Złoczew

Z Wikipedii

Współrzędne: 51°24'53" N 18°36'26" E51.4147222 18.6072222 (Złoczew)

Złoczew

Herb Złoczewa

Gmina
- rodzaj

Złoczew
miejsko-wiejska

Burmistrz

Antoni Kucharski

Powierzchnia

13,8 km²

Położenie

51° 24'53'' N
18° 36'26'' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

3448
249,9 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

98-270

Tablice rejestracyjne

ESI

Położenie na mapie Polski

Złoczew

TERC10
(TERYT)

1101214114

Urząd miejski³

ul. Szeroka 17
98-270 Złoczew
tel. 43 820-22-70; faks 43 820-25-92
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Zobacz w Wikiźródłach tekst
przywileju lokacyjnego dla Złoczewa

Złoczew – miasto w woj. łódzkim, w powiecie sieradzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Złoczew. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego. Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 3448 mieszkańców. Miasto położone w odległości 23 km na południe od Sieradza oraz 23 km na północ od Wielunia.

W Złoczewie krzyżują się dwie drogi krajowe nr:

45 relacji Złoczew - Wieluń - Kluczbork - Opole - Racibórz
14 relacji Walichnowy - Złoczew - Sieradz - Łódź - Łowicz

[edytuj] Historia

Złoczew wspomniany był po raz pierwszy w 1496 r. Wiadomo, iż wchodził w skład dóbr unikowskich i należał do parafii w Unikowie. Najprawdopodobniej właścicielem Złoczewa do poł. XV w. był Jan Ruszkowski h. Pobóg, "piszący się z Rokszyc".

W poł. XVI w., dziedzicem dóbr złoczewskich był Stanisław Ruszkowski (1529-1597), rotmistrz w wyprawach Stefana Batorego przeciwko Moskwie, miecznik sieradzki i chorąży kaliski (pochowany w klasztorze oo. bernardynów w Kole, gdzie zachował się jego nagrobek). Swój miejski byt Złoczew zawdzięcza jednak jego synowi - Andrzejowi Ruszkowskiemu (1563-1619), miecznikowi kaliskiemu i właścicielowi Nowej Wsi, Barczewa i Ruszkowa. W 1600 r. sprowadził on do Złoczewa bernardynów, wznosząc im kościół zakonny wraz z klasztorem, a w 1601 r. ufundował tu kościół parafialny. Tworząc w ten sposób dla korzystnie położonej na szlaku między Sieradzem a Śląskiem wsi trwałe podstawy rozwoju, wyjednał dla niej przywilej lokacyjny od króla Zygmunta III (wydany 14 grudnia 1605 r. w Krakowie). Sam również przeniósł do Złoczewa swoją siedzibę, budując tam w latach 1614-16 murowany dwór. Miejscowość uzyskała miejskie rozplanowanie z rynkiem (100 x 60m), na którego środku wzniesiono w 1651 r. ratusz.

Choć lokacja miasta okazała się trwała, to jego rozwój zatrzymał się na poziomie bardzo lokalnego ośrodka wymiany handlowej. Po Ruszkowskich właścicielami Złoczewa byli Denhoffowie, Załuskowscy, Błeszczyńscy (od 50. lat XVIII w.), i Tarnowscy. Jednym z ostatnich właścicieli tych dóbr był Michał Dobrowolski, który zasłynął z tego, iż mimo że matka jego była Rosjanką, odmówił przed rosyjskim sądem zeznań w tym języku. W mieście zaznaczył się napływ ludności żydowskiej, która w XVIII w. wzniosła tu synagogę.

W wyniku II rozbioru Polski Złoczew znalazł się w 1793 r. w granicach Prus. Naczelnik Tadeusz Kościuszko wyznaczył Złoczew na miejsce wybuchu insurekcji w zaborze pruskim. Stąd powstańcy poszli do Sieradza, gdzie doszło do walk z Prusakami na rynku.

Od 1815 r. Złoczew znalazł się w granicach Rosji; w r. 1827 liczył sobie 972 mieszkańców. W dniu 10 lutego 1863 r. Makary Drohomirecki (1842-1863), dowódca oddziału powstańczego, odczytał w mieście Manifest Rządu Narodowego i polecił usunąć orły rosyjskie z magistratu, poczty i innych urzędów (15 lutego oddział został rozbity w lasach lipnieńskich k. Pyszkowa, a Drohomirecki zabity). W dniu 22 sierpnia 1863 r. stoczył tu bitwę z Rosjanami oddział gen. Edmunda Taczanowskiego.

Jak większość niewielkich ośrodków w Królestwie Kongresowym, Złoczew utracił prawa miejskie w 1870 r. Decyzja ta okazała się niesłuszna, bowiem mimo braku połączenia kolejowego miejscowość przeżywała w następnych dekadach wyraźny rozwój, osiągając w 1897 r. liczbę 2.301, a w 1910 r. aż 3.200 mieszkańców. Nic więc dziwnego, że administracja polska bezzwłocznie przywróciła Złoczewowi prawa miejskie w 1919 r. W roku 1939 miasto osiągnęło rekordową wielkość 5.300 mieszkańców, z czego ok. 40% stanowiła ludność żydowska.

