Ukrayna

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu madde, Vikipedi standartlarına uygun değildir ve bu nedenle düzenlenmesi gerekmektedir. Maddeyi Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyip, geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Bu madde Haziran 2007 tarihinden beri, düzenleme isteğiyle etiketlidir.

'Ukrayna' Україна
Bayrak Arma
Slogan: Воля, злагода, добро Ukrayna'nın şerefi henüz yok olmadı, özgürlüğü de
Ulusal marş: Ще не вмерла Україна,ні воля Şçe ne vmerla Ukrayina,ni volya
Başkent	Kiev 50°27′ N 30°30′ E
En büyük şehir	Kiev
Resmi dil	Ukrayna dili
Devlet Cumhurbaşkanı Başbakan	Yarı başkanlık sistemli cumhuriyet Viktor Yuşçenko Yuliya Timoşenko
Bağımsızlık Tarih	SSCB'den ayrılma 24 Ağustos 1991
Yüzölçümü  • Toplam  • Su (%)	603,700 km² (43'cü) 0
Nüfus  • 2007 tahmini  • 2003 sayımı  • Yoğunluk	- 46,299,862 (-) 47,000,085 (25'ci) 78/km² (92'ci)
GSMH (SAGP)  • Toplam  • Kişi başına	2005 tahmini 338.5 milyar $ (28'ci) 3,000 $ (87'nci)
Para birimi	Grivna (UAH)
Saat dilimi  • Yaz saati	(UTC+2) (UTC+3)
İnternet alan adı	.ua
Telefon kodu	+380

Ukrayna (Ukraynaca: Україна, Ukrayina, /Ukrɑinɑ/), Doğu Avrupa'da ülke. Doğusunda Rusya, kuzeyinde Beyaz Rusya, batısında Polonya, Slovakya ve Macaristan, güneybatısında Romanya ve Moldova, güneyinde Karadeniz ve Azak Denizi, güneydoğusunda yer alır. Kiev kenti Ukrayna'nın başkentidir.

Konu başlıkları 1 Coğrafya 2 Tarih 3 Etnik Köken 4 Ekonomi 5 Türkiye ile ilişkiler 6 İdari Yapısı

[değiştir] Coğrafya

Önemli şehirleri:

Kiev

Lviv

Donetsk

Odessa limanı.

Kırım'da: Akmescit, Akyar, Alupka, Aluşta, Bahçesaray, Canköy, Eski Kırım, Kezlev (Gözleve), Karasubazar, Kefe, Kerç, Orkapı, Sudak, Yalta, Yedikuyu.

[değiştir] Tarih

Ana madde: Ukrayna tarihi

Ukrayna ismi, Eski İslav Dili'nde "sınır ülkesi" manasına gelmektedir; ancak şimdi bilimsel çevrelerde başka görüşler de mevcuttur. Ukrayna, Slavlar'dan önce sırayla İskitler, Hunlar, Hazarlar, Kıpçaklar ve Altınordu Devleti tarafından kontrol edilmiştir. Günümüzde Ukrayna'nın başkenti olan Kiev 9. yüzyılın ortalarına kadar Hazar Hanlığı'nın bir parçasıydı. 860 yılı civarında Viking kralı Rurik'in kumandanları tarafından Hazarların elinden alındı ve Kiev Knezliği'nin bir parçası oldu. 14. yüzyılda Ukrayna topraklarının doğu kısmı Kiev dahil Litvanya Grandüklüğü'nün eline geçti. Batı kısımlar ise Lehistan Krallığının bir parçası haline geldi.

16. yüzyıl ortalarında Dinyeper nehri boylarındaki Zaporizya bölgesinde yaşayan bazı gruplar örgütlenerek devletimsi bir birlik oluşturdular. Kendilerine Kazak adını veren bu savaşçı insanlar Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusyası'nı talan ederek geçimlerini sağlıyorlardı. 1648 yılında Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkardılar. Rusya'nın desteğiyle çıkarttıkları bu ayaklanmada başarılı olan Kazaklar Lehistan'dan özerklik kazanarak Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Hetmanlığı'ni kurdular. 17. yüzyılın ikinci yarısında bu bölge Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusyası arasında büyük çekişmelere sahne oldu. Ancak Lehistan ve Osmanlı Devleti'nin zayıflaması üzerine bu durumdan Rusya karlı çıktı. 18. yüzyılın sonunda Lehistan'ın parçalanması sonucu Rusya Ukrayna'nın büyük bir bölümüne el koydu.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet 1922 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne katıldı. II. Dünya Savaşı başladıktan sonra 22 Haziran 1941 tarihinde Alman Wehrmacht birlikleri Sovyetler Birliğine girdiler. İşgal döneminde 5-8 milyon civarında Ukraynalı yaşamını kaybetti. 500 bin civarında Yahudi öldürüldü.

Ukrayna'nın Sovyet dönemi tarihindeki en önemli olaylardan birisi de 16 Nisan 1986 tarihindeki Çernobil reaktör kazasıdır. Bu kazadan dolayı ortaya çıkan radyoaktif serpinti 350.000 kişinin olay bölgesinden uzaklaştırılmasına neden oldu. 8 Aralık 1991 tarihinde Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna ortak bir karar alarak Sovyetler Birliği'ni resmen ortadan kaldırmaya karar verdiler. Bağımsız Devletler Topluluğu ilan edildi ve Ukrayna bağımsız bir devlet haline geldi. 2004 yılında Ukrayna tartışmalı bir devlet başkanlığı seçimi yaşadı. Turuncu Devrim adı verilen protestolar sonucu seçimler yenilendi ve Viktor Yuşçenko devlet başkanı seçildi.

[değiştir] Etnik Köken

Bilimsel açıdan en yaygın olarak kabul edilen görüş, Ukrainlerin, Rusların ve Belorusların (Beyaz Rusların), tahminen 14-16. yüzyıllarda Doğu İslav Kavimlerinden kaynaklanmış olmaları şeklindedir. Öte yandan Sovyet kaynakları ve günümüz Rusya Federasyonunda kabul edilen kaynaklar, Ukraynalıların ve Belorusların, Ruslardan geldiklerini söyler. Ancak 8-9. yüzyıllarda kurulan, merkezi çağdaş Ukrayna'nın başkenti Kiev'de bulunan ve sonradan Kiev Rus Devleti adı verilen devlette eski İslav Kavimlerinin temsilcilerinin yaşadıkları bir gerçektir ve mevcut vakayinamelerde millet olarak Rus, Ukraynalı adı geçmiyor. Aynı zamanda günümüz Ukrayna'sında yaygın kaynaklar aslında Rusların Ukraynalılardan kaynaklandığını iddia eder; yaklaşık 14. yüzyıla kadar varlığını sürdüren Eski Kiev Rus devletinde yaşayan halk, Ukraynalılarmış; Moğollar geldikten sonra Ukraynalılar'ın çoğu Kiev'i terk edip, Kuzeye doğru göç etmeye başlamış ve sonra, yeni bir devletin başkenti olacak Moskova adlı bir kenti kurmuşlar; yeni devletin adı, Moskova Rus Devleti, sonra Rus Çarlığı sonra da Rus İmparatorluğudur. Yani bu görüşe göre, günümüzde Moskova'da ve etrafında yaşayan halk, Kiev'den gelen Ukrayna kökenli halkmış; Kiev'de ve Ukrayna'da günümüzde yaşamakta olan halk ise, Ukraynalı ve Moğol-Tatar karışımıymış diye bir görüş de yaygındır. Ancak hem Rusyada hem de Ukraynada resmi düzeyde kabul edilen görüşler, siyasal tutumdan ve devletin menfaatlerinden kaynaklanmaktadır; gerçek şudur: Rusların mı Ukraynalıların mı daha eski bir halk olduğunu, hangi dilin hangisinden kaynaklandığını tartışmak anlamsız bir şeydir, çünkü bu iki halkın (ve aynı zamanda Belorusların)ve dillerinin aynı kökeni vardır ve hiç biri bir öbüründen eski değildir. Ancak politika tarihe karışmaya çalışınca işte böyle 'tarihi teoriler' (ama aslında tarihe aykırıdır) ortaya çıkar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ukraynalı kimliğini oluşturan etnik topluluklar şunlardır:[1]

1. Ukrainler (% 77,8)
2. Ruslar (% 17,3)
3. Beyaz Ruslar (% 0,6)
4. Kırım Tatarları (% 0,5)
5. Moldovanlar (% 0,5)
6. Bulgarlar (% 0,4)
7. Macarlar (% 0,3)
8. Romenler (% 0,3)
9. Lehler (% 0,3)
10. Yahudiler (% 0,2)
11. Yunanlılar(% 0,2)
12. Ermeniler (% 0,2)
13. Tatarlar (Kazan Tatarları) (% 0,2)
14. Çingeneler (% 0,1)
15. Azeriler (% 0,1)
16. Gürcüler (% 0,1)
17. Almanlar (% 0,1)
18. Gagauzler (% 0,1)
19. Diğerleri (% 0,4)

