Raczki (województwo podlaskie)

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°59' N 22°47' E

Raczki

Herb Raczek

53° 59' N
22° 47' E

Liczba
mieszkańców
• liczba ludności

2100

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

16-420

Tablice rejestracyjne

BSU

Położenie na mapie Polski

Raczki

Strona internetowa wsi

Raczki – wieś (niegdyś miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim. Jest siedzibą gminy Raczki.

[edytuj] Geografia

Raczki leżą na Suwalszczyźnie, na wysokim prawym brzegu rzeki Rospudy. Na północ od Raczek znajduje się jezioro rynnowe Bolesty.

[edytuj] Komunikacja

Przez wieś przechodzą drogi wojewódzkie: Suwałki - Olecko oraz Augustów – Raczki. Północnym skrajem miejscowości przebiega linia kolejowa Suwałki – Olecko, która przez wiele lat nie obsługiwała przewozów pasażerskich. Jednak w sezonie wakacyjnym 2006 roku wznowiono kursowanie pociągów pasażerskich - jeden pociąg relacji Gdynia-Suwałki i vice versa zatrzymujący się również w Raczkach. W roku 2007 relację pociągu wydłużono do Szczecina. Od grudnia 2007 przez Raczki kursuje codzienny pociąg z Suwałk do Wrocławia (przez Olsztyn, Toruń i Poznań). W sezonie letnim będzie kursował skład TLK z Suwałk do Gliwic (przez Olsztyn, Warszawę i Katowice).

[edytuj] Historia

Wieś została założona w głębi puszczy pojaćwieskiej w początkach XVI wieku i początkowo nosiła nazwę Dowspuda, podobnie jak rzeka przy której ją umiejscowiono. Powstała w dobrach braci Stanisława i Mikołaja Michnowiczów Raczkowiczów, nadanych im przez Zygmunta I Starego w 1514. Od ich nazwiska pochodzi nazwa miejscowości. Dokumenty już w 1558 wymieniają Dowspudę Raczkowską jako miasteczko, położone przy trakcie handlowym z Grodna do Prus. Wtedy też założono parafię i zbudowano kościół.

W 1682 Raczki otrzymały od Jana III Sobieskiego przywilej urządzania cotygodniowego targu i dwóch jarmarków rocznie. W 1703 wieś uzyskała prawa miejskie od Augusta II.

W 1748 Raczki nabył hrabia Józef Pac, a w 1797 dobra przejął jego syn Ludwik Michał Pac i od tego czasu miasto odnotowało dynamiczny rozwój. Nowy właściciel miał ambicję stworzyć z Raczek centrum handlowe, przemysłowe i usługowe dla swoich posiadłości. Wzniesiono wtedy wiele nowych budynków, zajazd, a także manufaktury: serowarnię, garbarnię, bielarnię płótna oraz fabrykę obrusów i serwet, które działały aż do 1831. Rozwój przemysłu spowodował napływ ludności do pracy; również sam Pac sprowadzał do swoich fabryk wykwalifikowanych rzemieślników z Niemiec, Anglii i Szkocji. W 1818 założono w Raczkach szkołę, w której ze względu na nowych osadników nauczano również języka angielskiego i niemieckiego. Liczba ludności wzrosła wówczas do 2500.

Po klęsce powstania listopadowego Ludwik Pac wyemigrował, a jego dobra zostały skonfiskowane przez rząd carski - wtedy Raczki zaczęły podupadać. Zlikwidowano fabryki, rozebrano zajazd. W 1839 wzniesiono jednopiętrowy ratusz z wieżyczką, jednak po powstaniu styczniowym i on został rozebrany. W 1870 Raczki utraciły prawa miejskie, a w 1888 zabudowę strawił wielki pożar.

Koniec XIX wieku przyniósł odbudowywanym Raczkom ponowne ożywienie gospodarcze, dzięki rozwojowi handlu z Prusami. I wojna światowa to okres kolejnych zniszczeń, jednak po jej zakończeniu miejscowość pozostaje punktem handlowym z Niemcami oraz siedzibą gminy i dzięki temu nie popada w stagnację. W 1937 wybudowano nowoczesną mleczarnię, rozwijał się ruch spółdzielczy.

W czasie II wojny światowej Raczki znalazły się pod okupacją niemiecką i stanowiły silny punkt oporu okupantów. Na skarpie Rospudy Niemcy wybudowali schrony i umocnienia. W wyniku działań wojennych prawie połowa zabudowy Raczek została zniszczona.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie suwalskim.

[edytuj] Zabytki

zachowany szesnastowieczny miejski układ przestrzenny, z brukowanym, prostokątnym rynkiem
kilka parterowych dziewiętnastowiecznych kamieniczek przy rynku
neogotycko-klasycystyczny kościół parafialny z lat 1767-1811.

Budowę świątyni, pierwotnie w stylu barokowym, rozpoczęto po spłonięciu poprzedniego kościoła w 1765. Nie została jednak zakończona. Kontynuował budowę dopiero Ludwik Michał Pac w 1811, już w stylu neogotyckim, wg projektu Piotra Aignera. Kolejnej gruntownej przebudowy kościoła w stylu neoklasycznym dokonał Henryk Marconi w latach 1823-24.

Wyposażeniem i zdobnictwem wnętrz zajmował się zespół tych samych artystów włoskich, którzy pracowali przy pałacu Paca w Dowspudzie. Ściany i sklepienia pokryto polichromią. Poza ołtarzem głównym w kościele znajdowało się 8 ołtarzy bocznych, po 4 z każdej strony. Wszystkie były wyposażone w rzeźby i obrazy. Pod koniec XIX wieku kościół w Raczkach otrzymał od przebywającego wtedy na Suwalszczyźnie Wojciecha Gersona dwa obrazy: jeden przedstawiał św. Franciszka, drugi - Madonnę z Dzieciątkiem.

W latach 1933–34 dobudowano dwie nawy boczne, co zmieniło całkowicie bryłę kościoła i zubożyło jego wnętrze. Zmniejszono do czterech liczbę ołtarzy. W oknach prezbiterium umieszczono kolorowe witraże, z których jeden przedstawiał Ludwika Paca w mundurze generała wojsk polskich. Podczas II wojny światowej witraże zostały zniszczone, podobnie jak rotunda stanowiąca dzwonnicę.

Obecny wystrój kościoła stanowią między innymi dwie płaskorzeźby z białego marmuru, stanowiące typowe stele grobowe. Pierwotnie miały być umieszczone w kaplicy pałacu w Dowspudzie. Uważane są za dzieło któregoś z uczniów i współpracowników rzeźbiarza Antonio Canovy, być może Lodovico Kaufmana. Innymi zabytkami sztuki sakralnej są: drewniana rzeźba św. Jana Nepomucena z 1842, dwa krzyże ołtarzowe z brązu i cztery mosiężne lichtarze z 2. połowy XIX wieku.

Największą atrakcją turystyczną okolic Raczek są ruiny neogotyckiego pałacu Paców w Dowspudzie.

[edytuj] Bibliografia

Zygmunt Filipowicz, 1980, Suwalszczyzna. Panorama turystyczna, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 101-105
Józef Kuran, 1976, Kajakiem po jeziorach augustowskich i suwalskich, Warszawa, Sport i Turystyka, s. 173-174