Centralna Agencja Wywiadowcza
Z Wikipedii
CIA (Central Intelligence Agency) (pol. Centralna Agencja Wywiadowcza) – rządowa agencja służby wywiadowczej USA, zajmująca się pozyskiwaniem i analizą informacji o zagranicznych rządach, korporacjach i osobach indywidualnych oraz opracowywaniem, na podstawie tych informacji, raportów dla instytucji rządowych USA. Agencja organizowała także operacje, których celem była interwencja w wewnętrzne sprawy wybranych państw, od propagandy po wspieranie oddziałów paramilitarnych. Jednym z wielu przykładów takich interwencji jest udział w organizacji zamachu stanu w Iranie w 1952 (Operacja Ajax).
-
Logo Centralnej Agencji Wywiadowczej
[edytuj] Powstanie CIA
Agencję utworzył 26 lipca 1947 r. prezydent Harry Truman. Jej poprzedniczką była utworzona 22 stycznia 1946 roku i działająca 20 miesięcy, Grupa Centrali Wywiadu (Central Intelligence Group – CIG), której powstanie było wynikiem poszukiwań organizacji bardziej efektywnej niż utworzona przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta w czerwcu 1942 roku agencja wywiadowcza "Biuro Służb Strategicznych" OSS (Office of Strategic Services), z której wywodziła się większość pierwotnej kadry CIG, następnie CIA. Zadania i przywileje agencji sprecyzowała ustawa o Centralnej Agencji Wywiadowczej z 1949 roku.
Kwatera główna CIA znajduje się w Langley w stanie Wirginia pod Waszyngtonem.
Roczny budżet organizacji wynosi, według oficjalnych danych, prawie 27 miliardów dolarów (1997). Organizacja publikuje w internecie tzw. CIA World Factbook i charakterystyki poszczególnych krajów świata, w tym także Polski.
Propozycja utworzenia agencji wywiadowczej o zasięgu globalnym wyszła od gen. mjr. Williama J. Donovana, dyrektora Biura Służb Strategicznych (Office of Strategic Services – OSS), który zasugerował to ówczesnemu prezydentowi F.D. Rooseveltowi. Już dwa tygodnie później, na początku listopada 1944 roku, prezydent Franklin Delano Roosevelt wydał polecenie przygotowania projektu stałej agencji wywiadowczej działającej w czasach powojennych. Niewątpliwie wpływ na decyzję prezydenta Roosevelta miały sprawozdania komisji śledczych kongresu, które za klęskę w Pearl Harbor częściowo obwiniały brak koordynacji działania przedwojennych agencji wywiadowczych.
Projekt zakładał stworzenie agencji, która będzie zdobywała materiał zarówno jawnymi jak i tajnymi środkami wywiadowczymi, a jednocześnie będzie służyć doradztwem, określi cele wywiadowcze państwa i skoreluje materiał gromadzony przez wszystkie agencje rządowe. Do zadań nowej agencji wywiadowczej miało należeć: szpiegostwo, badania i analizy, kontrwywiad, dywersja polityczna za granicą, oraz inne zadania i obowiązki związane z wywiadem, jakie mógłby nałożyć na nią prezydent. Śmierć prezydenta Franklina D. Roosevelta 12 kwietnia 1945 roku odroczyła utworzenie jednolitej agencji wywiadowczej.
Po śmierci Roosevelta prezydentem Stanów Zjednoczonych został Harry Truman, który 1 października 1945 podpisał rozporządzenie o likwidacji Biura Służb Strategicznych (OSS), lecz zlikwidowano je dopiero 12 stycznia 1946 roku.
Po zlikwidowaniu OSS na początku 1946 roku jego zadania przydzielono innym jednostkom administracji rządowej: wydział zadań i analiz został przydzielony do Departamentu Stanu, wydziały kontrwywiadu i wywiadu zostały przydzielone do Departamentu Wojny, który następnie nadał im nazwę Jednostek Służb Strategicznych (Strategic Services Unit).
