Mohammad Amin al-Husajni
Z Wikipedii
Mohammad Amin al-Husajni, arab. أمين الحسيني (ur. w 1895 lub 1897 r. w Jerozolimie, zm. 4 lipca 1974 r. w Bejrucie) – wielki mufti Jerozolimy, arabski działacz i publicysta nacjonalistyczny i antyżydowski, emigrant polityczny.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Pochodził ze znanego jerozolimskiego rodu arystokratycznego al-Husajni, którego przedstawiciele byli właścicielami ziemskimi w południowej Palestynie oraz dzierżyli funkcję burmistrza Jerozolimy pomiędzy 1864 a 1920 r. Członek rodu Kamal al-Husajni był wielkim muftim Jerozolimy. Mohammad Amin al-Husajni ukończył szkołę rządową w Jerozolimie. Następnie przez rok studiował prawo islamskie (szariat) na Uniwersytecie Al-Azhar w Kairze. Założył wówczas antysemickie stowarzyszenie. W 1913 r. odbył pielgrzymkę do Mekki. Rok później rozpoczął studia w szkole administracji w Stambule. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił ochotniczo w 1914 r. do tureckiej armii. Służył jako oficer artylerii w 47 brygadzie, stacjonującej w Smyrnie. W listopadzie 1916 r. opuścił służbę wojskową, powracając do Jerozolimy. Po zajęciu Palestyny i Syrii przez Brytyjczyków w 1918 r., pracował w brytyjskiej administracji w Jerozolimie i Damaszku.
[edytuj] Początki działalności politycznej
W tym czasie zaangażował się w działalność polityczną. W 1919 r. został członkiem Kongresu Pansyryjskiego, obradującego w Damaszku, wspierając kandydaturę emira Fajsala na władcę Syrii. W tym samym roku założył w Jerozolimie tajne stowarzyszenie El-Nadi al-Arabi (Klub Arabski), występujące za przywróceniem arabskich rządów w brytyjskiej Palestynie. Jednocześnie od września zaczął wydawać pismo "Suriyya al-Janubiyya". Następnie został nauczycielem w szkole Rashidiya w Jerozolimie. W kwietniu 1920 r. wziął udział w antyżydowskich rozruchach, do jakich doszło podczas święta Nebi Musa. Z tego powodu Brytyjczycy skazali go zaocznie na karę 10 lat więzienia, gdyż zdążył zbiec do Transjordanii. Tam pod koniec 1921 r. Muhammad Amin al-Husajni przystąpił do ruchu panarabskiego, propagującego wizję Wielkiej Syrii, w skład której miałyby wchodzić Syria, Liban, Transjordania i Palestyna jako południowa prowincja. Na czele tego państwa miałby stać król Fajsal I.
[edytuj] Wielki mufti Jerozolimy
W styczniu 1922 r., po śmierci swojego krewnego Kamala al-Husajni, Muhammad Amin al-Husajni został wybrany dożywotnio na wielkiego muftiego Jerozolimy. W tym samym roku stanął na czele nowo utworzonej Najwyższej Rady Muzułmańskiej, która m.in. kontrolowała sądy szariackie w Palestynie. Rozpoczął też wśród Arabów międzynarodową akcję zdobycia funduszy finansowych na odnowienie świątyni muzułmańskiej zwanej Dome of the Rock. Propaganda antysemicka prowadzona pod jego kierunkiem, w tym nowe tłumaczenie na język arabski "Protokołów Mędrców Syjonu", doprowadziła do kolejnych zamieszek antyżydowskich w 1929 r. W ich wyniku doszło do masakry Żydów w Hebronie i Safed. Wielki mufti Jerozolimy oskarżył ich o planowanie przejęcia władzy w części Jerozolimy i zburzenia Meczetu al-Aksa. Wprawdzie Żydowska Rada Narodowa zdementowała te oskarżenia, ale Mohammad Amin al-Husajni nie zaakceptował tych wyjaśnień, kontynuując swoją kampanię propagandową. Od 1931 r. był on przewodniczącym Światowego Kongresu Islamskiego. Władze brytyjskie Palestyny utrzymywały równowagę pomiędzy potężnym rodem al-Husajni, który zdominował Najwyższą Radę Muzułmańską i jego sojusznikami (zwanymi "majlisiya") a pozostałymi rodami (zwanymi "mu'aridun"). Zajmowały one bardziej pojednawcze stanowisko wobec Żydów, dlatego były finansowo wspierane przez Agencję Żydowską. 19 kwietnia 1936 r. wybuchła w Palestynie spontaniczna rewolta ludności arabskiej przeciwko Żydom. W celu opanowania sytuacji władze brytyjskie powołały stały organ wykonawczy pod nazwą Wyższa Komisja Arabska, który reprezentował interesy całej ludności arabskiej. Została ona opanowana przez ród al-Husajni, co zburzyło równowagę wśród arabskich rodów Palestyny.
