Albania
De Biquipedia
|
|||||
Lema nazional: Feja e Shqiptarit eshte Shqiptaria | |||||
Inno nazional: Hymni i Flamurit («Inno á la bandera») | |||||
Capital • Poblazión • Cordenadas |
Tirana 353.400 (2003) 41°20′ N 19°48′ E |
||||
Mayor ziudat | Tirana | ||||
Idiomas ofizials | Albanés | ||||
Forma de gubierno
Presidén
Primer menistro |
Republica parlamentaria Bamir Topi Sali Berisha |
||||
Independenzia • Calendata |
D'os Imperio Otomano 28 de nobiembre de 1912 |
||||
Superfizie • Total • % augua Mugas Costas |
Posizión 139º 28.748 km² 4,7% 720 km 362 km |
||||
Poblazión • Total • Densidat |
Posizión 126º 3.582.205 (2003) 125 ab./km² |
||||
PIB (PPA) • Total (2005) • PIB per capita |
Posizión 112º 18.933 millons US$ US$ 5.323 |
||||
Moneda | Lek (Lk, ALL ) = 100 qindarka |
||||
Chentilizio | Albanés, albanesa | ||||
Zona oraria • en estiu |
UTC+1 UTC+2 |
||||
Dominio d'Internet | .al | ||||
Codigo telefonico | +355 |
||||
Prefixo radiofonico | ZAA-ZAZ |
||||
Codigo ISO | 008 / ALB / AL | ||||
Miembro de: ONU, OSCE | |||||
Albania ye un país mediterranio d'o sureste d'Europa. Muga con Montenegro á lo norte, Serbia (Kosobo) á lo noreste, Mazedonia á l'este y Grezia á lo sur, tien una costa en o mar Adriatico á l'ueste y atra en o mar Chonico á lo surueste.
A nazionalidá mayoritaria ye l'albanesa. Esisten minorías arrumana, mazedonio-eslaba (en l'este), y grieca (en l'Epiro).
Contenius |
[editar] Istoria
A istoria d'Albania encomienza cuan ista emerche estrematamén sozdesarrulata dimpués d'a Primera Guerra Mundial. Ta par d'alabez Albania yera o fogar d'una mica menos d'un millón de presonas dibiditas en tres grupos relichiosos y dos grupos sozials: aquéls que yeran siñors d'a tierra y esfendeban os suyos dreitos semifeudals, y aquéls que no en yeran. Os primers siempre tenioron o control d'os puestos de poder n'o zentro y sur d'o país; por consiguién, esperaban de mantener os suyos pribilechios malas que Albania estase independién. A mayoría d'a poblazión eba encomenzato á custionar a situazión. Además, cuasi tota l'aristocrazia terratenién yera musulmana, asinas como a mayoría d'os ofizials y funzionarios publicos entrenatos por l'almenistrazión de l'Imperio Otomano. En consecuenzia, a mayoría d'os puestos almenistratibos de toz os nibels yeran controlatos por os albaneses musulmans.
[editar] Cheografía
Albania ye un país montañoso (70% d'o territorio). O pico zimero, o mon Korab, tien una altaria de 2.753 m por denzima d'o nibel d'o mar.
A resta d'a superfizie ye composata por bals y planuras arguilatas, escasamén aprofitables ta l'agricultura en alternar-sen as inundazions con as epocas de sequera.
O río más importán ye o Drini. Con una largaria de 282 km, ye un d'os pocos con un cabal estable tot l'año. Os atros ríos, mesmo beluns como lo Semani o lo Vjosa de más de 160 km, son cuasi xutos d'estiu.
Albania tien 450 km de costa entre o mar Chonico y o mar Adriatico.
[editar] Organizazión territorial
Albania aparixe dibidita almenistratibamén en 12 condatos (qark/qarku), tamién traduzitos como prefeuturas (prefekturë/prefektura), cada una d'as cualos contiene barios destritos (rrethe).
