse waereldriek. Den oôdstad wier Melbourne, mè nae een priesvraeg tot 't ontwerp van de mooisen oôdstad, ewonn'n deur architect Walter Burley Griffin, wier dit Canberra.
[bewerk] Monarchie
Tiedens de Waereldoôrlohen vochen Australische troepn onder aore in Ehypte, Oceanië, Kreta en Ambon. Australië is sins tieden een constitusjonele monarchie mie as oôd Konihinne Elizabeth II; een rifferendum voe een rippebliek wier in 1999 ofewezen.
[bewerk] Politiek
Iedere Australische deêlstaet ei een eihen reherieng, rechterlijke macht, hrondwet en een overeid mie een eihen premier. Over 't aele land zien 't Australische Senaot en 't Australisch 'Uus van Afevaerdigden esteld, die an saemen 't Australische parlement vurmen.
't Australisch hemeênebest besti neffen de deêlstaeten ok uut 't Australisch Oôdstedelijk Territorium, 't Noôrdelijk Territorium, 't Jervis Bay Territorium, Christmaseiland, Norfolkeiland en de Heard- en McDonaldeilan'n.
't Staetsoôd van Australië is de Konihinne van Australië Elizabeth II. Troônopvolher is prins Charles. 't Staetsoôd wor in iedere deêlstaet vertehenwoordigd deur een houverneur en over de aele naotie deur een houverneur-generaol. In 1999 wier tiedens een rifferendum om over te haene ni een rippebliek dit voôrstel ofewezen.
[bewerk] Provincie
Australië wor inedeêld in zes staeten, 2 territoria en 1 federaol territorium. De zes staeten zien:
- Nieuw-Zuud-Wales
- Queensland
- Victoria
- West-Australië
- Zuud-Australië
- Tasmanië
De twi territoria zien:
- Noôrdelijk Territorium
- Jervis Bay Territorium
't Federaol territorium is:
- Austraolisch Oôdstedelijk Territorium
| Lan'n in Australië |
|---|
| Australië | Fiji | Kiribati | Marshalleilan'n | Micronesia | Nauru | Nieuw-Zeêland | Palau | Salomonseilan'n | Samoa | Tonga | Tuvalu | Vanuatu |
| Afankelike hebied'n: Amerikaons Samoa | Cookeilan'n | Frans Polynesië | Guam | Midway-eilan'n | Nieuw-Caledonië | Niue | Noôrdelijke Mariaonen | Paeseiland | Pitcairneilan'n | Wallis en Futuna |