[edytuj] Wygnanie
W lipcu 1937 r. Brytyjczycy zdecydowali się aresztować Mohammada Amina al-Husajni ze względu na jego rolę w niedawnej rewolcie. Jednakże udało mu się wcześniej zbiec do miejscowości Haram, gdzie był niedostępny dla policji. We wrześniu usunięto go z przewodniczenia Najwyższej Radzie Muzułmańskiej i uznano za nielegalną Wyższą Komisję Arabską. W październiku Mohammad Amin al-Husajni przedostał się do Libanu, gdzie reaktywował Komisję pod swoim przewodnictwem. Uzyskał poparcie tamtejszych palestyńskich Arabów. Pozostawał w Libanie przez 2 lata, ale ostatecznie francuskie władze zmusiły go do wyjazdu. W październiku 1939 r. udał się do Iraku.
[edytuj] Stosunki z Niemcami
Od początku lat 30. Mohammad Amin al-Husajni coraz bardziej był zafascynowany Adolfem Hitlerem i kierowaną przez niego III Rzeszą. Jeszcze w 1933 r., po pierwszych tygodniach rządów A. Hitlera, wysłał telegram do Berlina z zaoferowaniem swoich usług. Napisał też o możliwości wprowadzenia ideologii nazistowskiej na Bliskim Wschodzie, a szczególnie w Palestynie. Początkowo jego propozycja została odrzucona z obawy przed pogorszeniem stosunków niemiecko-brytyjskich. Jednakże już miesiąc później spotkał się on potajemnie z niemieckim konsulem generalnym w Palestynie Karlem Wollfem, popierając bojkot antyżydowski w Niemczech, ale jednocześnie prosząc o nie wysyłanie niemieckich Żydów do Palestyny. W tym samym roku spotkał się z K. Wollfem przedstawiciel wielkiego muftiego Jerozolimy, występując o pomoc w utworzeniu arabskiej partii narodowo-socjalistycznej. Niemcy odmówili, gdyż nie chcieli tak zdecydowanie ingerować w brytyjskiej sferze wpływów, ale też zamierzali zmuszać niemieckich Żydów do emigracji do Palestyny. 21 lipca 1937 r. Mohammad Amin al-Husajni odbył spotkanie z nowo mianowanym niemieckim konsulem generalnym w Palestynie Hansem Döhlem. Przypomniał mu swoją wcześniejszą propozycję współpracy. Chciał też dowiedzieć się, jak III Rzesza zamierza wesprzeć arabski ruch antyżydowski. Wkrótce wysłał do Berlina osobistego przedstawiciela w celu utrzymania kontaktów z przywódcami nazistowskimi. W 1938 r. jego oferta została w końcu przyjęta. Od sierpnia tego roku Niemcy zaczęli wspierać go finansową i militarną pomocą. Podobnie postąpiły też władze faszystowskich Włoch. Z tego powodu w maju 1940 r. brytyjskie ministerstwo spraw zagranicznych rozważało pomysł przewodniczącego Żydowskiej Rady Narodowej w Palestynie zabicia go, aprobując plan w listopadzie tego roku. W maju 1941 r. kilku członków organizacji paramilitarnej Irgun, wypuszczonych z więzienia, zostało potajemnie przerzuconych do Iraku, gdzie przebywał Mohammad Amin al-Husajni. Mieli go porwać lub zabić. Ostatecznie misja została jednak przerwana.
[edytuj] Pobyt w III Rzeszy
Kiedy Mohammad Amin al-Husajni przebywał w Iraku, wybuchła tam na początku kwietnia 1941 r. antybrytyjska rewolta kierowana przez b. premiera Raszida Alego Al-Gailani. Wielki mufti Jerozolimy ogłosił konflikt świętą wojną i rzucił fatwę na Brytyjczyków. Po przegranej irackich buntowników pod koniec maja, musiał ponownie uchodzić, tym razem poprzez Iran, Turcję i Rzym do Niemiec. Po przybyciu tam spotkał się 20 listopada z ministrem spraw zagranicznych Joachimem von Ribbentropem, a 30 listopada został oficjalnie przyjęty przez A. Hitlera. Poprosił go o publiczną deklarację ze słowami wsparcia dla arabskiej walki narodowowyzwoleńczej. Chciał też wsparcia dla wyrzucenia Żydów z Palestyny. Führer odmówił publicznego ogłoszenia deklaracji, ale ogłosił Mohammadowi Aminowi al-Husajni, że będzie wspierał walkę Arabów aż do całkowitego wyeliminowania europejskiej hegemonii żydowsko-komunistycznej, niemiecka armia w możliwym okresie uderzy poprzez południowy Kaukaz na Środkowy Wschód oraz dał osobistą gwarancję wygranej w tej walce. Mohammad Amin al-Husajni aż do końca II wojny światowej prowadził na rzecz III Rzeszy działalność propagandową w celu werbunku ochotników muzułmańskich do niemieckiej armii. W 1941 r. odwiedził Bośnię, gdzie już wtedy przekonywał lokalnych przywódców, że sformowanie muzułmańskiej dywizji Waffen-SS byłoby w interesie ludności i samego islamu. W 1943 i 1944 r. zaangażował się w akcję werbunkową do dwóch dywizji muzułmańskich: 13 Dywizji Górskiej SS "Handschar" i 23 Dywizji Górskiej SS "Kama". Ponadto pomagał w tworzeniu szkół szkolących imamów i mułłów na rzecz wspomnianych formacji. Utrzymywał też bliskie kontakty z przywódcami albańskich muzułmanów, zachęcając ich do aktywnej kolaboracji z Niemcami. Innym przejawem propagandowej aktywności wielkiego muftiego Jerozolimy były przemówienia wygłaszane w Radio Berlin, nawołujące m.in. do zabijania Żydów w imię Allaha.
[edytuj] Holocaust
Wielki mufti Jerozolimy przez część historyków jest oskarżany o sprzyjanie i popieranie planom Niemców wymordowania Żydów (Holocaust). Na powojennym procesie w Norymberdze twierdził tak Dieter Wisliceny, zastępca Adolfa Eichmanna. W okresie późniejszym Mohammad Amin al-Husajni zaprzeczył temu. Jednakże pewne działania świadczą przeciwko niemu. W maju 1943 r. nie interweniował, kiedy niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych zablokowało możliwość przewiezienia do Palestyny 4 tys. dzieci żydowskich wraz z 500 dorosłymi pochodzącymi z Bułgarii, Węgier i Rumunii. Z kolei we wrześniu 1943 r. podczas negocjacji w sprawie uratowania 500 dzieci żydowskich z chorwackiego miasta Arbe zgłosił obiekcje i zablokował ich wyjazd do Turcji, gdyż mogły one trafić stamtąd do Palestyny. Podobnie 25 lipca 1944 r. wystąpił do węgierskiego ministra spraw zagranicznych z obiekcjami wobec certyfikatów dla 900 dzieci żydowskich i 100 dorosłych, gdyż mogliby oni – według niego – być wywiezieni z Węgier do Palestyny. Sugerował, że mogliby być przetransportowani do okolicznych krajów, gdzie znajdowaliby się pod nadzorem niemieckim. Istnieją ponadto dowody na zaangażowanie Mohammada Amina al-Husajni w tajną akcję wysłania do Tel Awiwu 5 agentów-spadochroniarzy, którzy mieli zatruć system wodociągowy miasta. Brytyjska policja schwytała ich jednak w jaskini niedaleko Jerycha.