W lutym 1946 roku prezydent Truman wysłał do Kongresu projekt proponowanej ustawy o bezpieczeństwie narodowym, wzywając do reorganizacji sił zbrojnych. Wśród jego założeń znajdowało się powołanie Centralnej Agencji Wywiadowczej. W ustawie o bezpieczeństwie narodowym i rezolucji o polu działania nowej agencji wywiadowczej postanowiono, że działalność i wpływy CIA, poza zestawianiem informacji zgromadzonych przez inne agencje rządowe, ograniczają się wyłącznie do spraw dziejących się poza granicami USA.
Jako pierwszy stanowisko dyrektora centrali wywiadu (Director of Central Intelligence – DCI) objął kontradmirał Sidney W. Souers, który następnie pod koniec 1946 roku objął stanowisko asystenta do spraw wywiadu i bezpieczeństwa narodowego przy prezydencie Trumanie. Dyrektor centrali wywiadu (DCI), był odpowiedzialny za całość przedsięwzięć wywiadowczych. W 1949 roku uchwalono ustawę o bezpieczeństwie narodowym, która pozwalała CIA na utajnienie stopni służbowych i stanowisk zajmowanych przez jej pracowników, wysokości ich zarobków i budżetu agencji. Dawała także prawo do wydawania pieniędzy bez księgowania.
[edytuj] Początki działania CIA
Prezydent Harry S. Truman jako pierwszy wydał zgodę na prowadzenie przez nowo utworzoną agencję wywiadowczą tajnych operacji specjalnych. Pozwalała jej na to dyrektywa podpisana przez niego w 1947 roku.
Na jego polecenie (choć później się do tego nie przyznawał), CIA przeprowadziła tajne operacje. M.in. wspierano partie prawicowe podczas wyborów parlamentarnych we Włoszech, tajne dostawy uzbrojenia dla sił antykomunistycznych walczących w wojnie domowej w Grecji.
Odpowiedzialność za realizację tego typu tajnych operacji spoczywała na utworzonym Biurze Operacji Specjalnych (Office of Special Operations – OSO). Biuro to miało prawo do gromadzenia materiału wywiadowczego na terenie Ameryki Łacińskiej, która była do tej pory wyłącznie terenem działania Federalnego Biura Śledczego (Federal Bureau of Investigation – FBI). Do OSO przydzielono również resztki jednostek tajnego wywiadu (SI) i kontrwywiadu ze zlikwidowanego wcześniej Biura Służb Strategicznych (OSS), które przejął Departament Wojny.
Office of Special Operations został następnie przydzielony nowo powołanej komórki Departamentu Stanu – "Biura Koordynacji Politycznej" (Office of Policy Coordination – OPC). Największą tajną operacją Biura Koordynacji Politycznej "OPC", była amerykańsko-brytyjska operacja przerzutu do Albanii partyzantów mających dokonać puczu przeciwko komunistycznym rządom Envera Hodży. Operacja zakończyła się niepowodzeniem wskutek zdrady Harolda (Kima) Philby'ego, radzieckiego szpiega zakonspirowanego na wysokim stanowisku w MI6.
W narastającej atmosferze zimnej wojny znaczenie agencji wywiadowczych znacznie wzrosło. Po zakończeniu II wojny światowej i znacznym wzroście wpływów Związku Radzieckiego na państwa bloku wschodniego, wzrosła działalność ich wywiadów, zwłaszcza wywiadu ZSRR – KGB i wywiadu wojskowego GRU.
Amerykanie niewiele wiedzieli o działalności radzieckiego wywiadu na swoim kontynencie. Dopiero gdy w 1945 roku pracownik ambasady radzieckiej w Ottawie, szyfrant Igor Guzenko, postanowił zerwać z komunizmem, a uciekając przy okazji zabrał 109 kartek najtajniejszych dokumentów z ambasady, zdali sobie sprawę z rozmiarów tej działalności. Dokumenty te pozwoliły kontrwywiadowi kanadyjskiemu zidentyfikować szefa siatki NKWD w Kanadzie, Sama Carra, oraz naukowca pracującego nad projektem budowy bomby atomowej (projekt Manhattan), doktora Allana D. Maya, który współpracował z radzieckim wywiadem. W dokumentach wykradzionych przez Guzenkę istniało także nazwisko Klausa Fuscha, lecz nie zwrócono na nie uwagi.
Na początku lat pięćdziesiątych CIA nie była w stanie podejmować działań na terenie ZSRR. Niedawno utworzona agencja nie dysponowała źródłami wywiadowczymi za żelazną kurtyną. Niedostępne były informacje na temat radzieckich postępów w dziedzinie technologii zbrojeniowej, nieosiągalne były nawet najbardziej podstawowe informacje na temat dróg, mostów, instalacji wojskowych itd. Nie mając czasu na zbudowanie siatki wywiadowczej na terenie ZSRR (taka procedura może potrwać nawet kilka lat) CIA rozpoczęła operację Redskin, wysyłając turystów, dziennikarzy, osoby duchowne, sportowców, do ZSRR z zadaniem zbierania podstawowych informacji wywiadowczych.
Pierwszym cennym źródłem informacji, które umożliwiły wgląd w potencjał militarny ZSRR był oficer armii radzieckiej, płk. Piotr Popow, który zaoferował swe usługi CIA podczas swojej służby w Austrii w listopadzie 1953 roku. Popow współpracował z CIA pod pseudonimem Attic aż do 1958 roku.
CIA próbowała też penetrować kraje bloku wschodniego, w tym także Polskę – nie było to jednak łatwe. CIA nawiązała kontakt z podziemną organizacją WiN (Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość). Przez następne cztery lata przekazano organizacji WiN znaczne sumy pieniędzy i złota oraz 17 radiostacji, spore ilości broni i amunicji, nie wiedząc o tym, że tzw. V Komenda WiN-u była kontrolowana przez bezpiekę (Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, patrz – Operacja Cezary). Kolejną porażkę CIA poniosła w tzw. Sprawie Bergu, gdzie poza innymi zajęciami szkolono agentów, kurierów itd. przed wysłaniem ich do Polski i innych krajów komunistycznych z zadaniami wywiadowczymi i dywersyjnymi. Jeden z ośrodków położony w mieście Berg (Niemcy Zachodnie) został spenetrowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a sprawa została ujawniona przez MBP na początku 1953 roku, tak więc kilka pierwszych prób infiltracji krajów bloku wschodniego przez CIA zakończyło się fiaskiem i upokorzeniem agencji przez komunistyczne służby bezpieczeństwa.
 |
Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości. |
[edytuj] Operacja Splinter Factor
W celu destabilizacji systemów komunistycznych w Europie Wschodniej CIA wykorzystało znaną chorobliwą podejrzliwość Stalina. Operacja Splinter Factor polegała na dostarczeniu spreparowanych dowodów współpracy czołowych działaczy komunistycznych z amerykańskim wywiadem. Początek operacji był wymierzony przeciwko Noelowi Fieldowi, amerykańskiemu dysydentowi o komunistycznych sympatiach i kontaktach z działaczami partyjnymi państw bloku sowieckiego wysokiego szczebla. Aktywną rolę w tej operacji odegrał Józef Światło, preparując dowody rzekomej winy Fielda. W następstwie oskarżenia Fielda stalinowskie służby rozpętały nagonkę przeciwko wszystkim jego współpracownikom. W ten sposób doprowadzono do uwięzienia, oskarżenia a większości wypadków także skazania między innymi: László Rajka, Władysława Gomułki, Otto Slinga, Karla Svaba i Rudolfa Slansky'ego.
[edytuj] Operacja Gold
Operacja Gold polegała na zbudowaniu pod ziemią tunelu biegnącego z amerykańskiego sektora w Berlinie Zachodnim do radzieckiego w Berlinie Wschodnim i podłączeniu się do kabli telefonicznych centrali wojsk radzieckich.
Przeprowadzona była wspólnie przez wywiad amerykański, brytyjski i zachodnioniemiecki. Pomysł budowy tunelu wyszedł od Williama K. Harveya, szefa bazy operacyjnej w Berlinie Zachodnim. Budowa rozpoczęła się we wrześniu 1954 r. Tunel kopali inżynierowie z armii amerykańskiej (US Army), sprowadzeni specjalnie w tym celu z USA, pracując 24 godziny na dobę przez 6 miesięcy.
