Szadek

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta Szadek. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Współrzędne: 51°42' N 18°59' E51.7 18.9833333 (Szadek)

Szadek

Herb Szadku

Gmina
- rodzaj

Szadek
miejsko-wiejska

Burmistrz

Stefania Sulińska

Powierzchnia

17,99 km²

Położenie

51° 42' N
18° 59' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

2050
114 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

98-240

Tablice rejestracyjne

EZD

Położenie na mapie Polski

Szadek

TERC10
(TERYT)

1101219024

Urząd miejski³

ul. Warszawska 3
98-240 Szadek
tel. 43 821-50-04; faks 43 821-57-73
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Szadek - miasto w woj. łódzkim, w powiecie zduńskowolskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szadek. Położony jest na Wysoczyźnie Łaskiej, nad Pichną (prawy dopływ Warty), w otoczeniu lasów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.

Ośrodek usługowy regionu rolniczego, drobny przemysł włókienniczy i spożywczy.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 2050 mieszkańców.

Szadek leży na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich nr 710 z Łodzi przez Lutomiersk do Warty i Błaszek oraz nr 473 z Łasku do Uniejowa i Koła.

[edytuj] Historia

Pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z 1295 r. kiedy to król Władysław Łokietek nadał rycerzowi Wilczkowi dwa łany ziemi "apud civitatem nostram Schadek" (pod miastem naszym Szadkiem). Początek Szadkowi dała prawdopodobnie osada powstała w XI w. nad istniejącym tu niegdyś jeziorem. Dokumenty lokacyjne zaginęły, o prawach miejskich Szadka dowiadujemy się z potwierdzenia lokacji miasta przez Władysława Jagiełłę w 1401 r. Od 1362 r. odbywały się tu sądy wiecowe ziemi sieradzkiej. Największy rozkwit miasto przeżywało w XV i XVI w. Już wtedy było ośrodkiem produkcji sukna. Osiadło tu wielu rzemieślników, a synowie mieszczan udawali się na studia do Krakowa, uzyskując tytuły bakałarzy, magistrów i profesorów. Najbardziej znani z nich to Jan z Szadka, Jakub z Szadka, Stanisław z Szadka, Mikołaj z Szadka Prokopowicz, Gabriel z Szadka, Marek Niedźwiecki.

W powstałym w XVI w. powiecie szadkowskim było 8 miast: Łask, Widawa, Lutomiersk, Szadek, Szczerców, Pabianice, Uniejów i Niemysłów wchodzących wraz z powiatem w skład województwa sieradzkiego. Liczne pożary i epidemie, a przede wszystkim zapaść gospodarcza kraju spowodowały jednak upadek miasta w następnych stuleciach.

W czasach zaborów szadkowianie czynnie współdziałali w wysiłku zmierzającym do odzyskania wolności. Po upadku powstania listopadowego, gdy w marcu 1833 r. na terytorium Królestwa wkraczały niewielkie partie podległe płk. Józefowi Zaliwskiemu, jedna z nich (kilkunastu ludzi), dowodzona przez Faustyna Sulimierskiego została rozbita w lesie janowickim pod Szadkiem. Dwóch z nich schwytano i po śledztwie Audytoriatu Polowego Sądu Wojennego skazano na karę śmierci. Wyrok wykonano 19 VIII 1833 r. na rynku szadkowskim. Rosjanie rozstrzelali: Feliksa Bugajskiego i Sylwestra Racieńskiego. Za pomoc udzieloną spiskowcom aresztowano: Salomeę Kozłowską i Salomeę Leopoldową. Gdy Józef Oxiński, pierwszy dowódca powstańczy w 1863 r. w okolicach Sieradza wyznaczył punkt zborny w lesie koło Miedźna, licznie stawili się tam mieszkańcy Szadku. Naczelnikiem cywilnym miasta z ramienia władz powstańczych był Feliks Czekalski.

rynek w Szadku

W 1905 r. miały tu miejsce manifestacje patriotyczne i starcia z policją. W nocy z 11/12 listopada 1918 r. miejscowy oddział Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) rozbroił Niemców, a następnie "uzbrojony w tęgie kije" opanował Zduńską Wolę wraz z dworcem kolejowym, ubezpieczając w ten sposób oddział sieradzki POW, walczący w tym czasie z Niemcami na sieradzkiej stacji kolejowej.

W 1919 r. Szadek odzyskał prawa miejskie utracone w 1870 r. W okresie międzywojennym rozwinął się przemysł młynarski, stworzono połączenie kolejowe na trasie Śląsk – porty.

W 1921 r. w Szadku żyło 535 Żydów, co stanowiło 17% mieszkańców. W czerwcu 1940 okupant hitlerowski utworzył dla ludności żydowskiej getto, w którym umieszczono ok. 400 osób. W sierpniu 1942 wszyscy jego mieszkańcy zostali wywiezieni do Chełmna nad Nerem i zamordowani.

Zasłużeni dla regionu szadkowskiego: Alfons Józef Ignacy Parczewski, Józef Leopold, Jerzy Karol Kurnatowski.

[edytuj] Zabytki

Najcenniejszym zabytkiem jest kościół Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Apostoła zbudowany w l. 1333-1335 w stylu gotyckim w miejscu drewnianego zniszczonego przez Krzyżaków w 1331 r. Świątynię rozbudowano przed poł. XIV i w poł. XVI w., także po 1868 r. i w 1905 r. Jest to budowla trójnawowa, halowa, podparta szkarpami. W fasadzie i w przejściu do zakrystii posiada profilowane ostrołukowe portale. Sklepienia naw z XVI w.: w prezbiterium i w nawie głównej gwiaździste, w bocznych – sieciowe. Drzwi zewnętrzne do zakrystii z blachy wykuwanej ręcznie z XV w. Zachowana fragmentarycznie polichromia Jana z Wrocławia z 1451 r. Zespół 5 renesansowych ołtarzy z począktu XVII w. Chór muzyczny z XVI w. wsparty na tragarzach zdobionych rzeźbionymi łańcuchami. Ambona późnorenesansowa z 1 połowy XVII w. Chrzcielnica z brązu, gotycka ze sceną ukrzyżowania z XIV w. Gotycka Pieta z połowy XV w. W otworze tęczowym medalion z MB z Dzieciątkiem, późnogotycki z XVI w., dwa cenne relikwiarze z połowy XVII w. Szereg cennych nagrobków i tablic epitafijnych, najstarsze z XVI i XVII w. Obok kościoła wznosi się dzwonnica o charakterze obronnej baszty z wąskimi otworami strzelniczymi. Na murach widać ślady w postaci okrągłych wgłębień po nieceniu ognia przy użyciu świdra ogniowego oraz wmurowane na pamiątkę kamienne kule armatnie.

Na cmentarzu grzebalnym kościół św. Idziego, wg tradycji na miejscu najstarszego kościoła w Szadku, z 1858-1860 r. Na uwagę zasługuje tabernakulum misternie rzeźbione z I poł. XVII w. Na drugim cmentarzu (cholerycznym) dwie duże mogiły ludności cywilnej i żołnierzy polskich z września 1939 r. Przy głównej alejce mogiła 13 powstańców z partii Powidzkiego, dowódcy plutonu strzelców powiatu sieradzkiego, poległych w bitwie pod Szadkowicami 6 października 1863 r.

[edytuj] Literatura

Marszał T., "Szadek. Monografia miasta.", Szadek 1995.
Ruszkowski A., "Sieradz i okolice", Sieradz 2000.
Leopold J., Ziemia Szadkowska w Sieradzkiem, [w:] "Wieś Ilustrowana", Rok IV, Warszawa, kwiecień 1913 r., s. 17-31, 46 ilustracji.