Stanisław Radkiewicz

Z Wikipedii

Stanisław Radkiewicz (19 stycznia 1903 - 13 grudnia 1987), generał dywizji, polski działacz komunistyczny, członek KPP, PZPR, kierownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, od 1 stycznia 1945 r. do 1954 roku minister bezpieczeństwa publicznego (MBP), od marca 1946 członek Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, organizator terroru stalinowskiego w Polsce.

Urodzony we wsi Rozmierki powiat Kosów Poleski, województwo poleskie. pochodził z rodziny chłopskiej; był synem Franciszka i Pauliny z Lenczewskich. Ukończył 3 klasy szkoły powszechnej. W 1915 wraz z rodziną został wywieziony przez wycofującą się armią carską w głąb Rosji, do wsi Efremówka k. Buzułuku, gdzie pracował na roli u miejscowych chłopów. Podczas rewolucji bolszewickiej podjął pracę w gminnej kancelarii Rady Rewolucyjnej Chłopów i Żołnierzy i wstąpił do Komsomołu. Po Traktacie Ryskim powrócił wraz z rodziną (1922) do rodzinnych Rozmierek, jednakże już w 1923 nielegalnie przedostał się do ZSRR, do brata Antoniego, który pełnił służbę w Armii Czerwonej. Biuro Polskie Komunistycznej Partii Białorusi skierowało go do Moskwy na "studia" w sekcji polskiej kominternowskiego Uniwersytetu Komunistycznego. W 1925 został nielegalnie wysłany do Polski jako funkcjonariusz KZMP. Za działalność skierowaną przeciwko suwerenności i niepodległości Polski został aresztowany (1928) i skazany na cztery lata więzienia. Po odbyciu kary podjął działalność w Komunistycznej Partii Polski jako etatowy funkcjonariusz partyjny ("funk"), gdzie pełnił różne funkcje, m.in. sekretarza okręgowego Zagłębia Dąbrowskiego. Ponownie aresztowany w 1937 pół roku przebywał w areszcie. Po rozwiązaniu KPP przez Komintern przebywał w Warszawie, pracując m.in. na budowach jako robotnik. Cieszył się specjalnymi względami J. Stalina, gdyż obok Jakuba Bermana miał pełnomocnictwa do likwidacji istniejących jeszcze komórek KPP w Polsce.

Po wybuchu II wojny światowej przez tydzień służył w Robotniczym Batalionie Obrony Warszawy, następnie samowolnie opuścił jednostkę i przedostał się na tereny zajęte przez Armię Czerwoną. Jako obywatel sowiecki i członek WKP(b) pracował jako powiatowy inspektor szkolny w Kosowie Poleskim. Po ataku III Rzeszy na Związek Sowiecki (co nastąpiło 22 czerwca 1941) przedostał się do ZSRR i wstąpił do Armii Czerwonej jako oficer, szybko jednak został zdemobilizowany, a następnie podjął pracę w kołchozie Worowieszcz, służył także w batalionach pracy - pomocniczych jednostkach wojskowych, następnie od 1943 do 1944 roku sekretarz Centralnego Biura Komunistów, członek ZG ZPP, służył w 2 Dywizji Wojska Polskiego. Po powołaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) stanął na czele wchodzącego w jego struktury Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, piastował to stanowisko od lipca 1944 do 1 stycznia 1945 roku. Najważniejsze stanowiska w kierowanym przez niego resorcie objęli funkcjonariusze NKWD i absolwenci kursów w Kujbyszewie oraz członkowie PPR i GL-AL z okresu okupacji niemieckiej. Po przekształceniu PKWN w rząd tymczasowy, a RBP w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, został awansowany do stopnia generała brygady, następnie dywizji i został ministrem BP. Jego zastępcami byli również obywatele sowieccy i członkowie WKP(b): gen. Mojżesz Bobrowicki vel Mieczysław Mietkowski i gen. Natan Gruenspan-Kikiel vel Roman Romkowski, którzy odgrywali w MBP kluczową rolę, kierując jego najważniejszymi pracami.

Bezpieka po kierownictwem Radkiewicza rozwijała się bardzo szybko, stanowiąc główne narzędzie terroru i zastraszania społeczeństwa. W kwietniu 1945 było już 12 tys. funkcjonariuszy, a w grudniu 1945 - 24 tys. Apogeum rozwoju bezpieki miało miejsce w roku 1953, gdy jego liczebność przekroczyła 33 tys. W ramach MBP istniała też Milicja Obywatelska (w grudniu 1945 - 70 tys.), Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej (1946 - 125 tys. członków), Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (41 tys.), Wojska Ochrony Pogranicza (32 tys.) oraz służba więzienna (10 tys.) i inne jednostki organizacyjne i służby. Było to swoiste państwo w państwie, zwane przez kierownictwo partyjne "bijącym sercem partii" (co w powszechnym przekonaniu traktowano dosłownie). MBP zajmowało się m.in. zwalczaniem organizacji konspiracyjnych, Kościoła katolickiego (i innych wyznań religijnych), legalnej opozycji politycznej (m.in. PSL i SP i kontrolą wszystkich organizacji społecznych i gospodarczych. Szczególną rolę pełnili doradcy sowieccy z NKWD (tzw. sowietnicy), którzy sprawowali nieformalny nadzór nad funkcjonowaniem całego resortu.

Od 1945 do 1948 roku członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (BP KC PPR), a od grudnia 1948 roku członek BP KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 24 lutego 1949 był członkiem Komisji Bezpieczeństwa KC PZPR, nadzorującej aparat represji stalinowskich w Polsce.

9 grudnia 1954 roku zdjęty ze stanowiska ministra BP, a w lipcu 1955 r. ustąpił z Biura Politycznego. Mimo że doszło do procesów m.in. Romana Romkowskiego, Józefa Różańskiego i Anatola Fejgina, Radkiewicz pozostał całkowicie bezkarny. Po złożeniu tzw. samokrytyki został wyznaczony na dyrektora Państwowych Gospdarstw Rolnych. W maju 1957 roku usunięty z KC i na trzy lata z PZPR. W latach 1960-1968 dyrektor generalny Urzędu Rezerw Państwowych. W 1968 przeszedł na emeryturę. Do śmierci był członkiem PZPR, a "Trybuna Ludu" zamieściła 14 grudnia 1987 następujący jego nekrolog: "Stanisław Radkiewicz, generał w stanie spoczynku. Za swą patriotyczną pełną poświęcenia służbę dla ojczyzny odznaczony Orderem Sztandaru I klasy, Krzyżem Grunwaldu II klasy, Medalem za Udział w Walkach w Obronie Władzy Ludowej oraz innymi odznaczeniami państwowymi i resortowymi. Współtowarzysze pracy".