Z Wikipedii

Arizona
Flaga stanowa Arizony Pieczęć stanowa Arizony
Przydomek: Stan Wielkiego Kanionu
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Phoenix
Największe miasto	Phoenix
Gubernator	Janet Napolitano
Powierzchnia  • ogółem  • lądowa  • wodna  • % wodna	na 6 miejscu 295 254 km² 294 312 km² 942 km² 0,32 %
Populacja (2000)	na 20 miejscu 5 130 632
Gęstość zaludnienia (2000)	na 36 miejscu 17,43 /km²
Piramida wieku
Wejście do Unii  • kolejność  • data	48 14 lutego 1912
Strefa czasowa	UTC-7 (czas letni UTC-6 tylko w rez.Navajo )
Szerokość geograficzna	31°20'N-37°N
Długość geograficzna	109°3'W-114°50'W
Szerokość Długość Wzniesienie  • najwyższe  • średnie  • najniższe	500 km 645 km   3851 m 1250 m 21 m
ISO 3166-2	US-AZ

Arizona – stan w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, od południa sąsiadujący ze stanem Sonora w Meksyku, od zachodu z Kalifornią i Nevadą, od północy z Utah, a od wschodu z Nowym Meksykiem. Zajmuje obszar wyżynny, w północnej części rozciąga się wyżyna Kolorado.

Spis treści 1 Geografia 2 Historia i etymologia 3 Gospodarka 4 Dodatkowe informacje 5 Podział administracyjny 5.1 Religia 5.2 Komunikacja 5.3 Zobacz też:

[edytuj] Geografia

Arizona jest szóstym stanem pod względem obszaru za Nowym Meksykiem, a przed Nevadą. 15% obszaru stanu znajduje się w rękach prywatnych, resztę stanowią tereny rządowe i rezerwaty indiańskie.

Arizona jest najbardziej znana ze swojego pustynnego krajobrazu. Rosną tam m.in. takie rośliny jak kaktus. Lato jest wyjątkowo gorące, a zima umiarkowana.

[edytuj] Historia i etymologia

Pierwotną nadal obecną ludność tych obszarów stanowią m.in. Indianie z plemion Hopi na północy i Apaczów na południu, którzy przybyli tu po upadku cywilizacji Anasazi (na kilkaset lat przed Hiszpanami). Hopi mieszkają w tych samych wioskach od co najmniej 700 n.e. i kulturowo wywodzą się od Anasazi. Obecnie najliczniejsi Indianie Arizony, Nawahowie, również stanowią element napływowy, z Kanady, przybywając dopiero ok. 1300.

Poprawną etymologię nazwy Arizona historycy dopiero naświetlili w 1979. Nazwę swą stan zawdzięcza Baskom, którzy dysproporcjonalnie przeważali wśród elementu napływowego z Hiszpanii. Słowo aritz oznacza "dąb" a ona - "dobre miejsce". Całość, o znaczeniu "miejsce gdzie rosną dobre dęby", została z czasem skrócona przez opuszczenie litery "t", jako że ciąg "tz" nie występuje w hiszpańskim (kastylijskim) i nie był wymawiany. Istnieją inne miejsca o nazwie Arizona w Ameryce Środkowej czy Południowej, gdzie również zawitali Baskowie.

Gdy w 1836 na północ od dzisiejszej granicy państwowej odkryto kilka sporych brył srebra, poszukiwacze skarbów ruszyli w drogę, zatrzymując się zazwyczaj we wiosce Arizonac, nazywając zniekształconą nazwa wioski całe eksploatowane terytorium.

• • 1539 – Marcos de Niza penetruje obszar w poszukiwaniu "Siedmiu Złotych Miast".
  • XVI wiek – obszar penetrują hiszpańscy poszukiwacze skarbów (m.in. Francisco Coronado).
  • 1692 – ojciec Euzebio Kino zakłada pierwszą misję.
  • 1776 – armia hiszpańska buduje pierwszy fort na tych ziemiach – Tucscon.
  • 1821 – Hiszpania przekazuje terytorium Arizony Meksykowi.
  • 1848 – po wojnie amerykańsko-meksykańskiej obszar wchodzi w skład Stanów Zjednoczonych jako część Nowego Meksyku.
  • 1853 – rząd Stanów Zjednoczonych zakupił od Meksyku południową część terytorium dzisiejszej Arizony.
  • 1863 – Arizona zostaje odrębnym terytorium.
  • 1871 – prezydent Ulysses Grant wysyła wojsko do Arizony przeciwko Apaczom.
  • 1886 – kończy się długotrwała wojna z Apaczami. Ostatni oddział dowodzony przez Geronimo zostaje rozbity.
  • 14 lutego 1912 – wstępuje do Unii (jako 48 stan z rzędu).
  • 1973 – powstaje jedna z większych tam na świecie – New Cornelia Tailings.

[edytuj] Gospodarka

Arizona jest 39. stanem w USA pod względem dochodu na głowę mieszkańca. Największym pracodawcą w stanie jest rząd stanowy, największym prywatnym pracodawcą jest Wal-Mart. W stanie istnieje rozwinięty przemysł komputerowy.

[edytuj] Dodatkowe informacje

• Klimat: podzwrotnikowy i zwrotnikowy, suchy; średnia temperatura powietrza latem powyżej 35°C, maksymalnie dochodzi do 55°C.
• Główne rzeki: Kolorado, Gila
• Roślinność: półpustynne stepy z kaktusami, na południu roślinność pustynna, sosna żółta
• Liczba hrabstw: 15
• Największy okręg (liczba ludności): Maricopa (3072 tys.)
• Liczba parków stanowych: 28
• 5 największych miast: Phoenix, Tucson, Mesa, Scottsdale, Glendale
• Dewiza: Ditat Deus (Bóg wzbogaca)
• Przydomek: Grand Canyon State
• Znaczenie przydomku: Stan Wielkiego Kanionu
• Symbole: kwiat kaktusa Saquaro, strzyż kaktusowy, drzewo paloverde

• Przemysł i bogactwa naturalne:
  • bogate złoża rud miedzi, cynku, ołowiu, uranu, molibdenu, srebra, złota i pumeksu
  • rolnictwo, przed wszystkim uprawa owoców cytrusowych, bawełny i hodowla zwierząt
  • turystyka

• Uniwersytety i wyższe uczelnie:
  • University of Arizona, Tucson (http://www.arizona.edu/)
  • Arizona State University, Tempe (http://www.asu.edu/)
  • Northern Arizona University, Flagstaff (http://www.nau.edu/)

• Sławni ludzie: Cochise, Geronimo, Linda Ronstand, Erskine Caldwell, Percival Lowell, Chester Bennington, Melody Thornton, Ashley Roberts

• Szczególne atrakcje: parki narodowe
  • Wielki Kanion Kolorado (Grand Canyon Colorado)
  • Skamieniały Las (Petrified Forest)
  • Malowana Pustynia (Painted Desert)
  • Meteor Crater

Ciekawostki: W Tucscon znajduje się największe na świecie skupisko teleskopów.

Pożar, 21 czerwca 2003]]

[edytuj] Podział administracyjny

Arizona dzieli się na 15 hrabstw.

1. Apache
2. Cochise
3. Coconino
4. Gila
5. Graham
6. Greenlee
7. La Paz
8. Maricopa
9. Mohave
10. Navajo
11. Pima
12. Pinal
13. Santa Cruz
14. Yavapai
15. Yuma

[edytuj] Religia

• Kościół katolicki - 41.9%
• Ewangelikalizm - 20.9%
• Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich - 10.8%
• Protestantyzm - 9.6%
• żydzi - 3.5%
• pozostałe (każda mniej niż jeden) - 13.3%

[edytuj] Komunikacja

W Phoenix znajduje się międzykontynentalny Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor, który obsługuje rocznie więcej niż 40 milionów pasażerów. Ważny jest także Międzynarodowy Port lotniczy w Tucson, który obsługuje 4 miliony pasażerów.

Krajobraz Arizony

Ostańce

Wielki Kanion Kolorado

[edytuj] Zobacz też:

• Stany Zjednoczone
• Podział terytorialny USA
• Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki