See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Jarosław (województwo podkarpackie) - Wikipedia, wolna encyklopedia

Jarosław (województwo podkarpackie)

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. podkarpackim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Współrzędne: 50°01'07" N 22°40'47" EGeografia

Jarosław
Herb
Herb Jarosławia
Województwo podkarpackie
Powiat jarosławski
Gmina
 - rodzaj
Jarosław
miejska
Burmistrz Andrzej Wyczawski
Powierzchnia 34,46 km²
Położenie 50° 01'07'' N
22° 40'47'' E
Liczba mieszkańców (2004)
 - liczba ludności
 - gęstość

40 523
1175,9 os./km²
Strefa numeracyjna
(do 2005)
16
Kod pocztowy 37-500
Tablice rejestracyjne RJA
Położenie na mapie Polski
Jarosław
Jarosław
Jarosław
TERC10
(TERYT)
3182504011
Miasta partnerskie Słowacja Michalovce
Francja Orange
Niemcy Dingelstädt
Czechy Vyškov
Ukraina Użhorod
Słowacja Humenne
Ukraina Jaworów
Niemcy Schönebeck
Urząd miejski3
Rynek 1
37-500 Jarosław
tel. 16 624-87-00; faks 16 624-87-65
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta
Widok na miasto
Widok na miasto
Ratusz
Ratusz
Kamienica Orsettich
Kamienica Orsettich
Kościół Dominikanów
Kościół Dominikanów
Kościół i klasztor Dominikanów – widok od południa
Kościół i klasztor Dominikanów – widok od południa
Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego
Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego
Kościół pw. św. Mikołaja i opactwo benedyktynek
Kościół pw. św. Mikołaja i opactwo benedyktynek
Kolegiata Bożego ciała
Kolegiata Bożego ciała
Kościół św. Ducha
Kościół św. Ducha

Jarosław (ukr. Ярослав) to miasto i gmina w Polsce w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, położone nad Sanem, na pograniczu dwóch krain geograficznych: Doliny Dolnego Sanu i Podgórza Rzeszowskiego. Niegdyś także miasto styku trzech wyznań i trzech kultur: polskiej, ukraińskiej i żydowskiej. Miasto o bogatej tradycji i licznych zabytkach, ważny węzeł szlaków komunikacyjnych i centrum handlowe. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa przemyskiego. Według danych z 30 czerwca 20042, miasto miało 40 523 mieszkańców.

Spis treści

[edytuj] Struktura powierzchni i demografia

Według danych z roku 20026, Jarosław ma obszar 34,46 km², w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • użytki leśne: 0%

Miasto stanowi 3,35% powierzchni powiatu.

Dane z 30 czerwca 20042:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
populacja 40 523 100 21 694 53,5 18 829 46,5
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1175,9 629,5 546,4

Według danych z roku 20026, średni dochód na mieszkańca wynosił 1315,33 zł.

[edytuj] Historia miasta

Najstarsze ślady pobytu człowieka w regionie jarosławskim sięgają neolitu. Już w tych odległych czasach rejon Podgórza oraz dolina Sanu były pokryte siecią osad. Świadczą o tym liczne ślady w postaci odnalezionych cmentarzysk, ceramiki, narzędzi, broni. W czasach przedpiastowskich ziemie te zamieszkiwało plemię Lędzian. Po ziemie Lędzian sięgali na przemian władcy Czech, Polski i Rusi. Pierwsze datowane wydarzenia polityczne to zajęcie tych ziem w 981 r. przez Włodzimierza Wielkiego, księcia ruskiego, następnie w roku 1018 przez Bolesława Chrobrego, a w roku 1031 przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Według dawnej tradycji już wtedy książę Jarosław założył tu gród, jednak najstarsze źródła pisane znajdujemy dopiero w roku 1152. Zapiski w kronice ruskiej określają miasto jako gród warowny, należący do księcia halicko-włodzimierskiego. O pierwszym nadaniu praw miejskich mówi się w roku 1323, jeszcze za czasów ruskich lub w połowie XIV w., po przejęciu tych ziem przez Kazimierza Wielkiego. W pełni udokumentowana lokacja miasta na prawie magdeburskim przez Władysława Opolczyka to rok 1375.

[edytuj] Zarządcy Jarosławia

W 1387 królowa Jadwiga podarowała Jarosław Janowi z Tarnowa herbu Leliwa. W rękach Tarnowskich pozostawał Jarosław prawie do końca XIV w.Jan z Tarnowa właściciel: Tarnowa, Jarosławia, Przeworska i Wielowsi oraz przyległych kluczy, podzielił swój majątek pomiędzy dwóch synów Jana i Spytka. Spytko I przyjmując nazwisko Jarosławski herbu "Leliwa", otrzymuje Jarosław oraz Bełżec, a jego syn Rafał przejmuje Przeworsk. Najbardziej znaną, postacią w XV związaną z tym grodem był Rafał Jarosławski z Przeworska (XIV wiek - 1441) polski szlachcic herbu Leliwa, syn Spytki I Jarosławskiego i Sandochny ze Zgłobienia, który był właścicielem Jarosławia i Przeworska oraz kasztelanem wojnickim i starostą lwowskim przed 1440 r. Spytek III Jarosławski Zarządca Jarosławia przed 1481 r. był w związku z Jadwigą z Warzyszyna, z którą miał dwie córki: Annę Jarosławską i Magdalenę. Potem Syn Anny Jarosławskiej-Tarnowskiej herbu Leliwa i Jana Odrowąża, późniejszego wojewody ruskiego Stanisław Odrowąż. czyli przejęli Jarosław Odrowążowie. W końcu XVI w. jedyną właścicielką była Zofia ze Sprowy Odrowąż Kostkowa - córka Stanisława Odrowąża (prawnuczka Spytka III), wdowa po Janie Krzysztofie Tarnowskim. Jej drugi mąż, Jan Kostka po poślubieniu właściciel Jarosławia prowadził poważną działalność budowlaną, m.in. rozbudował zamek w Jarosławiu i postawił murowany pałac w Pełkiniach (1575-1580?). Ich córka księżna Anna Ostrogska z Kostków (1575-1635) herbu Dąbrowa sprowadziła do Jarosławia benedyktynki. Była także fundatorką bursy przy kolegium. Gdy w wieku 19 lat wyszła za mąż za Aleksandra Ostrogskiego, zamieszkała z mężem na zamku w Jarosławiu. W 1606 wykupiła od swojej siostry Katarzyny Zamoyskiej drugą część Jarosławia. 24 maja 1636 po śmierci matki Anny Ostrogskiej dobra jarosławskie przypadły siostrze Katarzynie, siostrzeńcom Aleksandrowi Michałowi i Konstantemu Lubomirskim oraz księżniczce Annie Alojzie Chodkiewicz. Faktyczną opiekę nad miastem sprawowała hetmanowa Chodkiewiczowa.

Potem kolejno właścicielami miasta byli Sieniawscy, Zamojscy, Koniecpolscy, Sobiescy, Sanguszkowie i Czartoryscy. Z rąk tych ostatnich miasto wykupiło się w drugiej połowie XIX w.

[edytuj] Miasto kupców i jarmarków

Jarosław, położony na skrzyżowaniu szlaków handlowych ze Śląska na Ruś i z Gdańska na Węgry a także nad dogodną drogą wodną, jaką był San, miał korzystne warunki rozwoju. Przyczynił się do tego także status miasta prywatnego, którego właściciele zabiegali o prawa i przywileje kupieckie. Znaczącym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym był już na początku XV w. W roku 1501 otrzymał prawo składu, co zmuszało przejeżdżających kupców do zatrzymania się i wystawienia swoich towarów. Największy rozkwit miasta przypada na XVI i XVII wiek. Odbywające się tu jarmarki należały do największych w kraju a nawet w Europie (podobno w XVI w. najbliższy większy jarmark odbywał się we Franfurcie n. Menem). W czasie jarmarków odbywały się sesje Sejmu Czterech Ziem, który był przedstawicielstwem Żydów z Korony. O rozmiarze jarmarku jarosławskiego świadczy liczba przybywających w mieście osób. Liczba ta wynosiła 30 tysięcy, przy liczbie stałych mieszkańców 3 tysiące. Nieliczni z nich zmieścili się w samym mieście, większość nocowała w podmiejskich domostwach lub w namiotach i wozach. Cena za wynajęcie jednej izby w mieście na okres jarmarku (ok. 1 miesiąc) wynosiła 100 – 160 zł. W tym czasie roczny czynsz z trzypiętrowej kamienicy we Lwowie przy Rynku wynosił 330 zł, a w bocznej ulicy 150 zł. Wynajem lokali był dla kamieniczników źródłem znaczących zysków. Okres jarmarku był dobrym czasem również dla jarosławskich rzemieślników: piekarzy, rzeźników, piwowarów, krawców, szewców, kowali, stelmachów i innych, a także dla biedoty miejskiej. Jarmarki odbywały się trzy razy w roku. Ten największy odbywał się w święto Wniebowzięcia, pozostałe w Popielec i na św. Andrzeja. Tradycje kupieckie przetrwały w Jarosławiu do dziś (co roku w czerwcu odbywa się "Jarmark Staroci").

[edytuj] Jarosław w czasie wojen

Książę Aleksander Ostrogski (1571-1603) herbu Ostrogski, wojewoda wołyński (1593) wyswobodził Jarosław z rąk Tatarów atakując na Sośnice. Po naleganiu księżnej Anny uwolnił tatarskich jeńców i przyznał im ziemię. Potomność nadała mu przydomek Wspaniałomyślny książę;1115 marca 1656 - Bitwa pod Jarosławiem (1656), podczas drugiej wojny północnej. Armia szwedzka w czasie potopu 11 marca 1656 dotarła pod Jarosław i rozpędziła broniące przepraw chorągwie Jerzego Lubomirskiego, i zajęła miasto. Nagle przybyła spod Lwowa dywizja regimentarza Stefana Czarnieckiego. Czarniecki dopadł pod Jarosławiem i zniszczył podjazd szwedzki, złożony z kilkuset rajtarów. Następnie uderzył na Douglasa, który szedł na pomoc oddziałom pułkownika Petera Hammerskjölda, bezskutecznie usiłującym zdobyć Przemyśl. Douglas jednak w porę dowiedział się o zbliżającym się Czarnieckim i wycofał się do Jarosławia. Żołnierze Douglasa uciekali w takim pośpiechu, że podczas przeprawy przez zamarznięty San spowodowali załamanie się lodu i zginęło kilkudziesięciu żołnierzy szwedzkich.

15 sierpnia 1704 r. - obrona Jarosława przed wojskami Karola XII.

Po napaści na Jarosław i dokonanym przez szwedzkie wojska rabunków, gwałtów i podpaleń, Karol XII wysłał do Lwowian rozkaz, aby dla wojska szwedzkiego dostarczali piwa i mąki przez całych 10 tygodni. Jednak Lwowianie odmówili i mimo obrony 6 września 1704 r. zostali pokonani.

17 maja 1915 r. - bitwa pod Jarosławiem

Gen. Tadeusz Rozwadowski powstrzymał kontrnatarcie Rosjan. Podczas bitwy, podobnie jak w Bitwie pod Gorlicami, zastosował innowacyjną Ruchomą zasłonę ogniową. Taktyka ta polega na ostrzale artylerii postępującym tuż przed atakującą piechotą. Metoda ta bardzo szybko weszła na trwałe do niemieckiego regulaminu walki, jako tzw. Feuerwalze, a do francuskiego jako barrage roulant i zastąpiła stosowane wcześniej wielogodzinne ostrzeliwanie pozycji wroga, po których następował pochłaniający liczne ofiary szturm wojsk.

1011 września 1939 r. - obrona Jarosławia przed wojskami niemieckimi.
1112 września 1939 r. - 21 Dywizja Piechoty Górskiej przeprawiła się przez San pod Jarosławiem.

[edytuj] Współczesny Jarosław

Okres po 1945 r. to czas rozwoju i uprzemysławiania miasta, które administracyjnie zyskało miano powiatu. Rozbudowano stare zakłady przemysłowe (Zakłady Mięsne, Zakłady Przemysłu Cukierniczego), powstały też nowe, w tym Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego "Jarlan" ( w upadłości) oraz Owens-Illinois Polska/o. w Jarosławiu (Huta Szkła Jarosław). Miasto obejmuje powierzchnię 3446 ha i liczy blisko 40 tysięcy mieszkańców. Na jego terenie działa ponad 4000 podmiotów gospodarczych, zatrudniających łącznie ponad 16 000 osób. Jarosław jest prężnym ośrodkiem kulturalnym. Rokrocznie na terenie miasta odbywa się szereg ciekawych imprez, m.in.:

  • Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej "Pieśń Naszych Korzeni" (sierpień) - [1]
  • Jarmark Słowiańskich Zespołów Folklorystycznych (czerwiec).
  • Dni Jarosławia (czerwiec).

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Synagogi

Duża Synagoga
Duża Synagoga

[edytuj] Kultura

  • Miejski Ośrodek Kultury
  • Kino "Ikar"
  • Muzeum Kamienica Orsettich
  • Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Fredry
  • Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji im. Burmistrza Adolfa Dietziusa
  • Galeria Rynek 6
  • Mała Galeria MOK
  • Zespół Szkół Plastycznych
  • Galeria Piranie Dwie
  • "Galeria Przedmiotu" PSOUU
  • Garnizonowy Ośrodek Kultury
  • KCK – Katolickie Centrum Kultury
  • Szkoła Muzyczna I stopnia im. Fryderyka Chopina
  • Szkoła Muzyczna II stopnia im. Fryderyka Chopina

[edytuj] Sport

  • Znicz Jarosław
  • Hala Sportowa MOSiR
  • Dom Hotelowy MOSiR
  • Skate Park
  • Stadion sportowy MOSiR
  • Stadion JKS 1909
  • Przystań kajakowa PKS KOLPING

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Uczelnie wyższe

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

[edytuj] Gimnazja

[edytuj] Szkoły podstawowe

[edytuj] Szkoły specjalne

  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Jarosławiu

[edytuj] Wypoczynek i rekreacja

  • Ogród Jordanowski im. Wilsona w Jarosławiu
  • Park im. B. Puzon w Jarosławiu
  • Park lipowy w Wygarkach
  • Park miejski im. Bohaterów Monte Cassino w Jarosławiu
  • Ogród Jordanowski im. W Szczepańskiego w Jarosławiu
  • "Małpi Gaj"
  • Pływalnia "MOSiR" w Jarosławiu

[edytuj] Komunikacja

[edytuj] Transport miejski

  • Miejski Zakład Komunikacji w Jarosławiu

[edytuj] Kolej

[edytuj] Kościoły i Związki Wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki

Inne:

[edytuj] Miasta partnerskie

[edytuj] Honorowi obywatele miasta

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne



aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -