Literatura francuska
Z Wikipedii
Literatura francuska określa wszystkie dzieła napisane przez autorów narodowości francuskiej lub posługujących się językiem francuskim. Jej historia rozpoczyna się w starofrancuskim, w średniowieczu i trwa do współczesności.
Spis treści |
[edytuj] Historia literatury francuskiej:
[edytuj] Średniowieczna literatura francuska:
- Chansons de geste
- Literatura dworska
- Romanse dworskie
- Literatura mieszczańska
- Poezja średniowieczna :
- Poezja dworska
- Poezja mieszczańska
Jedna z przysiąg strasburskich (842) jest pierwszym znanym tekstem napisanym w języku starofrancuskim. Pierwszym zachowanym tekstem literackim w tym języku jest Sekwencja o świętej Eulalii, przypuszczalnie napisana pomiędzy 881 i 882. Jest to 29 linijkowa adaptacja hymnu Prudencjusza ze zbioru Peristephanon Liber (utwór III)[1].
Pierwsze wielkie teksty literatury francuskiej pochodzą z XI wieku. Chansons de geste są to długie poematy składające się z tysięcy wersów, przeznaczone do śpiewania publicznego. Opisują one, w sposób epicki, mieszając legendy i fakty historyczne, czyny wojenne i podnosząc prestiż ideału rycerza. Najstarszą i najbardziej znaną jest Pieśń o Rolandzie (rękopis z 1170).
Literatura dworska powstała w XII wieku, a tematem jest kult miłości doskonałej i często nieszczęśliwej. Jej początki sięgają starożytności oraz widać w niej wpływy wschodnie spowodowane powrotem krzyżowców oraz inspirację legendami celtyckimi. Na przykład legenda o Tristanie i Izoldzie opowiada historią miłości niemożliwej, która kończy się śmiercią kochanków. Takie poematy śpiewali trubadurzy i truwerzy na dworach książęcych. Chrétien de Troyes (ok. 1135-ok. 1190)[2].) jest pierwszym autorem francuskich romansów rycerskich. Jego dzieła- Érec et Énide, Cligès, Lancelot, Yvain oraz Perceval (niedokończony) są typowymi przykładami tego gatunku literackiego.
Długi poemat Powieść o Róży, pochodzący z początku XIII wieku jest jednym z ostatnich tekstów na temat miłości dworskiej (amour courtois) i przy tym tylko w krótkim początku napisanym przez Guillaume de Lorris. Reszta poematu, autorstwa Jean de Meung zawiera fragmenty, których mizoginia kontrastuje z pierwszą częścią.
W tym samym czasie została napisana Powieść o Lisie, będąca zbiorem opowieści o rozumnych zwierzętach. Lis Renart, niedźwiedź Bury, wilk Ysengrin, kogut Chantecler, kot Tybert)[3] i inni odzwierciedlają każde jakąś cechę ludzką: nieuczciwość, naiwność, spryt. Anonimowi autorzy wyśmiewają w tych historiach wartości feudalne i moralność dworską.
Paryski poeta XIII wieku, Rutebeuf ukazuje słabość ludzką i biedę w kontraście z wartościami dworskimi.
Pierwsze kroniki napisane w języku francuskim są opowieściami z krucjat i pochodzą z XII wieku. Niektóre z tych opowieści, jak np. kronika Joinville opisująca życie świętego Ludwika, mają także cel moralny i idealizują opisane wydarzenia. Następnie Jean Froissart (1337-1410?) w dwóch tomach zwanych Chroniques, opowiada historię wojny stuletniej. Poeta Eustache Deschamps jest przykładem społeczeństwa i mentalności ludzi okresu tego konfliktu.
Po wojnie stuletniej, poeta François Villon ukazuje zamęt i przemoc tej epoki. Najpierw sierota pochodzenia szlacheckiego i dobry uczeń, zostaje potem skazany za kradzież i mordertstwo. Jego twórczość, jednocześnie uczona i ludowa, wyraża bunt przeciwko niesprawiedliwościom jego czasu.
