Arthur Rimbaud

Z Wikipedii

Arthur Rimbaud
Prawdziwe nazwisko	Jean Nicolas Arthur Rimbaud
Data i miejsce urodzenia	20 października 1854 Charleville-Mézières
Data i miejsce śmierci	10 listopada 1891 Marsylia
Narodowość	francuska
Dziedzina sztuki	poezja
Styl	Symbolizm Parnasizm
Ważne dzieła	Statek pijany Sezon w piekle Iluminacje
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Teksty na Wikiźródłach
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Jean Nicolas Arthur Rimbaud (ur. 20 października 1854 w Charleville-Mézières, zm. 10 listopada 1891 w Marsylii), francuski poeta zaliczany do grona tzw. poetów wyklętych (obok Paula Verlaine'a, Charlesa Baudelaire'a i Stéphane Mallarmégo^[1]); enfant terrible^[2] literatury francuskiej i mistyk w stanie dzikim (Paul Claudel)^[3], którego życie i twórczość jeszcze za jego życia urosły do rangi legendy.

Początkowo parnasista, później przedstawiciel symbolizmu, prekursor modernizmu i powstałego w XX wieku surrealizmu. Po śmierci uznany za jednego z największych innowatorów języka poezji^[4], którego minimalizm formy, oryginalna technika montażu i twórcze wykorzystanie wiersza wolnego wciąż stają się inspiracją dla poetów nowoczesnych^[5]. Jeden z pierwszych twórców kultywujących tzw. poetykę czystego zapisu^[6], alchemii słowa^[7] oraz wstydu uczuć^[8].

Nazwany przez Julię Hartwig wizjonerem, który obalał wszystkie świętości, wszelkie konwencje panujące w życiu i w sztuce^[9], a przez Wiktora Hugo określony mianem "dziecięcego Szekspira" (an enfant Shakespeare)^[10]. Twórczość Rimbauda określana jest jako wizyjna, awanturnicza i bluźniercza^[11][12], odwołująca się często do pogaństwa i nadająca językowi poezji rangi religijnej^[13].

Znany również z burzliwego związku homoseksualnego z Paulem Verlaine'm.

Spis treści 1 Życie 1.1 Dzieciństwo (1854-1865) 1.2 Młodość (1865-1872) 1.3 Dorosłe życie (1872-1891) 1.4 Śmierć 2 Twórczość 2.1 Poezje (1862-1871) 2.2 Statek pijany (1871) 2.3 Sezon w piekle (1873) i Iluminacje (1874) 2.4 Listy 3 Wpływ i inspiracje 3.1 Na świecie 3.2 W Polsce 4 Rimbaud w polskim przekładzie 5 Dzieła 6 Przypisy

[edytuj] Życie

[edytuj] Dzieciństwo (1854-1865)

[edytuj] Młodość (1865-1872)

Jako chłopiec Rimbaud osiągał bardzo dobre wyniki w nauce. Przed ukończeniem 16. roku życia zdobywał liczne nagrody szkolne i opanował łacinę w stopniu pozwalającym mu na pisanie poezji i fragmentów dramatycznych w tym języku.

Pierwszym literackim mentorem Rimbauda został w 1870 r. Georges Izambard, jego nauczyciel z gimnazjum. Rok później Rimbaud uciekł z domu i przeniósł się do Paryża, gdzie prawdopodobnie przyłączył się do Komuny Paryskiej (opisanej później w jego poemacie L'Orgie parisienne ou Paris se repeuple). Wtedy też być może padł ofiarą gwałtu ze strony pijanych komunardów (na co wskazuje m.in. jego poemat Le Cœur supplicié). W tym czasie odrzucił konwenanse społeczne, zaczął upijać się i zaniedbał swój wygląd zewnętrzny, nie zaprzestawał jednak pisania wierszy. Pod koniec 1871 powrócił do Paryża na zaproszenie znanego poety Paula Verlaine'a, zafascynowanego wierszami Rimbauda (w tym - jego najsłynniejszym utworem "Le bateau ivre", "Statek pijany").

[edytuj] Dorosłe życie (1872-1891)

Przyjaźń poetów szybko przekształciła się w stały związek (Verlaine był biseksualistą). Para uwielbiała szokować paryską bohemę - młody Rimbaud szybko stał się sztandarowym przykładem enfant terrible. W tym czasie powstały najlepsze wiersze Rimbauda, mroczne, wizyjne, wyróżniające się na tle francuskiego symbolizmu.

Zakochany w Rimbaudzie Verlaine porzucił w 1872 rodzinę i udał się z Rimbaudem w włóczęgowską podróż po Francji, zakończoną krótkim pobytem w Londynie. W lipcu 1873 po kłótni Verlaine postrzelił Rimbauda w Brukseli i został aresztowany, rewizja ujawniła kompromitujące kochanków listy miłosne. Verlaine został skazany na dwa lata więzienia. Rimbaud powrócił do Charleville i dokończył swój słynny cykl Une Saison en Enfer (Sezon w piekle). W 1874 Rimbaud napisał wizjonerskie i nowatorskie formalnie Illuminations (Iluminacje), zawierające pierwsze francuskie poematy napisane wierszem wolnym.

W 1875 Rimbaud po raz ostatni spotkał Verlaine'a w Niemczech. Porzucił pisanie i rozpoczął intensywne podróże po Europie. W lecie 1876 zaciągnął się do armii holenderskiej i popłynął na Jawę, jednakże szybko zdezerterował i powrócił do Francji. W 1880 pojechał na Cypr, a następnie osiadł w Adenie, gdzie został przedstawicielem firmy handlowej Bardey. Miał wielu wielbicieli. Przez jakiś czas żył z abisyńską kochanką. W 1884 porzucił pracę w Bardey i założył własną firmę w mieście Harar w Abisynii (współczesna Etiopia). Zajmował się m.in. handlem bronią.

[edytuj] Śmierć

Choroba (nowotwór kolana) zmusiła go do powrotu do Francji, dokąd przybył 9 maja 1891 r. 27 maja amputowano mu nogę, 10 listopada tego samego roku zmarł w wieku 37 lat.

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Poezje (1862-1871)

[edytuj] Statek pijany (1871)

[edytuj] Sezon w piekle (1873) i Iluminacje (1874)

[edytuj] Listy

[edytuj] Wpływ i inspiracje

[edytuj] Na świecie

Jego wpływ na współczesną literaturę i sztukę jest oceniany przez krytyków jako znaczny. Dziedzictwo Rimbauda szczególnie zaznaczyło się w takich nurtach, jak symbolizm, surrealizm, czy poezja Beat Generation. Do fascynacji jego twórczością przyznawał się choćby Paul Éluard, Max Jacob, Jim Morrison (zobacz też: Poezja Jima Morrisona), Ezra Pound, William S. Burroughs, Charles Bukowski, Allen Ginsberg, Thomas Stearns Eliot czy Jonasz Kofta.

Życie Rimbauda stało się kanwą filmu Agnieszki Holland pt. Całkowite zaćmienie (1995), w którym w rolę Rimbauda wcielił się Leonardo DiCaprio. Film powstał na podstawie scenariusza Christophera Hamptona opartego o temat jego własnej sztuki pod tym samym tytułem.

Zarówno postawa życiowa Rimbauda, jak i kreowany przez niego literacki wizerunek dały początek egzystencjalistom i ich rozważaniom na temat tzw. człowieka XX wieku ze wszystkimi jego dążeniami ku wolności, buntowi, wyrwaniu się spod ograniczeń stawianych przez konwenanse społeczne. Wymienić tu można choćby Andre Gide'a, Jeana Geneta czy Louisa-Ferdinanda Celine'a. Poezja Rimbauda okazuje się również aktualna w czasach powojennych oraz w dobie awangardy i postmodernizmu.

[edytuj] W Polsce

Wpływ Rimbauda widać również w twórczości Tomasza Budzyńskiego, na płycie zespołu Armia pt. "Legenda". Od Sezonu w piekle pochodzi również tytuł zbioru współczesnych polskich opowiadań grozy duetu Dawida Kaina i Kazimierza Kyrcza - Piknik w piekle.

[edytuj] Rimbaud w polskim przekładzie

Pierwsze w Polsce przekłady twórczości Arthura Rimbauda autorstwa Zenona Przesmyckiego ukazały się na łamach warszawskiej "Chimery". Tłumaczenie Statku pijanego ogłoszone zostało już w roku 1892; reszta doczekała się publikacji w 1901 z okazji druku pierwszego w Polsce eseju krytyczno-literackiego na temat poezji Rimbauda. Kilku tłumaczeń dokonali w tym czasie również Jan Kasprowicz i Bronisława Ostrowska.

W roku 1921 wydany został wybór przekładów pod redakcją Jarosława Iwaszkiewicza i Juliana Tuwima. Publikację tą uznaje się za przełomową dla dziejów poeji Rimbauda w Polsce^[14]. Fragmenty Iluminacji przetłumaczyli Jarosław Iwaszkiewicz i Jerzy Rytard; reszta była autorstwa min. Julian Tuwim i Antoni Słonimski.

Sezon w piekle po raz pierwszy przetłumaczony w całości przez Stanisława Miłaszewskiego ukazał się w 1915 pod tytułem W piekle. Następnie wznowiony został w 1933 w antologii Stefana Napierskiego Od Baudelaire'a do surrealistów. Książka prezentowała już zaledwie cztery wiersze z rozdziału Alchemii słowa przetłumaczone przez Miłaszewskiego - reszta stanowiła daleki od oryginału^[15] i szybko zapomniany przekład Napierskiego. W latach 30 należy wspomnieć również o dwóch przekładach fragmentów prozy poetyckiej Rimbauda, Szczęście i Głód, dokonanych przez Józefa Czechowicza.

Po II wojnie światowej Rimbauda tłumaczył Adam Ważyk. W jego Antologii współczesnej poezji francuskiej (1947) oraz w redagowanych przez siebie Poezjach wybranych Rimbauda oprócz starych przekładów zaprezentował również nowe autorstwa Julii Hartwig, Mieczysława Jastruna, K.A. Jaworskiego, Jana Kotta i Włodzimierza Lewika.

W 1994 całość Sezonu w piekle i Iluminacji została na nowo przetłumaczona przez Artura Międzyrzeckiego. Przekład ten obecnie figuruje jako oficjalny.

[edytuj] Dzieła

• Poésies
• Le bateau ivre (1871)
• Une Saison en Enfer (1873)
• Les illuminations (1874)
• Lettres
  

Przypisy