Golda Meir
Z Wikipedii
| Golda Meir | |
 |
|
| Data urodzenia | 1898 |
| Data śmierci | 1978 |
| Premier Izraela | |
| Okres urzędowania | od 17 marca 1969 do 11 kwietnia 1974 |
| Przynależność polityczna | Partia Pracy |
| Poprzednik | Lewi Eszkol |
| Następca | Icchak Rabin |
Golda Meir * (heb. גולדה מאיר; arab. جولدا مائير) (ur. 3 maja 1898, zm. 8 grudnia 1978) – izraelska polityk, premier Izraela, minister pracy, spraw zagranicznych. Była czwartym premierem Izraela, pełniąc to stanowisko od 17 marca 1969 roku do 11 kwietnia 1974. Była "Żelazną Damą" izraelskiej polityki lata przed przylgnięciem tego określenia do Margaret Thatcher. Pierwsza (i jak dotychczas ostatnia) kobieta na stanowisku szefa rządu Izraela, a także trzecia pani premier na świecie. Dawid Ben Gurion swego czasu określił ją jako jedynego mężczyznę w gabinecie.
Spis treści |
[edytuj] Wczesne lata
Urodziła się 3 maja 1898 roku w Kijowie na Ukrainie, jako Golda Mabowicz. Była córką Blume Naidicz i Mosze Mabowicza. W swej autobiografii napisała, iż jej najwcześniejsze wspomnienia to ojciec barykadujący drzwi wejściowe w odpowiedzi na wieści o nadchodzącym pogromie. Golda miała dwie siostry, Szejnę i Tzipke, piątka jej pozostałego rodzeństwa zmarła w dzieciństwie. W 1903 roku ojciec wyjechał do USA, reszta rodziny przeprowadziła się do Pińska, a starsza siostra Goldy, Szejna, zaangażowała się w działalność w radykalnej organizacji syjonistyczno-rewolucyjnej. Ta aktywność siostry bardzo imponowała Goldzie, ale zmusiła resztę rodziny do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych.
[edytuj] Na emigracji w USA
W 1906 roku jej rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i osiedliła się w Milwaukee w stanie Wisconsin. Ojciec pracował jako producent dywanów, a matka w sklepie spożywczym. Gdy Golda ukończyła 14 lat, matka nakazała jej zakończyć edukację i wyjść za mąż. Golda uciekła z domu, wyjechała do Denver, gdzie mieszkała jej siostra Szejna. Przebywała tam przez rok. W tym czasie poznała Morrisa Myersona, z którym wkrótce potem wzięła ślub. Powróciła do Milwaukee w wieku 18 lat. Po ukończeniu szkół pracowała tam jako nauczycielka. W tym czasie była także już aktywną działaczką młodzieżowego ruchu syjonistycznego Habonim. Brała udział w wiecach, przemawiała często publicznie, opowiadając się za syjonizmem socjalistycznym. Nierzadko także gościła osoby przybyłe z Palestyny. Formalnie wstąpiła do Syjonistycznej Organizacji Pracy w 1915 roku.
Poślubiła Morrisa Meyersona i w 1921 roku wraz z mężem i siostrą Szejną wyemigrowała do Palestyny.
[edytuj] Kibuc Merhavia i życie w Jerozolimie
Rodzina Meyersów była jedną z pierwszych, które osiedliły się w kibucu Merhavia. Początkowo ich podanie o zamieszkanie tam zostało odrzucone, jednak wkrótce potem uzyskali na to zgodę. W tym czasie ujawniły się talenty przywódcze Goldy, wkrótce członkowie kibucu wybrali ją na swojego przedstawiciela w centrali związków zawodowych Histadrut. W 1924 roku Morris oznajmił małżonce, iż znużyło go życie w kibucu i cała rodzina opuściła tę wspólnotę.
W 1924 roku Meyersonowie osiedlili się w Jerozolimie (przez krótki czas mieszkając uprzednio w Tel Awiwie) i Golda rozpoczęła działalność polityczną. Była współzałożycielką Socjaldemokratycznej Robotniczej Partii Izraela (Mapai) oraz organizacji związkowej Powszechnej Organizacji Robotników Żydowskich w Ziemi Izraela (Histadrut). Była przewodniczącym sekcji politycznej Histadrut.