[değiştir] Ekonomi

Tüm SSCB devletlerinde olduğu gibi Ukrayna'da da ekonomi ve üretimin bütün sektörleri başta Rusya olmak üzere diğer Sovyet Cumhuriyetlerine bağlıydı. 1991'de SSCB dağıldıktan sonra Ukrayna'da bir çok fabrika, işletme kalmıştı ancak yeni kurulan devletler derin ekonomik ve siyasal krizler yaşamakta oldukları için Sovyetler zamanındaki ilişkiler kesilmişti; işletmeler, fabrikalar çalışamıyordu. Yeni piyasa koşullarında ekonominin yeniden hayata dönüştürülmesi ve canlandırılması senelerce sürdü; haksız özelleştirme sonucu SSCB'den kalan fabrikaların çoğu yeni oligarşinin temsilcilerine neredeyse bedava satılmıştı. Şimdi Ukrayna'nın ekonomisi biraz da olsa canlanmış durumda, yavaş yavaş çalışmaktadır. Ukrayna'da maden kömürü rezervleri çoktur, ancak yeni teknolojilerin yetersizliği nedeniyle maden kömürü çıkarımı pek gelişmiş değil, ocaklarda sık sık gaz patlamaları meydana gelir. Başlıca ihracatlar, maden kömürü, büyük çaplı borular, hurda demir; Ukrayna'da tarım gelişmiştir ancak AB ve WTI (DTÖ) engelleri yüzünden tarım ürünleri fazla ihraç edilmiyor. Doğalgaz konusunda Ukrayna, tüm Avrupa gibi Rusya'ya bağlıdır; petrol konusunda da Rusya'ya ve Asya ülkelerine bağımlılık söz konusudur. Ukraynada sıradan vatandaşların yaşam düzeyi düşük; yoksul sayılabilen insanların sayısı, tüm nüfusun %30'u civarında. Aynı zamanda iktidar başında bulunanlar (oligarşi) çok zenginler. 2007-2008 başında enflasyon oranları yükselmiş (2007 - %17; Ocak 2008 - % 2,9).

[değiştir] Türkiye ile ilişkiler

Ukrayna ile ilişkilerimiz Sovyetlerin dağılmasıyla hız kazandı. Karşılıklı olarak ithalat ve ihracatta bulunan iki ülke yakın geçmişte gerçekleşen Turuncu devrimi ile de bu ilişkilere hız vermiştir. 2005 yılı verileri itibarıyle iki ülke arasındakı ticaret Ukrayna lehine fazla veriyor gibi gözüküyorsa da, Türkiye Ukrayna'dan ağırlıklı olarak hammadde almakta, buna karşılık da mamül ürün satmaktadır.

[değiştir] İdari Yapısı

İdari Bölgeleri Başkent[1] Yüzölçümü km² Nüfus[2] Çerkası Bölgesi Çerkası 20,900 1,402,900 Çerniğiv Bölgesi Çerniğiv 31,900 1,245,300 Çernivtsi Bölgesi Çernivtsi 8,100 922,800 Kırım Özerk Cumhuriyeti Simferopol 26,100 2,033,700 Dnipropetrovsk Bölgesi Dnipropetrovsk 31,900 3,567,600 Donetsk Bölgesi Donetsk 26,500 4,841,100 Ivano-Frankivsk Bölgesi Ivano-Frankivsk 13,900 1,409,800 Harkiv Bölgesi Harkiv 31,400 2,914,200 Herson Bölgesi Herson 28,500 1,175,100 Hmelynıtskıy Bölgesi Hmelynıtskıy 20,600 1,430,800 Kirovoğrad Bölgesi Kirovoğrad 24,600 1,133,100 Kıyiv Bölgesi Kıyiv 28,100 1,827,900 Kıyiv Şehri Kıyiv[3] 800 2,611,300 Luğansk Bölgesi Luğansk 26,700 2,546,200 Lviv Bölgesi Lviv 21,800 2,626,500 Mıkolayiv Bölgesi Mıkolayiv 24,600 1,264,700 Odessa Bölgesi Odessa 33,300 2,469,000 Poltava Bölgesi Poltava 28,800 1,630,100 Rivne Bölgesi Rivne 20,100 1,173,300 Sevastopol Şehri Sevastopol 900 379,500 Sumı Bölgesi Sumı 23,800 1,299,700 Ternopil Bölgesi Ternopil 13,800 1,142,400 Vinnıtsya Bölgesi Vinnıtsya 26,500 1,772,400 Volın Bölgesi Lutsk 20,200 1,060,700 Zakarpattya Bölgesi Ujğorod 12,800 1,258,300 Zaporijjya Bölgesi Zaporijjya 27,200 1,929,200 Jıtomır Bölgesi Jıtomır 29,900 1,389,500