Szybka kolej
Z Wikipedii
Szybka kolej lub kolej wysokich prędkości, system kolejowego transportu publicznego pozwalającego na wykonywanie przewozów pasażerskich z prędkościami przekraczającymi 300 km/h.
Kryterium uznania kolei za szybką jest prędkość handlowa pociągów, ale jest ona różna w różnych krajach i przykładowo we Włoszech wynosi 200 km/h a w USA 145 km/h (np. we Francji nie są to już pociągi uznawane za szybkie).
Termin szybka kolej odnosi się zwykle do całości usługi transportowej i związanej z nią infrastruktury a nie tylko do taboru kolejowego. Tak więc do funkcjonowania szybkiej kolei niezbędne są nie tylko szybkie pociągi ale również specjalne linie kolejowe zwykle także dworce kolejowe oraz odrębne systemy biletowe.
Najbardziej zaawansowane systemy szybkiej kolei istnieją w Japonii, Francji, Niemczech, Hiszpanii, Włoszech, Wielkiej Brytanii i Korei Południowej. W Polsce budowa szybkiej kolei może rozpocząć się w 2014[1].
Spis treści |
[edytuj] Historia
Kolej była pierwszym efektywnym środkiem masowego transportu lądowego, pozostając, do czasu upowszechnienia się transportu samochodowego w latach 20. XX w., monopolistą w tej dziedzinie. Po II wojnie światowej, rozbudowa infrastruktury drogowej uczyniła komunikację samochodową wydajnym środkiem komunikacyjnym, jednocześnie rozwijało się również lotnictwo cywilne. Transport kolejowy, szczególnie pasażerski, stracił na znaczeniu. W szczególności załamanie przeżyła kolej pasażerska w Stanach Zjednoczonych, gdzie władze nie przywiązywały do niej takiej wagi jak miało to miejsce w Europie.
Transport drogowy, jak i lotniczy, mimo posiadania wielu zalet, nie jednak jest rozwiązaniem zapewniającym wysoką prędkość podróży na odległościach rzędu 300-1000, szczególnie w obszarach silnie zurbanizowanych. Rozwój środków transportu szynowego, ukierunkowany na zwiększenie ich prędkości, rokował nadzieje na znaczne przyspieszenie tego typu podróży.
Pierwsza szybka kolej, we współczesnym znaczeniu tego określenia, powstała w Japonii. Linię kolejową Tokaido Shinkansen, otwarto w 1964 r. Pociągi klasy Shinkansen serii 0, zbudowane przez firmę Kawasaki Heavy Industries, osiągały prędkości rzędu 200 km/h na trasie Tokio – Nagoja – Kioto – Osaka.
Japońskie doświadczenia stały się inspiracją dla kolei francuskich. Francja, prowadząca doświadczenia nad wieloma metodami szybkiego transportu, ostatecznie zdecydowała się na budowę sieci szybkich kolei w oparciu o tradycyjną technikę kolejową, wykorzystującą nowo zbudowane linie kolejowe i zespoły trakcyjne o specjalnej konstrukcji. Pierwszy pociąg TGV wyruszył na trasę Paryż – Lyon w 1981 r.
Od tego czasu kolejne kraje wdrażały systemy szybkiej kolei, oparte o produkty krajowego przemysłu lub o pozyskaną technologię. Szybka kolej, pomyślana w dużej mierze jako metoda walki o pasażerów z transportem lotniczym i samochodowym, odniosła niezaprzeczalny sukces. W chwili obecnej szybka kolej funkcjonuje w wielu krajach Europy i Azji, istnieje też wiele projektów budowy nowych tras szybkich kolei.
[edytuj] Szybka kolej a transport lotniczy i samochodowy
Istotnym ograniczeniem systemów transportu pasażerskiego opartych o autostrady i porty lotnicze jest tzw. kongestia systemów transportowych, którą można rozumieć jako nasycenie ruchem tras komunikacyjnych.
W wielu miastach na autostradach tworzą się korki drogowe w godzinach szczytu. Podobnie jest w przypadku portów lotniczych, które często działają na granicy maksymalnej przepustowości. Na tym tle szybkie koleje oferują możliwość przewiezienia potencjalnie bardzo dużych ilości pasażerów, z większymi prędkościami niż pozwalają na to samochody i unikając zatorów drogowych.
Przewaga szybkiej kolei nad samochodem polega głównie na możliwości uzyskania dużo większej prędkości przejazdu na wybranych trasach. Dla podróży, dla których punktem startowym i docelowym nie są okolice dworców kolejowych czas ten staje się porównywalny z samochodem (bez uwzględnienia czasu związanego ze znalezieniem miejsca do zaparkowania i samym parkowaniem, oraz przy założeniu braku lub najwyżej obecności niewielkich korków drogowych), co jest argumentem często podnoszonym przez krytyków szybkich kolei. Tym niemniej, podróż koleją jest uważana za wygodniejszą niż samochodem oraz bardziej produktywną dla pasażerów, którzy nie muszą skupiać uwagi na prowadzeniu samochodu.
Prędkości osiągane przez współczesne odrzutowce pasażerskie są z reguły ponad trzykrotnie wyższe niż te, z jakimi podróżują szybkie pociągi. Tym niemniej, w przypadku podróży na trasach rzędu 400 km – 800 km, czas podróży samolotem i szybkim pociągiem jest zwykle porównywalny. Składa się na to dwa główne czynniki:
- Położenie lotnisk, zwykle w sporym oddaleniu od centrów miast, a zatem wymagające pewnego czasu na dojazd do nich.
- Procedura wsiadania i wysiadania z pociągu jest dużo prostsza i zajmująca mniej czasu niż w przypadku samolotów.
Również częstotliwość kursowania i pojemność, oferowana przez szybkie pociągi, przewyższa te oferowane przez transport lotniczy.
[edytuj] Trasy szybkich kolei
Od początku istnienia szybkich kolei służą one głównie połączeniom między centrami wielkich miast, takimi jak Paryż - Lyon we Francji, Tokio - Osaka w Japonii czy Berlin - Frankfurt nad Menem w Niemczech. Jedyną istniejącą obecnie trasą szybkiej kolei w Stanach Zjednoczonych jest Northeast Corridor Boston – Nowy Jork – Waszyngton, choć w planach jest budowa wielu nowych linii tego typu.
Również planowana polska trasa szybkiej kolei Warszawa – Łódź – Poznań/Wrocław (tzw. linia "Y") jest odpowiedzią na potrzebę szybkiej komunikacji kolejowej między największymi miastami kraju.
Z ekonomicznego punktu widzenia, szybka kolej jest zorientowana przede wszystkim na podróżujących w interesach. Tym niemniej coraz powszechniejsze jest używanie szybkich pociągów przez ludzi podróżujących w celach prywatnych, szczególnie wypoczynkowych. Dzięki relatywnie niskim cenom, niższym często niż w przypadku transportu lotniczego, szybkie pociągi stały się popularnym środkiem transportu.
Szybka kolej stała się również w wielu przypadkach czynnikiem przyspieszającym rozwój ekonomiczny obszarów, do których docierała. W chwili obecnej niektóre planowane trasy szybkich kolei mają za cel pierwszoplanowy połączenie obszarów wysoko rozwiniętych ekonomicznie z biedniejszą prowincją, jak na przykład linia Madryt – Sewilla w Hiszpanii, czy Amsterdam – Groningen w Holandii.
[edytuj] Zobacz też
