Madame de La Fayette
Z Wikipedii
Marie-Madeleine Pioche de la Vergne, hrabina de La Fayette (Lafayette), lepiej znana jako Madame de La Fayette (Lafayette) (ur. 18 marca 1634 w Paryżu, zm. 26 maja 1693) – to pisarka francuska okresu baroku, autorka Księżnej de Clèves (fr. La Princesse de Clèves), pierwszej francuskiej powieści psychologicznej.
Marie-Madeleine Pioche de La Vergne przyszła na świat w pomniejszej, lecz zamożnej rodzinie szlacheckiej – jej ojciec Marc Pioche de la Vergne był związany z otoczeniem kardynała Richelieu, a matka była córką lekarza królewskiego. Marie-Madeleine w wieku 16 lat została damą dworu królowej Anny Austriaczki i zaczęła zdobywać literackie wykształcenie dzięki Gillesowi Ménage, u którego pobierała nauki włoskiego i łaciny. Ménage wprowadził ją w kręgi intelektualne salonów Madame de Rambouillet i Madeleine de Scudéry. W roku 1650 zmarł jej ojciec, a matka wyszła w tym samym roku za mąż za Renauda de Sévigné, wuja Marie de Sevigne, która przez całe życie pozostawała bliską przyjaciółką Marii.
W 1655 de la Vergne poślubiła François Motier, hrabiego de La Fayette, owdowiałego szlachcica starszego od niej o osiemnaście lat, z którym miała dwóch synów. Maria towarzyszyła mężowi w wiejskich majątkach w Owernii i Bourbonnais, choć odbywała również częste podróże do Paryża, gdzie obracała się w kręgach dworskich i sama stworzyła popularny salon intelektualny. Do jej grona towarzyskiego zaliczali się między innymi Henrietta Angielska (przyszła księżna d’Orleans, która poprosiła Marię o napisanie jej biografii), Antoine Arnauld oraz czołowi pisarze francuscy epoki Jean Renaud de Segrais i Pierre Daniel Huet. Nieco wcześniej, w okresie Frondy, La Fayette zawarła również przyjaźń z kardynałem de Retz.
Osiedliwszy się na stałe w Paryżu w roku 1659, La Fayette wkrótce wydała anonimowo swoje pierwsze dzieło – Księżnę de Montpensier (fr. La Princesse de Montpensier, 1662). Od 1665 blisko związana była z La Rochefoucauld, autorem Maksym, który przedstawił jej wielu ówczesnych luminarzy literatury, np. Racine’a i Boileau.
W 1669 opublikowany został pierwszy tom Zaïde, hiszpańsko-mauretańskiego romansu, który wprawdzie sygnowany był nazwiskiem Jeana Renaud de Segrais, lecz z niemal całkowitą pewnością autorstwo przypisuje się Marii de La Fayette. Tom drugi wydano dopiero w 1971.
Najsłynniejszą powieścią Marii de Lafayette jest Księżna de Clèves, którą najpierw opublikowano anonimowo w marcu 1678. Powieść odniosła olbrzymi sukces czytelniczy, uważa się ją za pierwszą prawdziwą powieść francuską, prototyp powieści psychologicznej.
Śmierć La Rochefoucauld w 1680 oraz męża pisarki w 1683 skłoniły La Fayette do prowadzenia życia towarzyskiego w późniejszych latach w sposób mniej aktywny. Jej kolejne trzy dzieła: Księżna de Tende (La Comtesse de Tende, 1718), Dzieje Henriety Angielskiej (Histoire d'Henriette d'Angleterre, 1720) oraz Pamiętniki z dworu francuskiego (Memoires de la Cour de France, 1731) wydane zostały pośmiertnie.
Twórczą, uwspółcześnioną adaprtację filmową powieści Marie de Lafayette dal Andrzej Żuławski (film Wierność [2000], z Sophie Marceau w roli głównej).