[editar] Condatos
Os 12 condatos en que ye dibidita Albania son:
[editar] Destritos
Cada uno d'os condaus d'Albania ye dibidito á la suya bez en barios destritos u rrethe, fendo un total de 36 en tot o país. A capital, Tirana, tien un estatuto espezial. Os destritos son:
[editar] Istoria
Dende a suya independenzia en 1912, Albania ha sufierto dibersas reformas en a suya organizazión territorial. O cambio más sinnificatibo reyalizó-se en 1991, cuan s'adibioron 10 nuebos distritos á os 26 esistens dende l'anterior reforma de 1959. Dende entonzes se han realizato cambios menors dica plegar ta la organizazión territorial autual, de 36 distritos agrupatos en 12 condaus.
[editar] Relichión
A Ilesia Ortodocsa Autozefala d'Albania ye una d'as ilesias autozefalas d'a comunión ortodoxa. En 1922, eszindió-se d'a Ilesia Ortodoxa de Constantinopla, anque a suya independenzia no estió reconoxita dica 1937. Estió bitima de duras persecuzions mientres d'a epoca comunista, l'ateísmo d'o rechimen y porque l'uso d'o grieco n'a liturxia yera beyito como una menaza t'a identidá étnica d'o país por os nazionalismos albaneses.
[editar] Cultura
[editar] Literatura
O documento más antigo d'a literatura albanesa dica agora conoxito ye d'o 8 de nobiembre de 1462. Ye una formula de baltismo creyata por l'obispo de Durrës, Pal Engjëlli. Esiste además un dizionario alemán-albanés que estió escrito por Arnold Von Harf en 1497, y o libro impreso más biello, o Meshari, escrito n'o año 1555 por o clerigo catolico Gjon Buzuku.
Beluns escritors albaneses son:
- Pjetër Budi.
- Frang Bardhi.
- Pjetër Bogdani.
- Lekë Matrënga.
- Jul Variboba.
[editar] Renazimiento nazional
O sieglo XIX, o sieglo d'os mobimientos nazionals n'os Balcans, se encontraron os albaneses sin una tradizión de unitá desarrollata á lo largo d'o país. Teneban una luenga y una cultura común pero bi eba una gran mentalidá rechionalista y indibidualista dominata por a supremazía d'os clans y sin un desarrollo d'una cenzenzia nazional y sin un esprito d'espontanea rebelión.
N'ista istorica situazión cultural naxió a organizazión idiolochica, melitar y literaria clamata Rilindja Kombëtae (Renazimiento Nazional). Estió inspirata por as ideyas d'o Romantizismo Nazional y alumbramiento, cualos estioron cultibatos entre os zirculos intelectuals albaneses, a mayoría emigratos en bels asentamientos en Italia y os más reziens en Estambul, Bucarest, Sofiya y O Cairo.
[editar] Mosica
A mosica siempre ha estato un meyo d'esprisión nazional ta os albaneses. A mosica folclorica estió, en parti, aduyata por o gubierno sozialista, que promobeba un festibal mosical cada zinco años en Gjirokastër en o cualo os mosicos debeban espresar o suyo apoyo á os liders d'o partito. Dimpués d'o sozialismo, a Radiotelebisión albanesa creyó en 1995 un festibal en Berat que aduyó á continar con as tradizions mosicals.
Estatos d'Europa |
Albania | Alemaña | Andorra | Armenia | Austria | Azerbaichán | Belarrusia | Belchica | Bosnia e Erzegobina | Bulgaria | Croazia | Cheorchia | Chipre | Chequia | Dinamarca | Eslobaquia | Eslobenia | España | Estonia | Finlandia | Franzia | Grezia | Islandia | Irlanda | Italia | Kasajstán | Kosovo | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Lusemburgo | Mazedonia | Malta | Moldabia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Ongría | Países Baxos | Polonia | Portugal | Reino Unito | Rumanía | Rusia | San Marino | Serbia | Suezia | Suiza | Turquía | Ucraína | Ziudat d'o Baticano |