Teatr religijny rozwija się przez całe średniowiecze. Przedstwiane są misteria z okazji świąt religijnych takich jak Boże Narodzenie, Wielkanoc czy Wniebowstąpienie. W przeciwieństwie do poprzednich gatunków literackich, będących raczej arystokratycznymi, odnosi się on do szerszej publiki. Poza tym teatrem religijnym, pojawia się w XV wieku teatr komiczny zwany farsowym i zostaje ostro krytykowany przez autorytety religijne.
[edytuj] Szesnastowieczna literatura francuska
Renesans pojawia się we Francji jako skutek kampanii wojskowej króla Franciszka I we Włoszech. Monarcha, zafascynowany sztuką i kulturą półwyspu, zostaje promotorem odnowy artystycznej i literackiej, której początki zaznaczyły się jednak wcześniej, zwłaszcza w Lyonie, którego położenie predestynowało do związków z Włochami.
Idee humanizmu głęboko zaznaczają się w literaturze. Następuje powrót do tekstów dawnych (greckich, łacińskich i hebrajskich), pragnienie wiedzy, epikureizm, odnowa form i tematów średniowiecznych.
W poezji ważnymi autorami są Clément Marot, Jean de Sponde, Agrippa d'Aubigné, oraz poeci Plejady- między innymi Pierre de Ronsard i Joachim du Bellay, którzy pragną wykazać wartość poetycką języka francuskiego.
Najważniejszymi powieściami są te autorstwa François Rabelais i Małgorzaty z Nawarry. Próby Montaigne’a są ważnym dziełem łączącym filozofię i autobiografię. Próby są zresztą jedną z pierwszych francuskich autobiografii. Ten ostatni autor, żyjący w drugiej połowie wieku, ukazuje także posępną atmosferę swojego czasu, zdominowanego przez wojny religijne i o sukcesję dynastyczną.
[edytuj] Siedemnastowieczna literatura francuska
Siedemnasty wiek zawiera dwa wielkie prądy literackie: klasycyzm i barok. Niektórzy autorzy (jak Pierre Corneille) tworzyli w obu prądach na raz. Pod koniec wieku, w literaturze zaznacza się prąd myślowy, który jest początkiem Oświecenia Lumières (jego członkem jest np. La Bruyère). Wielkimi nazwiskami tej epoki są: Corneille, Jean Racine, Molière, Pascal, La Rochefoucauld, La Fontaine, Nicolas Boileau, Jean de La Bruyère, Madame de La Fayette, Madame de Sévigné, Cardinal de Retz.
[edytuj] Osiemnastowieczna literatura francuska
Osiemnasty wiek nazywany jest siècle des Lumières- wiekiem Oświecenia. Przez tą metaforę, ten wiek pragnie święcić triumf Rozumu nad Ciemnościami (obskurantyzmem i uprzedzeniami). Chociaż Oświecenie jest ruchem obejmującym całą Europę, to filozofowie francuscy najlepiej krystalizują idee tego wieku i ukazują wartości, które od czasu Rewolucji francuskiej będą miały trwałe znaczenie dla Europy i świata. Filozofami wieku oświecenia są: Voltaire, Rousseau, Diderot i Montesquieu.
[edytuj] Dziewiętnastowieczna literatura francuska
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
- Francois-Renéde Chateaubriand (1768 - 1848)
- Benjamin Constant (1767-1830)
- Alphonse de Lamartine (1790 - 1869)
- Alfred de Musset (1810 - 1857)
- Victor Hugo (1802 - 1885)
- Gérard de Nerval (1808 - 1855)
- George Sand (1804 - 1876)
- Stendhal (1783 - 1842)
- Honoré de Balzac (1799 - 1850)
- Gustave Flaubert (1821 - 1880)
- Alexandre Dumas (ojciec) (1802 - 1870)
- Alexandre Dumas (syn) (1824 - 1895)
- Jules Verne (1828 - 1905)
- Paul Verlaine (1844 - 1896)
- Stéphane Mallarmé (1842 - 1898)
- Arthur Rimbaud (1854 - 1891)
- Jules Laforgue (1860 - 1887)
- Comte de Lautréamont (1846 - 1870)
- Charles Baudelaire (1821 - 1867)
- Emil Zola (1840 - 1902)
- Guy de Maupassant (1850 - 1893)
- Eugène Sue (1804 - 1857)
- Prosper Mérimée (1803 - 1870)
- Charles Augustin Sainte-Beuve (1804 - 1869)
- Ernest Renan (1823 - 1892)
- Théophile Gautier (1811 - 1872)
- Sully Prudhomme (1839 - 1907)
- Jules Barbey d'Aurevilly (1808-1889)
[edytuj] Dwudziestowieczna literatura francuska
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
- Marcel Achard (1899 - 1974)
- Alain (1868 - 1951)
- Alain-Fournier (1886 - 1914)
- Jean Anouilh (1910 - 1987)
- Guillaume Apollinaire (1880 - 1918)
- Louis Aragon (1897-1982)
- Raymond Aron (1905 - 1983)
- Fernando Arrabal (1932 - )
- Marcel Aymé (1902 - 1967)
- Gaston Bachelard (1884 - 1962)
- Georges Bataille (1897 - 1962)
- Henri Barbusse (1873 - 1935)
- Georges Bataille (1897 -1962)
- René Barjavel (1911-1985)
- Jean Baudrillard (1929 - 2007)
- Jean Hervé-Bazin pseud. Hervé Bazin (1911 - 1996)
- Simone de Beauvoir (1908 - 1986)
- Samuel Beckett (1906 - 1989)
- Henri Bergson (1859 - 1941)
- Georges Bernanos (1888 - 1948)
- Tristan Bernard (1866 - 1947)
- Pierre Boileau (1906 -1989) i Thomas Narcejac (1908 - 1998) pseud. Boileau-Narcejac
- Pierre Boulle (1912 - 1994)
- Paul Bourget (1852 - 1935)
- Georges Brassens (1921 - 1981)
- André Breton (1896 - 1966)
- Michel Butor (1926 - )
- Albert Camus (1913 - 1960)
- François Cavanna (1923 - )
- René Char (1907 - 1988)
- Paul Claudel (1868 - 1955)
- Jean Cocteau (1889 - 1963)
- Sidonie Gabrielle Colette pseud. Colette (1873 - 1954)
- Robert Desnos (1900 - 1945)
- Philippe Djian (1949 - )
- Maurice Druon (1918 - )
- Eugène Grindel pseud. Paul Eluard (1895 - 1952)
- Louis-Ferdinand Céline(1894 - 1961)
- Anatole France (1844 - 1924)
- Romain Kacew pseud. Romain Gary lub Emile Ajar (1914 - 1980)
- Jean Genet (1910 - 1986)
- André Gide (1869 - 1951)
- Jean Giraudoux (1882 - 1944)
- René Goscinny (1926 -1977)
- Michel Houellebecq (1958 - )
- Eugène Ionesco (1912 - 1994)
- André Malraux (1901 - 1976)
- Francois Mauriac (1885 - 1970)
- Frédéric Mistral (1830 - 1914)
- Henry Millon de Montherlant (1896 - 1972)
- Jean-Luc Nancy (1940 - )
- Amélie Nothomb (1967 - )
- Marcel Pagnol (1895 - 1974)
- Georges Perec (1936 - 1982)
- Jacques Prévert (1900 - 1977)
- Marcel Proust (1871 - 1922)
- Raymond Queneau (1903 - 1976)
- Raymond Radiguet (1903 - 1923)
- Alain Robbe-Grillet (1922 - )
- Romain Rolland (1866 - 1944)
- Jules Romains (1885 - 1972)
- Françoise Quoirez, pseud. Françoise Sagan (1935 - 2004)
- Antoine de Saint-Exupéry (1900 - 1944)
- Jean-Paul Sartre (1905 - 1980)
- Paul Valéry (1871 - 1945)
- Boris Vian (1920-1959)
Przypisy
- ↑ Hanna Szelest: Literatura rzymska okres cesarstwa autorzy chrześcijańscy. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-01-11526-2.
- ↑ Edourad Morot-Sir: Literatura francuska Tom I Od początków do końca XVIII wieku. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1974.
- ↑ P. Tuffrau: Historia literatury francuskiej w zarysie. tłum. Wiera Bieńkowska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
[edytuj] Zobacz też:
- Nagroda Goncourtów
- literatura francuskojęzyczna
