Iperyt

Z Wikipedii

Iperyt (gaz musztardowy, żółty krzyż, Gelbkreuz, Lost, HS, HD) – ogólna nazwa kilku bojowych środków trujących o działaniu parzącym, których nazwa pochodzi od miejscowości Ypres w Belgii w której w 1917 r. Niemcy użyli po raz pierwszy tego rodzaju związku.

Iperyty wywołują na skórze pęcherze i trudno gojące się rany a także porażenie dróg oddechowych i płuc prowadzące często do śmierci. Działanie oparów iperytu na oczy powoduje zwykle wyleczalną ślepotę. Ciekły iperyt powoduje nieodwracalną utratę wzroku. W przypadku poparzeń dotyczących większej powierzchni ciała występuje także działanie ogólnotrujące.

Ochrona przed iperytem polega na stosowaniu masek przeciwgazowych oraz kombinezonów ochronnych, wykonanych ze specjalnej gumy lub tworzywa sztucznego, chroniących całe ciało.

Najlepszymi odkażalnikami są roztwory substancji chlorujących np. chloramin w rozpuszczalnikach organicznych. Skuteczność wodnych roztworów odkażalników jest mniejsza z powodu słabej rozpuszczalności iperytu w wodzie.

Do iperytów należą:

iperyt siarkowy - 2,2'-dichorodietylosiarczek, di-(2-chloroetylo)tioeter, S(CH₂CH₂Cl)₂, oznaczenia wojskowe USA - H, HD, mustard gas (gaz musztardowy). Związek w stanie czystym jest bezbarwną, oleista cieczą o słabym zapachu, techniczny ma barwę ciemnobrunatną i zapach musztardy lub czosnku. Łatwo i głęboko wsiąka w materiały porowate co sprawia duże trudności przy odkażaniu. Słabo rozpuszcza się w wodzie, dobrze natomiast w rozpuszczalnikach organicznych i innych ciekłych BST. Związek rozpuszczony w wodzie ulega hydrolizie, tworząc nietoksyczne produkty w ciągu kilku godzin. Ogrzanie roztworu do temperatury wrzenia skraca ten czas do kilkunastu minut. Hydroliza iperytu nierozpuszczonego w wodzie przebiega bardzo wolno. Związek ten może przeleżeć na dnie zbiorników wodnych całe lata. Nawet obecnie zdarzają się przypadki poparzeń rybaków iperytem wyciekłym z przerdzewiałej amunicji zatopionej w Bałtyku po zakończeniu II wojny światowej. Iperyt siarkowy używany był w I wojnie światowej; na ogólną liczbę porażeń żołnierzy bojowymi środkami trującymi 80% stanowiło porażenie iperytem siarkowym. Otrzymywany w reakcji chlorku siarki z etenem. Oparzenia iperytem siarkowy występują po trwającym 4-24 godzin okresie utajenia. Działanie na drogi oddechowe ujawnia się po 4-6 godzinach, jednak w przypadku bardzo wysokich stężeń > 0,03 mg/dm³ śmierć następuje w ciągu 2-5 minut.

Ict₅₀ = 150 mg*min*m^-3

Lct₅₀ = 400-1500 mg*min*m^-3

Dawka śmiertelna przez skórę - 40-60 mg/kg

iperyty azotowe: będące chlorowcopochodnymi amin alifatycznych np. tri-(2-chloroetylo)amina, N(CH₂CH₂Cl)₃
Iperyt tlenowy - 2,2'-di-(2-chloroetylotio)-dietyloeter, O(CH₂CH₂SCH₂CH₂Cl)₂. Ciecz o działaniu toksycznym ponad trzy razy silniejszym od iperytu siarkowego.

Przypadki użycia iperytu: