Aprika

Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensayklopedya

Ang Aprika mao ang ikaduhang labing dako ug ikaduhang labing populoso nga kontinente, human sa Asya. Sa iyang arya nga mga 30,221,532 km² (11,668,545 sq mi) apil ang mga haduol nga mga isla, kini mikabat og 6% sa tibuok kalibotan, ug 20.4% sa total nga yutan-ong arya. Mas daghan pa sa 900,000,000 ka mga tawo (sa tuig 2005), sa 61 ka mga teritoryo, ang Aprika may 14% sa kalibotanong populasyon. Gilibotan ang kontinente sa Dagat Mediteranyo sa amihanan, sa Suez Canal ug Dagat Pula sa amihanang-sidlakan, sa Kadagatang Indyan sa habagatang-sidlakan, ug sa Kadagatang Atlantiko sa kasadpan. Adunay mga 46 ka mga nasod apil ang Madagascar, ug 53 apil ang mga kapupod-an.

Ang Aprika, partikular ang sentral nga sidlakang Aprika, giila sa mga siyentipiko isip lugar nga ginikanan sa mga tawo ug sa Hominidae (great apes), pinaagi sa pagkaplag sa mga nahiunang hominid ug mga ansestor, ug uban pa, sa miaging pito ka milyon ka tuig – apil ang Sahelanthropus tchadensis, Australopithecus africanus, A. afarensis, Homo erectus, H. habilis ug H. ergaster – uban ang mga nahiunang Homo sapiens (tawo) nga nakit-an sa Etyopiya sa ca. 200,000 ka tuig nga miagi.

Dakong bahin sa Aprika nahimutang sa ekwador pero nahiubos sa lahi-lahing klima; kini lamang ang kontinente nga may klima gikan sa amihanang templada ngadto sa habagatang templada. Tungod sa kulang ang natural ug regular nga presipitasyon ug irigasyon ug mga glacier o aquifer sa kabukiran, walay natural nga tigmoderar sa klima, kundili, sa mga lugar nga duol lamang sa baybayon.