Albanija
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
Albanija (Na Albanskom, Republika e Shqipërise) je država u jugoistočnoj Evropi. Graniči sa Crnom Gorom, Kosovom, Makedonijom i Grčkom, a ima ukupnu površinu 28.748 km². Albanija ima otprilike 3,582,205 stanovnika, a 95% od njih su Albanci. Dominantna vjera u zemlji je islam, ali ima i veliki broj pravoslavaca i katolika. Albanija je uglavnom poljoprivredna zemlja, a većina trgovinske razmjene se ostvaruje sa Italijom i Grčkom. Glavni grad zemlje je Tirana. Drugi važniji gradovi su Drač i Skadar.
Sadržaj |
[uredi] Historija
.png/200px-Illyricum_(Imperium_Romanum).png)
U antičkoj dobi na području današnje Albanije su živjeli Iliri, Indoevropski narod koji se pojavio otprilike oko 1000 p.n.e. Njihov glavni grad je bio Skadar u sjevernozapadnoj Albaniji koji je još uvijek naseljen. Rimljani osvajaju područje godine 9. i teritorija moderne Albanije je podjeljeno između rimskih provincija Makedonija, Dalmacija i Epirus.
Tokom večine srednjeg vijeka, Albanija pripada Bizantu. Albanci se kao Albanic prvi put spominju 1043. godine. 1204. godine, zbog pomoći u ratovanju protiv Mlečana, Bizant uspostavlja nezavisnu albansku kneževinu Epirusa.
1478. godine, albansku državu osvaja Osmansko carstvo, ali jedino nakon otpora Albanaca pod vodstvom čuvenog Skanderbega. U Osmanskom carstvu, Albanci prelaze su na islam. Albanska islamska zajednica je bila podjeljena među Sunita i Bektaša.
U drugoj polovini 19. vijeka počinje Albanski Nacionalni Pokret. 1878. godine napravljen je Prizrenski savez sa ciljom da se napravi nezavisna Albanska država. U ova doba je napravljena moderni alfabet Albanskog jezika.
| Ovaj članak je dio serije o Historiji Albanije |
| Porijeklo Albanaca |
| Srednji Vijek |
| Osmanska doba |
| Nezavisnost |
| Komunizam |
| Moderna Albanija |
Albanija dobiva svoju nezavisnost od Osmanskog carstva 1912. godine. 1928. godine Ahmed-beg Zogu, sin vođe jednog Albanskog plemena, uspije nagovoriti parlament da pretvori Albaniju u kraljevinu, a da on postane kralj. Kralj Zogu vlada Albanijom do 1939. godine, kad je osvaja fašistička Italija.
Nakon Drugog svjetskog rata, Albanija postaje komunistička država. Nad njom vlada Enver Hodža koji prvo pokušava preuzeti Jugoslavenski komunizam, pa onda Sovjetski i konačno Kineski. Nakon kraja Kineske izolacije prema zapadu, Hodža prekida odnose između Albanije i Kine te upostavlja politiku izolacije Albanije. Ova politika uzrokuje propašću Albanske privrede.
Enver Hodža umire 1985. godine i reforme prema demokraciji počinju 1991. godine nakon pada komunizma širom svijeta. Demokratski ustav je upostavljen 1998. godine. Nova demokratska Albanija je jedna od najsiromašnijih država u Evropi.
[uredi] Politika
Šef države je predsjednik, kojeg indirektno bira narodna skupština (Na Albanskom, Kuvendi Popullor). Predsjednik služi pet godina. Predsjednik bira predsjednika vlade i 26 članova vijeća ministara.
Narodna skupština je zakonodavno tijelo države. Ona se sastoji od 140 članova. Od ovih, 100 su direktno izabrani na državnim izborima svakih četiri godina. Ostali 40 članova su izabrani prema proporcionalnom sistemu.
Sudska podružnica se sastoji od ustavnog suda, sudova za obračanje javnosti i distrikt sudova. Ustavni sud se sastoji od devet članova koji su popularno izabrani i koji mogu služiti za maksimum devet godina. Postoje tri vrste nadležnosti, a to su kriminalska, civilna i vojna. Vrhovni sud za obračanje javnosti se sastoji od 11 članova koje bira narodna skupština da služe za 7 godina.
Najpopularnije stranke u Albaniji su Socijalistička stranka, Savezna demokratska stranka, Nova demokratska stranka, i Socijalistička demokratska stranka.
[uredi] Političke Podjele
Albanija je podjeljena u 12 okruga (qark na albanskom). Regije su dalje podjeljene u 36 oblasti („rrethe“ na Albanskom). Glavni grad, Tirana, ima specijalan status.
| Broj | Okrug | Oblast | Glavni grad | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Berat | Berat, Kuçovë, Skrapar | Berat |  |
| 2 | Diber | Bulqizë, Dibër, Mat | Peshkopi | |
| 3 | Drač | Durrës, Krujë | Durrës | |
| 4 | Elbasan | Elbasan, Gramsh, Librazhd, Peqin | Elbasan | |
| 5 | Fier | Fier, Lushnjë, Mallakastër | Fier | |
| 6 | Gjirokaster | Gjirokastër, Përmet, Tepelenë | Gjirokastër | |
| 7 | Korče | Devoll, Kolonjë, Korçë, Pogradec | Korçë | |
| 8 | Kukes | Has, Kukës, Tropojë | Kukës | |
| 9 | Leže | Kurbin, Lezhë, Mirditë | Lezhë | |
| 10 | Skadar | Malësi e Madhe, Pukë, Shkodër | Shkodër | |
| 11 | Tirana | Kavajë, Tiranë | Tiranë | |
| 12 | Vlore | Delvinë, Sarandë, Vlorë | Vlorë |
[uredi] Geografija
Albanija sadrži brdovit i planinski reljef. Najviša planina, Korab u okrugu Dibra je visoka 2.753 metara. Albanija ima blagu, ali uglavnom vlažnu klimu. Godišnja nivo padalina je najviša u Evropi, i dostiže preko 2000 mm na sjeveru i 1190 mm u Tirani. Ljetne temperature su obično prilično visoke, u prosjeku oko 29°C u Tirani tokom jula, dok su zime hladne, s minimumima ispod 0°C, osim u blizini obale.
Osim glavnog grada, Tirane, sa 520.000 st. veći gradovi su Drač, Elbasan, Skadar, Gjirokaster, Valona i Korča.
[uredi] Privreda
Albanija je jedna od najsiromašnijih evropskih država. Polovina privredno aktivnog stanovništva se bavi poljoprivredom, a petina radi u inostranstvu. Ekonomski problemi su, između ostalih, visoka stopa nezaposlenosti, korupcija i organizovani kriminal.
Privredno samoizoliranje za doba Envera Hoxhe i novčarske manipulacije 1990-ih su još više pogoršale i obeznadile gospodarsku sliku te zemlje.
Zemlja praktički nema izvoz, a uvozi velike količine hrane iz Grčke i Italije. Priljev novca je mahom od financijske pomoći i od ljudi koji rade u inostranstvu.
Albanija ima obalu na dva evropska mora, Jonsko i Jadransko. Jonsko more je poznato po čistoj, bistroj vodi, od Valone do grčke granice. Na Jadransko more Albanija izlazi od Valone, do granice sa Crnom Gorom. Poznato je po pješčanim plažama.
Do 2000, jonske plaže su bile prilično naseljene, ali samo lokalnim stanovništvom. Između 1990. i 2000. godine, zemlja je prošla kroz političke, ekonomske i socijalne prevrate. Od tog razdoblja je Albanija povećala postotak zaposlenosti i suzbila korupciju, što je ojačalo turizam.
Značajnije luke u međunarodnom prometu su morske luke Drač, Sarande i Valona.
[uredi] Stanovništvo
Prema podacima CIA-e (februar 2005.), 95% stanovništva čine Albanci, uz grčku manjinu od 3%. Postoje podaci o Crnogorcima, Srbima i Gorancima (Tropolje, Kuks) koji žive u toj zemlji. Ostale procjene broja Grka u Albaniji variraju od 1% - službena albanska statistika, do 12% - grčki izvori. Mnogi Albanci žive u okolnim regijama: Na Kosovu (oko 1,8 miliona), u Makedoniji (oko 500.000), u središnjoj Srbiji (preko 150.000, mahom na jugu) i u Crnoj Gori (oko 47.000). Preko 600.000 Albanaca je emigriralo u Grčku od 1990., a veliki broj je otišao u druge zemlje. Službene grčke statistike negiraju postojanje velikih albanskih zajednica u Epiru, dok albanske procjene govore sasvim suprotno.
Jezik koji se koristi je albanski, a grčkim se služi grčka manjina u južnim dijelovima zemlje. Slavenski goranski jezik se govori u Gorë u okrugu Kukës. Selo Shishtavec je glavno središte goranskog jezika. U ostale lingvističke i kulturne grupe spadaju Vlasi i Romi.
Od otomanske okupacije, većina Albanaca su muslimani (70%), iako je religija bila zabranjena u vrijeme komunizma. Pravoslavci čine (20%) (na jugu), a katolici (10%) stanovništva (na sjeveru). 20% ukupne muslimanske populacije su iz reda Bektashi.
[uredi] Kultura
[uredi] Relevantni članci
[uredi] Vanjski linkovi
- National Tourism Organization Albania's official website for travel & tourism information.
Albanija • Andora • Armenija3) • Austrija • Azerbejdžan3) • Belgija • Bjelorusija • Bosna i Hercegovina • Bugarska • Crna Gora • Češka • Danska • Estonija • Finska • Francuska • Gruzija3) • Grčka • Holandija • Hrvatska • Irska • Island • Italija • Kazahstan3) • Kipar1) • Kosovo4) • Latvija • Lihtenštajn • Litvanija • Luksemburg • Mađarska • Makedonija • Malta • Moldavija • Monako • Norveška • Njemačka • Poljska • Portugal • Rumunija • Rusija3) • San Marino • Slovačka • Slovenija • Srbija • Španija • Švedska • Švicarska • Turska3) • Ujedinjeno Kraljevstvo • Ukrajina • Vatikan
Teritorije:
Akrotiri i Dhekelia • Ålandska ostrva • Gibraltar • Guernsey • Madeira ostrva2) • Ostrvo Man • Farska ostrva • Jersey • Jan Mayen • Svalbard
Nepriznate države i države pod upravom UN-a:
Pridnjestrovija • Sjeverni Kipar1)
1)U potpunosti u Aziji, ali kulturni i politički pripada Evropi. 2)U potpunosti u Africi, ali kulturni i politički pripada Evropi. 3)Najvećim dijelom u Aziji. 4)Nezavisnost proglašena jednostranim otcjepljenjem od Srbije 17.februara 2008.