W tym czasie urodziła dwójkę dzieci – Menachema i Sarę. Powinności służbowe zmusiły Goldę do przeprowadzki z dziećmi do Tel Awiwu, podczas gdy jej mąż pozostał w Jerozolimie. Morris i Golda żyli oddzielnie, ale nigdy nie wzięli rozwodu. Morris zmarł w 1951 roku.
[edytuj] Kariera polityczna
Pozycja Goldy w Histadrucie stale się wzmacniała, podobnie jak znaczenie tej organizacji, która wkrótce stała się nieoficjalnym "rządem" Brytyjskiego Mandatu Palestyny. W 1946 roku Brytyjczycy postanowili zmienić tę sytuację. Nastąpiła fala aresztowań liderów syjonistycznych, ale takie nieprzyjemne zdarzenie ominęło Goldę. Jako liderka Histadrutu prowadził równocześnie negocjacje z władzami brytyjskimi, jak również z radykalnymi terrorystycznymi żydowskimi organizacjami podziemnymi.
[edytuj] Utworzenie Państwa Izrael
Była jedną z 24 osób (i jedyną kobietą w tym towarzystwie), które podpisały Deklarację o Ustanowieniu Państwa Izrael z 14 maja 1948 roku. Później tak opisywała to wydarzenie: Po podpisaniu, popłakałam się. Gdy studiowałam historię amerykańską, jako uczennica, czytałam o tych, którzy podpisali Deklarację Niepodległości, nie mogłam wyobrazić sobie prawdziwych ludzi robiących to. A wtedy ja siedziałam i podpisywałam deklarację niepodległości. Następnego dnia Izrael został zaatakowany przez połączone siły Egiptu, Syrii, Libanu, Transjordanii i Iraku. Golda otrzymała pierwszy paszport przyznany przez Państwo Izrael i wyjechała do USA w celu zbierania pieniędzy na nowo powstały kraj.
W czerwcu 1948 roku została wybrana na pierwszego ambasadora Izraela w ZSRR. Pełniła to stanowisko bardzo krótko, do 1949 roku. W czasie swojego pobytu w Moskwie, była stale "niepokojona" przez tysiące rosyjskich Żydów, pragnących wyjechać do Izraela z powodu nasilających się represji reżimu stalinowskiego. Szczególnie znane stało się zdjęcie, widniejące zresztą na jednym z banknotów izraelskich(konkretnie na banknocie dziesięcioszeklowym z 1985 roku), przedstawiające tłum rosyjskich Żydów otaczających panią ambasador i podrzucającą ją w powietrze ze szczęścia.
[edytuj] Stanowiska ministerialne
W 1949 roku została wybrana do izraelskiego parlamentu Knesetu i zasiadała w nim nieprzerwanie do 1974 roku. W latach 1949-1956 była ministrem pracy. Aktywnie działała na rzecz budowy nowych domów dla imigrantów i starała się ułatwić im integrację poprzez tworzenie miejsc pracy. W 1956 roku została ministrem spraw zagranicznych w rządzie premiera Dawida Ben Guriona. To on poprosił ją o zmianę nazwiska na brzmiące bardziej z hebrajska. Tak więc gdy w roku 1951 została wdową, zmieniła nazwisko na hebrajskie "Meir" (płonąć jasno).
Jako minister spraw zagranicznych, zainicjowała współpracę gospodarczą Izraela z nowo powstałymi państwami Afryki. Umocniła dobre stosunki Izraela ze Stanami Zjednoczonymi i krajami Ameryki Łacińskiej. Reprezentowała interesy Izraela w Światowej Organizacji Syjonistycznej.
W latach 60. zdiagnozowano u Meir chłoniaki złośliwe. Informację tę trzymała w tajemnicy w obawie przed możliwymi zarzutami iż jest osobą niezdolną do pracy. Jednak z tego powodu w 1965 roku zrezygnowała ze stanowiska w rządzie. Wkrótce jednak wróciła do polityki, w 1966 roku zostając sekretarzem generalnym partii Mapai, a w 1969 roku przewodniczącym Izraelskiej Partii Pracy.
[edytuj] Premier Izraela
Po nagłej śmierci Lewiego Eszkola, która przydarzyła się podczas sprawowania przez niego urzędu premiera, 17 marca 1969 roku została wybrana przez partię na jego następczynię. Gdy obejmowała to stanowisko, Izrael właśnie cieszył się z przejęcia znacznych obszarów arabskich w wyniku zwycięstwa w wojnie sześciodniowej w 1967 roku. Meir jednak musiała dać sobie radę z ciągłymi atakami wojsk egipskich, jakie miały miejsce wzdłuż Kanału Sueskiego, co wkrótce zostało nazwane tzw. "wojną na wyczerpanie".
W październiku 1969 roku poprowadziła lewicowy blok partyjny Wspólny Front Robotników Izraela (Maarach) do zwycięstwa w wyborach parlamentarnych i ponownie przyjęła stanowisko premiera.
Po masakrze w Monachium w 1972 roku, kiedy to olimpijczycy izraelscy zostali zamordowani przez palestyńskich terrorystów, Meir wydała rozkaz Mossadowi zlikwidowania członków organizacji Czarny Wrzesień i Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny. Wydarzenia te opisał w swojej książce Zemsta George Jonas, która to stała się kanwą dla nakręconego w 2005 roku filmu Stevena Spielberga pt. Monachium.
[edytuj] Wojna Jom Kippur i rezygnacja
Przez długi czas izraelski wywiad nie był w stanie ze stuprocentową pewnością określić w którym momencie nastąpi atak sił arabskich na Izrael. Udało mu się to dopiero na dzień przed inwazją. Sześć godzin przed inwazją, Meir spotkała się z generałami Mosze Dajanem i Dawidem Elazarem. Ten pierwszy twierdził, iż wojna może się nie zacząć, podczas gdy ten drugi opowiadał się za prewencyjnym uderzeniem na Syrię. Meir zdecydowała się na wyczekiwanie, wiedząc iż Izrael musi dbać o swój dobry wizerunek, szczególnie w obliczu możliwego embarga handlowego i na ropę naftową ze strony państw europejskich. Po wybuchu wojny Jom Kippur i krytyce wywołanej początkowymi porażkami Izraela (wojna obnażyła wiele słabych punktów w strukturze państwa) 11 kwietnia 1974 roku Golda Meir ustąpiła z urzędu premiera na swoje życzenie. Wycofała się z życia publicznego i zajęła pisaniem książek.
[edytuj] Ostatnie lata
W 1977 roku została zaproszona do Knesetu podczas wizyty w Izraelu egipskiego prezydenta Anwara Sadata. Zmarła 8 grudnia 1978 roku w Jerozolimie. Pochowano ją na Wzgórzu Herzla.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Premier Golda Meir (Biuro Premiera Izraela)
- Biogram na stronie Knessetu
- Izraelskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Biografia)
- "Izrael wybiera na lidera po raz pierwszy kobietę" (BBC News)
- Golda Meir Center for Political Leadership
- Zdjęcia Golda Meir (Fotografie z kolekcji UWM Libraries)
- Międzynarodowe Centrum Kobiet (Biografia)
- Agencja Żydowska dla Izraela (Biografia)
- Żydowska Biblioteka Wirtualna (Biografia)
- Dom Goldy Meir w Denver
Dawid Ben Gurion (1948‑1954) • Mosze Szarett (1954‑1955) • Dawid Ben Gurion (1955‑1963) • Lewi Eszkol (1963‑1969) • Golda Meir (1969‑1974) • Icchak Rabin (1974‑1977) • Menachem Begin (1977‑1983) • Icchak Szamir (1983-1984) • Szymon Peres (1984-1985) • Icchak Szamir (1986-1992) • Icchak Rabin (1992‑1995) • Szymon Peres (1995-1996) • Beniamin Netanjahu (1996-1999) • Ehud Barak (1999-2001) • Ariel Szaron (2001-2006) • Ehud Olmert (od 2006)