[edytuj] Powojenna działalność polityczna
Po zakończeniu wojny Mohammad Amin al-Husajni zbiegł do Szwajcarii, gdzie został wykryty i zmuszony do powrotu do Niemczech. Tam aresztowali go Francuzi i przewieźli do swojego kraju, gdzie przez pewien czas przebywał w areszcie domowym po skazaniu go zaocznie w Jugosławii na karę 3 lat więzienia. W 1948 r. udało mu się uciec. Przedostał się do Egiptu. Żydzi żądali od władz brytyjskich oskarżenia go o zbrodnie wojenne, ale bezskutecznie. Brytyjczycy obawiali się bowiem zaostrzenia sytuacji w Egipcie i wśród Palestyńczyków. Tymczasem wielki mufti Jerozolimy postanowił odzyskać swoją dawną pozycję. Zaangażował się w rozmowy prowadzone między przywódcami arabskimi podczas wojny z Żydami w latach 1948-1949. Jednakże jego działania przestały cieszyć się poparciem państw arabskich i samych Palestyńczyków. Na sesji Ligi Arabskiej w Kairze zażądał spotkania z kierownictwem organizacji, zgody na utworzenie palestyńskiego rządu tymczasowego, przekazania władzy w ręce komitetów narodowych na obszarach Palestyny opuszczonych przez Brytyjczyków i wsparcia finansowego dla Palestyńczyków. Wszystkie jego żądania zostały odrzucone. Ponadto Liga zablokowała akcję werbunkową do nowo formowanych sił zbrojnych muftiego. Jednym z ostatnich przejawów działalności politycznej Mohammada Amina al-Husajni było stanięcie na czele rządu palestyńskiego utworzonego 8 września w Gazie jako odpowiedź na rozpoczęcie rozmów pokojowych z Izraelem przez króla Jordanii Abdullaha. Jednocześnie rozpoczęto formowanie wojsk palestyńskich. Jednakże wielki mufti Jerozolimy był jedynie nominalnym premierem bez większej władzy. Dodatkowo jego pozycję podważał król Abdullah. W tej sytuacji Mohammad Amin al-Husajni nawiązał kontakty z opozycjonistami władcy Jordanii, którzy zabili go w 1951 r. Następcą został jego syn Talal, który odmówił Mohammadowi Aminowi al-Husajni dostępu do Jerozolimy. Tak samo postąpił kolejny król Jordanii Husajn. Całkowicie podkopywało to znaczenie polityczne wielkiego muftiego Jerozolimy, który ostatnie lata życia spędził w Bejrucie, gdzie zmarł 4 lipca 1974 r. Jego życzeniem było pochowanie w Jerozolimie, ale na to nigdy nie zgodziły się władze Izraela.
Siostrzeńcem Mohammada Amina al-Husajni był Mohammad Abd al-Rauf Arafat al-Kudwa al-Husajni, bardziej znany jako Jaser Arafat. W sierpniu 2002 r. w jednym z wywiadów określił Mohammada Amina al-Husajni jako symbol palestyńskiego oporu.
Hasło napisane na podstawie anglojęzycznej Wikipedii.