Tragicznym dniem w historii Złoczewa był się 4 września 1939 r., kiedy to, już po przejściu linii frontu, żołnierze niemieccy zamordowali tu ok. 200 osób narodowości żydowskiej i polskiej, zaś miasto zostało spalone w 80% w celu sfilmowania "scen wojennych". Jednej z pierwszych zbrodni ludobójstwa w II wojnie światowej dokonali żołnierze wchodzący w skład jednostki SS Leibstandarte "Adolf Hitler" dowodzonej przez SS-Obergruppenfuhrera Dietricha Seepa oraz 17 Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. majora Herberta Locha.

W 1940 r. Niemcy utworzyli w Złoczewie getto, w którym zgromadzono ok. 2500 Żydów z miasta i okolic. Do 1942 r. jego mieszkańcy zostali wywiezieni do obozów zagłady i wymordowani.

Z wojny Złoczew wyszedł ogromnie zniszczony i wyludniony. Centrum miasta nigdy nie zostało odbudowane, zaś jego ludność nie osiągnęła przedwojennego stanu do dziś.

[edytuj] Zabytki

Pobernardyński zespół klasztorny z początku XVII w.:
- Kościół Św. Krzyża, późnorenesansowy, 1603-1607, na planie kwadratu z czterema półkolistymi konchami i rokokowym wystrojem.
- Klasztor z początku XVII w. wg projektu Jerzego Hoffmana i przebudowany 1683-1689. Piętrowy budynek z wirydarzem, od 1949 r. należący do ss. kamedułek, przybyłych do Polski z Francji. Na cmentarzu przykościelnym kaplica z XVII w.
Kościół św. Andrzeja, późnorenesansowy, 1601-1619. Świątynia posiada w nawie sufit z fasetą, a w prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami. Wyposażenie barokowo-rokokowe. Tuż przy trasie przelotowej w stronę Wrocławia stoi kościół św. Krzyża, zbudowany w l. 1600-3. Murowany, złożony z kwadratowej nawy i czterech półkoliście zamkniętych konch. Nawa nakryta jest czteropolową kopułą na pendentywach, z latarnią. W kopule herby: Rola, Nałęcz, Wąż, Jelita, Odrowąż, Gryf, Jastrzębiec, Pobóg i Leszczyc. Wyposażenie rokokowe. Na krużgankach - portret fundatora z 1619 r. W kruchcie epitafia rodziny Grodzickich, m.in. Adama (zm. 1735), podstolego wieluńskiego, Józefa (zm. 1768), chorążego wieluńskiego, Jana (zm. w 1760 r., towarzysza chorągwi wieluńskiej i Kajetana (zm. 1781 r.), cześnika sieradzkiego.
Pałac Ruszkowskich z początku XVII w., przebudowany w XVIII i XIX w. Do korpusu głównego przylegają prostopadle ustawione oficyny boczne. Wokół pałacu znajdują się resztki parku (5,7 ha) z cennymi okazami wiązów. Rośnie tu też kilka dębów szypułkowych, wśród nich dąb mający w obw. 625 cm, także jesion, lipy, kasztanowce i modrzewie europejskie.
Cmentarz katolicki, na którym mogiła n.n. żołnierzy polskich z 1939 r. oraz grób, w którym pochowano 17 żołnierzy niemieckich poległych 23, 25 XI i 6 XII 1914 r.
Cmentarz żydowski (1 ha), założony w XVI w., użytkowany do 1942 r. Obecnie nieogrodzony i zdewastowany.
Synagoga z XVIII w., która jako jedna z niewielu w regionie uniknęła zniszczenia przez Niemców, została rozebrana w 1991 r.

Wobec braku koncepcji odbudowy po 1945 r., centrum Złoczewa zatraciło swój miejski charakter. Zachowały się jedynie 2-3 ulice ze zwartą, przedwojenną zabudową na wschód od pozostałości dawnego rynku.

[edytuj] Honorowi Obywatele

ks. prałat Piotr Światły (od 09.11.2007)

[edytuj] Bibliografia

B. Bojarska, Zbrodnie Wehrmachtu w Złoczewie, [w:] "Przegląd zachodni" 1962, nr 3
A. Ruszkowski, Sieradz i okolice, Sieradz 2000
J. Majdański, Kościół i klasztor pobernardyński w Złoczewie, [w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 3/III/1987, s. 9-11
J. Majdański, Złoczewskie tablice epitafijne, [w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 2/78/2005/XX, s. 17-19
A. Ruszkowski, Zbrodnie niemieckie w Wieluniu, Złoczewie... 64 lata później, [w:] "Na sieradzkich szlakach", nr 1-4/69-72/2003/XVIII, s. 17-21 (5 foto)