Nowy Jork (stan)
Z Wikipedii
Stan Nowy York | |||||
|
|||||
Przydomek: Empire State | |||||
Państwo | Stany Zjednoczone | ||||
Stolica | Albany | ||||
Największe miasto | Nowy Jork | ||||
Gubernator | David Paterson | ||||
Powierzchnia • ogółem |
na 27 miejscu 141 205 km² |
||||
Populacja (2000) |
na 3 miejscu 18 976 457 |
||||
Gęstość zaludnienia (2000) |
na 6 miejscu 155,18 /km² |
||||
Piramida wieku |
|||||
Wejście do Unii • kolejność |
|||||
Strefa czasowa | Eastern: UTC-5/-4 | ||||
Szerokość geograficzna | 40°29'40"N - 45°0'42"N | ||||
Długość geograficzna | 71°47'25"W - 79°45'54"W | ||||
Szerokość Długość |
455 km 530 km |
||||
ISO 3166-2 | US-NY |
Nowy Jork (ang. State of New York lub New York State) – stan w północno-wschodniej części USA. Graniczy z jeziorami Ontario i Erie, z kanadyjskimi prowincjami Ontario i Quebec, a także ze stanami Vermont, Massachusetts, Connecticut, New Jersey i Pensylwania. Od południowego wschodu dotyka Oceanu Atlantyckiego.
W stanie leży miasto Nowy Jork gdzie mieszka prawie połowa mieszkańców stanu. Inne duże miasta to Buffalo, Rochester, Syracuse i Albany.
[edytuj] Historia
Przed przybyciem Europejczyków obszary te zamieszkiwali Indianie Mohegan, Munsee i Delawarowie (grupa algonkińska) oraz Mohawk, Oneida, Onondaga, Cayuga i Seneka (z Ligi Irokezów). Pierwszym Europejczykiem który odwiedził terytorium przyszłego Nowego Jorku był Giovanni da Verrazano w 1524. Henry Hudson w 1609 odkrył główną rzekę stanu, później nazwaną jego imieniem.
Pierwszymi stałymi europejskimi osadnikami byli Holendrzy, którzy od 1613 roku organizowali w okolicach Manhattanu prywatne terytorium zamorskie i po zasiedleniu go przez pierwszą grupę emigrantów w 1624 przekształcili je w holenderską prowincję o nazwie Nowe Niderlandy (niderl.: Nieuw-Nederland, łac.: Novum Belgium lub Nova Belgica). Rok później założono tam Fort Amsterdam, (późniejszy Nowy Amsterdam, a od 1665 Nowy Jork). W 1664 kolonię zajęli bez oporu Anglicy z sąsiedniej Nowej Anglii. Holendrzy odzyskali ją przejściowo w roku 1673, znów przemianowując Nowy Jork (nazwany tak na cześć brata króla angielskiego, księcia Jorku) na New Orange. Jednak już rok później, po klęsce w III wojnie angielsko-holenderskiej, zrzekli się całej kolonii na rzecz Anglików, którzy przemianowali ją na Prowincję Nowy Jork (istniejącą do 1777 roku).
Miasto Nowy Jork było od początku miastem wielokulturowym i wieloreligijnym. Po przejściu kolonii pod władzę Anglików osadnicy holenderscy pozostali w kolonii, zachowali wolność religii i utrzymali swe duże wpływy polityczne i gospodarcze. Kolonia przyjęła też Żydów wydalonych z portugalskiej Brazylii. Miasto Nowy Jork rozwijało się nieustannie i około 1790 stało się największym miastem Stanów Zjednoczonych, mając wtedy około 33 tys. mieszkańców.
Podczas amerykańskiej wojny rewolucyjnej stan był miejscem intensywnych walk. W 1776 Brytyjczycy zdobyli miasto Nowy Jork i stworzyli z niego swoją główną bazę w Ameryce Północnej. Z tej bazy próbowali zdobyć panowanie nad rzeką Hudson i tym sam przeciąć kolonie amerykańskie na pół. Brytyjska porażka w bitwie pod Saratogą 19 września 1777 położyła kres tym planom. Brytyjczycy utrzymali się jednak w mieście Nowy Jork aż do zakończenia wojny gdyż Amerykanie nie próbowali zdobyć silnie ufortyfikowanego miasta.
Aż do końca XVIII wieku europejscy osadnicy zajmowali tylko południową część dzisiejszego stanu, osiedlając się głównie w dolinie rzeki Hudson i dookoła miasta Nowy Jork u jej ujścia. Tereny północne i północno-zachodnie obecnego stanu były zdominowane przez silne plemiona Indian (przede wszystkim Irokezów), które do 1760 często posiadały poparcie Francuzów z sąsiedniej Kanady. Dopiero w trakcie amerykańskiej wojny rewolucyjnej armie USA zaczęły przejmować kontrolę w tych regionach. Ostatecznie tereny te formalnie stały się własnością USA na skutek traktatów podpisanych z Indianami do 1797.
Dodatkowe informacje
- Główne rzeki: Niagara, Hudson, Rzeka Świętego Wawrzyńca
- Sławni ludzie:
- Lou Reed, członek grupy muzycznej The Velvet Underground
- Woody Allen, reżyser filmowy
- Vincent Gallo, filmowiec
- Franklin Delano Roosevelt, prezydent
- Theodore Roosevelt, prezydent
- Ogden Nash, poeta
- Isaac Asimov, pisarz science fiction
- Susan Sontag, pisarka, eseistka
- Christina Aguilera, piosenkarka
- 50 Cent, raper
- Paris Hilton,dziedziczka fortuny hotelarskiej, piosenkarka, aktorka, modelka, skandalistka
- Tupac Shakur, raper, aktor
- Uczelnie:
- City University of New York
- Cornell University
- Syracuse University
- Columbia University
- Informacje dodatkowe:
- Główne atrakcje turystyczne:
- Statua Wolności, wodospad Niagara, wyższa szkoła wojskowa West Point, Central Park, i inne.
- Główne atrakcje turystyczne:
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- ©New York Fotografia Nowy Jork
- sounds of new york Nowy Jork
- New York Information
Stany |
Alabama • Alaska • Arizona • Arkansas • Connecticut • Dakota Południowa • Dakota Północna • Delaware • Floryda • Georgia • Hawaje • Idaho • Illinois • Indiana • Iowa • Kalifornia • Kansas • Karolina Południowa • Karolina Północna • Kentucky • Kolorado • Luizjana • Maine • Maryland • Massachusetts • Michigan • Minnesota • Missisipi • Missouri • Montana • Nebraska • Nevada • New Hampshire • New Jersey • Nowy Meksyk • Nowy Jork • Ohio • Oklahoma • Oregon • Pensylwania • Rhode Island • Tennessee • Teksas • Utah • Vermont • Wirginia • Wirginia Zachodnia • Waszyngton • Wisconsin • Wyoming |
|
Terytoria zależne |
Baker • Guam • Howland • Jarvis • Johnston • Kingman • Mariany Północne • Midway • Navassa • Palmyra • Portoryko • Samoa Amerykańskie • Wake • Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych |