Philosophia
De Wikipedia, le encyclopedia libere
Le formato de iste articulo es incorrecte. Edita lo secundo le formato wiki.
Tabula de contento |
[modificar] Definition
Le Philosophia [fi-lo-so-fí-a]es le studio del veritate, principios e conceptos basic del sapientia.
[modificar] Exegese
Le philosophia es le studio del pensamento e le justification del credentias; in definitivo, philosophar consiste de pensar o rationar super le mundo que nos habita. Ora ben, iste activitate ha aspectos differente de altere brancas del cognoscimento, in particular del scientia, viste que le Philosophia disveloppa un systema de cognoscimento concrete (observation, mesura, hypothese e prediction), le philosophia va plus ultra e entra, per exemplo, in le terreno del Theologia, isto es, illo explora le campo del rationes ultime, illos que le homine de forma traditional ha attribuite al divinitate. Certemente, in determinate epochas historic le philosophia e le theologia se ha fundite e ha essite un mesme cosa, philosophos como Agustin o Thomas de Aquino habeva un conception del mundo que supponeva le preeminentia del modello christian como fonte e finalitate de tote cognoscimento human; ma, ora, in nostre epocha, le modello de cognoscimento scientific es le predominante. Non solo le religion ha tentate limitar le philosophia; tamben lo ha facite, o lo face, regimentos politic que nos pote appellar de pensamento unic, isto es, illos que, per un motivo o per altere, limita le libertates human e, certo, le libertate de credentia e opinion.
Le philosophia es le tentativa plus propriemente appellate "human", proque illo nasce ab un saper universal cuje attitude de contemplation reflexive es orientate circum le fundamentation intellectual de tote saper, producente un ordine particular de cognoscimentos.
Le etymologia del parola philosophia nos informa de su essentia, philosophia ab le greco, significa “amor al cognoscimento".
[modificar] Themas classic in le philosophia
Le grande themas que historicamente on ha debattite in le philosophia es:
- le Thema del cognoscimento,
- le Thema del existentia,
- le Thema del esser e
- le Thema del valor.
[modificar] Le Thema del cognoscimento o Theoria del cognoscimento
On demandarea si nostre maniera de contemplar e comprender lo que occurre circum nos es correcte, o si nostre sensos e nostre comprendimento reflecte de maniera exacte le Universo.
[modificar] Le Thema del existentia o Philosophia del existentia
Iste thema affecta nostre proprie existentia, le question que si le vita ha alcun finalitate o alcun causa, o simplemente pro responder a tal question como "proque?", "proque io?", e "in que consiste exister?"
Iste cerca tracta de trovar principios orientatori ante nostre parvitate, illo tracta de resolver le senso que produce le infinitude del Universo ante nostre limites physic e mortal. Nos es ante un interrogation super nos mesme, super nostre position ante le resto del altere entitates.
[modificar] Le Thema del esser
Le Ontologia es le admiration e le surprisa que causa nos eveliar nos un matino e mirar circum nos, vider le perfection del natura, le millimetric orbita de un astro o, al contrario, le rejection causate per le malitia del guerras o le intransigentia del totalitarismos.
[modificar] Le Thema del valor
Le Axiologia. Le valor es le consenso o le dissenso super lo que deberea esser, in le thema del valor se produce le grande debattos del pensamento human. Ci se tracta de themas como le libertate, le equalitate, le organisation politic e tote le ideas fundamental del humanitate, ab le quales se disveloppa aspectos partial que impregna nostre vita quotidian.
[modificar] Partes del philosophia
Como omne altere materia academic, le philosophia ha numerose subdisciplinas:
- Axiologia: le studio del valor. Include le ethica e esthetica.
- Esthetica: le studio de questiones philosophic basic super arte e beltate.
- Epistemologia: le studio de toto relationate con le theoria del cognoscimento.
- Ethica: le studio de que determina que le actiones sia correcte o incorrecte, e de como le theorias resultante pote esser applicate a problemas moral special. Le subdisciplinas include le metaethica, le theoria del valor, le theoria del conducta, e le ethica applicate.
- Historia del philosophia: le studio del philosophia desde le remote tempores del grecos, le origines del philosophia e le recompilation e critica de lo que ha scribite le philosophos durante le historia.
- Logica: le studio del standards del argumentation correcte.
- Metaphilosophia: le studio del methodo philosophic, de lo que es le philosophia, de quales es su objectivos e su relation con altere disciplinas. O in parolas de Jose Gaos: "le philosophia del philosophia".
- Metaphysica: (que include le ontologia): le studio del categorias plus basic de cosas, tales como le existentia; es le studio de lo que es plus ultra de lo physic, le studio del causas primari del entitate.
- Philosophia del biologia: le studio philosophic de alcun conceptos basic del biologia, includente le notion de specie.
- Philosophia del educacion: le studio del proposito e del majoritate del methodos basic del education.
- Philosophia del lingua: le studio del conceptos e le significato in relation al parolas, le phrases e, in general, del constructiones grammatical proprie de un lingua.
- Philosophia del mathematica: le studio philosophic super le constructiones facite per mathematicos, lo que es le numeros, qual es le natura e le origine de nostre cognoscimento mathematic.
- Philosophia del mente: le studio del natura del mente e su relation con le corpore e le resto del mundo.
- Philosophia del opinion: le studio philosophic del affaires relationate con le opinion. Illo demanda specialmente quales es le "objectos immediate" del opinion.
- Philosophia del physica: le studio philosophic de alcun conceptos basic del physica, includente spatio, tempore et energia.
- Philosophia del psychologia: le studio super le methodos e le conceptos del psychologia e del psychiatria.
- Philosophia del religion: le studio del significato del concepto divin e del rationalitate del credentia in le existentia divin; assi como tamben le dagar al essentia del facto religiose.
- Philosophia del scientia: include non solmente subdisciplinas como le "philosophias" del scientias special (isto es, physica, biologia, etc.), ma tamben le question super le induction, le Methodo scientific, le progresso scientific, eventos importante in le disveloppamento del scientia, etc.
- Philosophia de scientias social: studio philosophic de alcun conceptos basic, methodos e suppositiones del scientias social, p.ex. sociologia e economia.
- Philosophia politic: le studio de affaires basic concernente le governamento, includente le proposito del stato e del "Ideas politic".
- Philosophia del derecto: le studio del fundamentos philosophic que rege le creation et application del derecto.
[modificar] Le Systemas philosophic
- Agnosticismo,
- Atomismo,
- Criticismo,
- Deismo,
- Dogmatismo,
- Dualismo,
- Empirismo,
- Scholasticismo,
- Stoicismo,
- Existentialismo,
- Phenomenologia,
- Hedonismo,
- Historicismo,
- Humanismo,
- Idealismo,
- Innatismo,
- Intellectualismo,
- Materialismo,
- Monismo,
- Naturalismo,
- Neo-scholasticismo,
- Nominalismo,
- Occasionalismo,
- Pluralismo,
- Positivismo.
- Psychologismo,
- Rationalismo,
- Realismo,
- Sensualismo,
- Sophismo,
- Voluntarismo.
[modificar] Themas relationate
- Historia del philosophia
- Philosophos A-Z
[modificar] Essayos
- Le Professor E Le Lunatico