Wkrótce po podłączeniu się do kabli, 200 magnetofonów nagrywało rozmowy dowódców radzieckich przez całą dobę. Codziennie z Berlina Zachodniego do Waszyngtonu i Londynu dostarczano w celu przetłumaczenia i analizy 400 godzin nagrań taśmowych.
Tunel Berliński działał przez 11 miesięcy i 11 dni. Rosjanie twierdzili, że odkryli go całkiem przypadkowo, lecz jak później wykazała historia, KGB wiedziało o operacji Gold jeszcze przed wbiciem pierwszej łopaty w ziemię.
Poinformował ich o tym wysoki oficer brytyjskiego wywiadu, George Blake, który współpracował z KGB. Rosjanie postanowili nie przeszkadzać CIA, aby w ten sposób ochronić swe źródło informacji. Błędnie sądzili, że Blake dostarczy im dużo ważniejszych informacji niż te, które stracą w tunelu.
[edytuj] Operacja AJAX w Iranie w 1953 roku
[edytuj] Wprowadzenie
Po II wojnie światowej polityka zagraniczna USA, coraz szczelniej oplatając kolejne regiony świata, przybrała wymiar w pełni globalny. Przełożyło się to na wzmożone zainteresowanie sytuacją polityczną obcych państw przez amerykańskie służby wywiadowcze. Same służby stały się poważnym instrumentem amerykańskiej polityki.
Już we wczesnych latach powojennych ośrodki decyzyjne w Waszyngtonie, dążąc do zapewnienia optymalnym warunków dla rozwoju gospodarki i bezpieczeństwa energetycznego, szukać zaczęły pewnych źródeł dostaw ropy. Na wyobraźnię amerykańskich decydentów, najbardziej oddziaływały irańskie, ogromne złoża tego surowca. Co więcej, kraj ten mógł stać się ważnym sojusznikiem osłabiającym wpływy Związku Radzieckiego w tym regionie.
Po II wojnie światowej władze w Iranie sprawował bliski sojusznik mocarstw anglosaskich, monarcha, Mohammad Reza Pahlavi. Sytuacja wydawała się, więc bardzo korzystna. Ku zdumieniu Waszyngtonu i Londynu diametralnie się ona zmieniła, gdy w 1951 roku, w demokratycznie przeprowadzonych wyborach wygrał lider nacjonalistów – demokratów, Mohammad Mossadegh. Szybko implementowana nacjonalizacja przemysłu petrochemicznego (w tym Anglo-Irańskiej Kompani Naftowej, późniejszej British Petroleum BP) i ochłodzenie wzajemnych stosunków, zrodziły pomysł zorganizowania zamachu stanu w celu ponownego przekazania pełnej władzy w ręce Rezy Pahlaviego.
[edytuj] Przeprowadzenie operacji
Pierwsi z pomysłem przeprowadzania operacji wystąpili Brytyjczycy, zwracając się z nim do Stanów Zjednoczonych. Początkowo, sprawujący urząd prezydenta Harry Truman odmówił, lecz w 1953 roku po wyborze na to stanowisko Dwight’a Eisenhower’a, plan został zaakceptowany. Nowy prezydent, po zapoznaniu się ze wszystkim szczegółami, wydał decyzję zezwalającą CIA na przeprowadzenie operacji obalenia legalnego rządu i przywrócenia proamerykańskiej dynastii Pahlavich.
Szefem operacji został Kermit Roosevelt Jr., doświadczony, wysokiej rangi agent CIA. Natomiast agentem odpowiedzialnym za zaplanowanie i wykonanie operacji został Donald Wilber. Miała to być pierwsza operacja, zorganizowana przez amerykańskie specsłużby, obejmująca zamach stanu w obcym państwie.
Głównym zadaniem agentów było inspirowanie i wzmacnianie powszechnego buntu przeciw władzy, korumpowanie sił bezpieczeństwa i sprowokowanie masowych wystąpień przeciw ośrodkom rządowym. Szybko nawiązano kontakty z irańską opozycją, odpowiednio ją wzmacniając i dofinansowując. Inspirowano na szeroką skalę antyrządowe akcje, angażując coraz liczniejsze gremia. Odpowiednio informowane i sterowane masy społeczeństwa zagwarantować miały wertykalną powszechność buntu. Pewność powodzenia miały zabezpieczyć specjalne jednostki, rekrutujące się z miejscowej ludności. Tak utworzone oddziały partyzanckie, w kluczowym momencie, miały wejść do akcji, przypieczętowując sukces.
Centralnym ośrodkiem spisku stała się amerykańska ambasada w Teheranie. Z tego miejsca kierowano i koordynowano cały spisek. Rola budynku ambasady urosła do roli legendy i do dziś wzbudza ogromne emocje.
Na ulicach Teheranu protestowały coraz większe pro- i antyreżimowe tłumy. W mieście zaczęło dochodzić do walk, w których życie utraciło kilkaset osób. Sytuacja stawała się coraz bardziej napięta, a premier Mossadegh powoli zaczął tracić nad nią kontrolę. Uzbrojone grupy partyzantów zaczęły szturmować ośrodki rządowe, zaatakowana i zniszczona została rezydencja premiera. Na stronę zamachowców przechodzić zaczęła przekupiona armia.
W obliczu nieuchronnej klęski Mossadegh skapitulował i 19 sierpnia 1953 roku został aresztowany. Autorytarne rządy objął amerykańsko-brytyjski pupil Reza Pahlavi. Z pomocą rezydentów brytyjskich i amerykańskich służb szybko zorganizował własną bezpiekę i systematycznie eliminował opozycję. Odnowiony też został polityczny sojusz między trzema państwami, a tak pożądana ropa, do zachodnich odbiorców, znowu zaczęła płynąć szerokim strumieniem. Pahlavi władzę sprawował aż do islamskiej rewolucji w 1979 roku.
[edytuj] Skutki i konkluzje
Udana operacja w Iranie przekonała amerykańskie władze do przeprowadzania tego typu akcji w przyszłości. Już rok później, miejscem, gdzie CIA przeprowadziło kolejny zamach stanu, była Gwatemala. Od tej chwili coup d’etat stały się jednym z narzędzi stosowanych przez CIA na całym świecie.
Skala interwencji i bezczelność amerykańskich służb doprowadziły do ogromnego poruszenia w Iranie. Dla wielu mieszkańców tego kraju, zwłaszcza islamistów, Amerykanie, wraz ze swoim „namiestnikiem” Pahlavim, stali się bardzo szybko ucieleśnieniem wszelkiego zła i przedmiotem zaciekłych ataków. Gdy w 1979 roku obalano reżim Pahlaviego, rewolucjoniści pamiętając o roli amerykańskiej ambasady, jaką ta odegrała w 1953 roku i chcąc uchronić się przed ewentualnymi skutkami kontrdziałań amerykańskich służb specjalnych, zadecydowali o wtargnięciu na jej terytorium i okupacje. Rozpoczęła się islamska rewolucja.
[edytuj] Incydent U-2
1 maja 1960 roku jeden z samolotów U-2, które od lipca 1956 roku dokonywały lotów rozpoznawczych nad terytorium Związku Radzieckiego, został zestrzelony przez radziecką rakietę przeciwlotniczą systemu S-75 "Dźwina" w okolicach Swierdłowska, czyli Jekaterynburga.
Początkowo rząd USA starał się zatuszować ów incydent twierdząc, że Rosjanie zestrzelili samolot meteorologiczny, który pomylił kurs. Jednak pilot U-2, Francis Gary Powers, który przeżył katastrofę maszyny przyznał oficjalnie, że jest pracownikiem CIA.
Reperkusje incydentu daleko wykraczały poza sam fakt ujawnienia tajnych operacji CIA. Sprawa zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U-2 wywołała pierwszy poważny kryzys zaufania w stosunku do rządu. Doprowadziła do zerwania spotkania prezydenta D. Eisenhowera z Chruszczowem
Tymczasem w pełnym toku były przygotowania do innej tajnej operacji CIA – obalenia komunistycznego przywódcy Kuby, Fidela Castro, którą z całym dobrodziejstwem inwentarza odziedziczył następca prezydenta Eisenhowera, John F. Kennedy.
[edytuj] CIA kontra Kuba
[edytuj] Operacja "Mangusta"
Pierwsze plany wyeliminowania przywódcy Kuby, Fidela Castro, były omawiane w grudniu 1959 roku. CIA doradziła jego fizyczne wyeliminowanie podczas spotkania podkomisji komitetu 5412 (5412 Grupa Specjalna). Ówczesny szef CIA, Allen W. Dulles, twierdząc, że taka operacja nie ma szans na powodzenie, nie przywiązał jednak do niej większej uwagi.
Kolejny raz sprawa została poruszona prawdopodobnie 10 marca 1960 roku, na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego, któremu przewodniczył prezydent Dwight Eisenhower. CIA zdawała sobie sprawę, że aby obalić rząd Castro nie wystarczy wykluczenie tylko samego Fidela, lecz trzeba będzie zająć się też jego najbliższymi towarzyszami.
Do pierwszej próby planowania akcji doszło w lipcu 1960 roku. Szef placówki CIA w Hawanie otrzymał rozkaz z Waszyngtonu, aby zorganizować "wypadek", który zabiłby brata Fidela, Raula Castro. Operację tę odwołano zanim rozpoczęły się jakiekolwiek do niej przygotowania.
Plany eliminacji Fidela Castro przez CIA posuwały się naprzód. CIA postanowiła skorzystać z usług mafii, która straciła ogromny majątek po dojściu Castro do władzy na Kubie i była całkiem zadowolona, że ich partnerem w tym przedsięwzięciu będzie rząd USA. CIA zaangażowała do tej sprawy dwie ważne postacie w hierarchii mafijnej – Johna Rossellego i Sama Giancanę.
Żadna z prób zamordowania Fidela Castro nie powiodła się, a Giancana i Rosselli zostali zamordowani w 1975 roku, mniej więcej w tym samym czasie kiedy specjalna komisja Churcha prowadziła przesłuchania w sprawie prób eliminacji Castro przez CIA.
Początkowo zaaprobowana przez prezydenta Eisenhowera kampania eliminacji kubańskiego przywódcy przerodziła się w operację desantową na Kubę.
[edytuj] Inwazja w Zatoce Świń
Plan obalenia rządów Fidela Castro za pomocą kubańskich uchodźców – kontrrewolucjonistów, zrodził się jeszcze za kadencji prezydenta Eisenhowera. Projekt dokonania desantu na Kubę przez uchodźców kubańskich został opracowany przez zastępcę dyrektora CIA do spraw operacyjnych Richarda Bissela, który przedstawił go do akceptacji prezydentowi w marcu 1960 roku.
Sprzęt, który miał być użyty podczas walk – barki desantowe, karabiny maszynowe i inny, pochodziły z demobilu armii amerykańskiej, który został zakupiony przez CIA za pomocą fikcyjnej firmy. Szkolenia kubańskich uchodźców odbywały się w tajnych obozach założonych przez CIA m.in. w Nikaragui i Gwatemali oraz innych miejscach w Ameryce Południowej.
Ostatecznie desant, którego dokonało ok. 1400 kubańskich uchodźców 15 kwietnia 1961 roku, zakończył się totalną klęską dla kontrrewolucjonistów, a jeszcze większą dla CIA.
Prezydent John F. Kennedy, po klęsce w Zatoce Świń, rozważał nawet rozwiązanie CIA, lecz skończyło się na dymisji Richarda Bissela i samego dyrektora CIA Allena W. Dullesa.
[edytuj] Kubański Kryzys Rakietowy
Po niezbyt udanych latach pięćdziesiątych CIA odnotowała wielki sukces. Było to podczas tzw. Kubańskiego Kryzysu Rakietowego, jaki wybuchł w październiku 1962 roku po wykryciu przez CIA obecności na Kubie radzieckich pocisków rakietowych z głowicami nuklearnymi, zdolnych do rażenia celów na terenie USA. Rozpoznanie przez specjalistów z CIA na zdjęciach dostarczonych przez samoloty zwiadowcze U-2 rakiet radzieckich średniego zasięgu R-12 (SS-4 Sandal) i R-14 (SS-5 Skean) było możliwe dzięki pułkownikowi radzieckiego wywiadu wojskowego GRU, Olegowi W. Pieńkowskiemu, współpracującemu z wywiadem amerykańskim i brytyjskim od 1960 roku.
Choć Oleg Władimirowicz Pieńkowski współpracował z CIA przez niecałe dwa lata, przez wielu jest uważany za najważniejszego szpiega, który dotychczas współpracował z CIA.
Kryzys kubański zakończył się wycofaniem przez Związek Radziecki rakiet z Kuby. 14 października 1962 roku płk. Oleg W. Pieńkowski, został aresztowany przez kontrwywiad radziecki i skazany na śmierć.
[edytuj] CIA w Wietnamie
Rosnące zaangażowanie militarne Stanów Zjednoczonych w wojnę w Wietnamie przyniosło zapotrzebowanie na informacje wywiadowcze z tego rejonu świata. W latach sześćdziesiątych Wietnam stał się celem "Tajnych Operacji" wywiadowczych dokonywanych przez CIA oraz inne agencje rządowe.
Okrucieństwa, jakich dopuszczono się na ludności cywilnej podczas operacji "Phoenix", po raz kolejny nadszarpnęły reputację Centralnej Agencji Wywiadowczej.
Wymyślona przez byłego analityka CIA, Roberta W. Komera, operacja "Phoenix" polegała na zwalczaniu Vietcongu w Wietnamie południowym, i rzeczywiście, początkowe wyniki operacji były zadowalające. Stwierdzono, że w ramach operacji "Phoenix" w samym tylko 1969 roku "zneutralizowano" dziewiętnaście tysięcy pięćset trzydzieści cztery osoby podejrzane o przynależność lub jakiekolwiek powiązania z Vietcongiem.
Wkrótce jednak operacja "Phoenix" nabrała innego biegu. W rajdach na wioski wieśniaków otaczano i wybranych na "chybił trafił" torturowano w celu uzyskania informacji, a podejrzanych o współpracę z partyzantami likwidowano na miejscu. William Colby usiłował podważyć oskarżenia wystawiane CIA, twierdząc, że operację "Phoenix" przeprowadzali Wietnamczycy, a CIA zajmowała się doradztwem i szkoleniem.
Niemniej jednak to CIA ponosiła odpowiedzialność za tę akcję, dostarczając niezbędne środki do jej przeprowadzenia, takie jak np. broń, obozy szkoleniowe i co najważniejsze – pieniądze, bez których przeprowadzenie operacji byłoby niemożliwe.
Skuteczność i wyniki tajnych operacji przeprowadzanych w Wietnamie, Kambodży i Laosie były różne. W wypadkach kiedy agencji udało się zachować pełen obiektywizm, jej oceny były przeważnie trafne. Na przykład w przedstawionej w lipcu 1965 roku ocenie amerykańskich nalotów bombowych dokonywanych z użyciem bombowców B-52 na Wietnam Północny (Operacja Rolling Thunder) stwierdzono, że jej rezultaty były (wbrew temu co oczekiwano) "znikome" i w żaden sposób nie mogą wpłynąć na zmianę polityki północnowietnamskiej.
[edytuj] Struktura Organizacyjna Centralnej Agencji Wywiadowczej na rok 1972
- Dyrektor
- Komisja Doradcza ds. informatorów
- Agenci
- Zastępca Dyrektora
- Zastępca Dyrektora ds. Wewnętrznych
Inspektor Generalny, Doradca Generalny, Doradca Prawny, Rzecznik Prasowy, Sztab Planowy Programowy i Budżetowy, Sztab Historyczny, Archiwum, Sztab Łączności
- Dyrektoriat Wywiadu
- Centrum Organizacyjne
- Sekretariat USIB
- Biuro ds. Zdobywania Informacji
- Centralna Służba Doradcza
- Podsłuch Radiostacji Zagranicznych
- Biuro ds. Operacji Specjalnych
- Biuro ds. Bieżących Informacji
- Badania Strategiczne
- Biuro ds. Rozeznania w Terenie
- Biuro ds. Badań Gospodarczych
- Analiza Zdjęć
- Biuro ds. Oceny Danych
- Dyrektoriat Nauki i Techniki
- Biuro ds. Nauki (zdobywanie informacji)
- Biuro Zadań Specjalnych
- Biuro ds. Badań i Rozwoju
- Biuro ds. Urządzeń Elektronicznych
- Biuro Projektów Specjalnych
- Ochrona Danych Komputerowych
- Centrum Nadzoru Rakiet i Przestrzeni Kosmicznej
- Dyrektoriat Administracji
- Urząd Bezpieczeństwa
- Biuro ds. Logistyki
- Służby Medyczne
- Biuro Kadr
- Biuro Finansów
- Biuro Kształcenia
- Biuro ds. Komunikacji
- Dyrektoriat Operacji
- Sztab Wywiadowczy
- Sztab Kontrwywiadowczy
- Sztab Tajnych Akcji
- Służba Techniczna
- Wydział Operacyjny
- Sztab Programowy
- Wydział do Spraw Akcji w Różnych Rejonach Świata
- Kraje Bloku Wschodniego (półkula zachodnia)
- Europa
- Stacje polowe i Bazy
[edytuj] CIA 1974
[edytuj] Afera Watergate
Centralna Agencja Wywiadowcza ponownie znalazła się w samym środku afery, tzw. Afery Watergate, która ostatecznie doprowadziła do dymisji ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych Richarda Nixona.
Po wybuchu Afery Watergate w 1972 roku, wyszło na jaw, że jeden z tzw. "hydraulików białego domu" (Hydraulicy – Jednostka dochodzeń Specjalnych – Special Investigations Unit) E. Howard Hunt, korzystał z dużej pomocy Wydziału Technicznego CIA, a w samym włamaniu do waszyngtońskiego gmachu "Watergate" brali udział byli pracownicy CIA.
Centralna Agencja Wywiadowcza pod naciskiem Białego Domu dostarczyła Huntowi wyposażenie w postaci masek, kamer i aparatury podsłuchowej, których później użyto przy włamaniu do gabinetu psychiatry leczącego Daniela Ellsberga, byłego członka Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Daniel Ellsberg był także wcześniej oskarżany o spowodowanie przecieku dokumentów Pentagonu do prasy waszyngtońskiej.
Afera Watergate doprowadziła do dymisji prezydenta Nixona. 8 stycznia 1973 osoby odpowiedzialne za aferę Watergate stanęły przed sądem.
O ile afera przyniosła uszczerbek opinii CIA, to wydarzenia kilku następnych lat o mało nie zniszczyły agencji zupełnie.
22 grudnia 1974 roku Seymour Hersh, reporter "The New York Times", ujawnił cały szereg nadużyć CIA, w tym trwającą od dwudziestu lat praktykę kontroli korespondencji prywatnej. Pełniący wówczas funkcję dyrektora centrali wywiadu (DCI – Director of Central Intelligence) William E. Colby potwierdził prawdziwość tych zarzutów, podkreślił jednak z całym naciskiem, że sprawy te należą już do przeszłości.
Po rewelacjach "Timesa" doszło do nowych przecieków, takich jak sensacyjne doniesienia o planach zamachów na Castro, Lumumbę oraz Rafaela Trujillo, którego zamordowano 30 maja 1961 roku. Zabójcy nie byli agentami CIA, lecz na pewno zostali przez agencję uzbrojeni i finansowani. Sensacje zaczęły mnożyć się jak grzyby po deszczu.
[edytuj] Operacja "Chaos"
Operacja oznaczona kryptonimem "Chaos", została zorganizowana przez CIA wspólnie z Federalnym Biurem Śledczym – FBI, na rozkaz prezydenta Lyndona B. Johnsona.
Celem operacji było ustalenie, czy amerykański ruch przeciwko wojnie w Wietnamie był kierowany lub finansowany z zagranicy. Założono akta tysiącom amerykańskich obywateli, chociaż CIA nie mogła się mieszać w operacje na terenie Stanów Zjednoczonych.
Nie znaleziono żadnych powiązań, ale operacja Chaos trwała jeszcze długo po objęciu prezydentury przez Nixona.
[edytuj] Program MKULTRA
Zobacz więcej w osobnym artykule: MKULTRA.Centralna Agencja Wywiadowcza dokonywała serii eksperymentów psychiatrycznych dotyczących możliwości kontrolowania umysłu ludzkiego za pomocą różnych eksperymentalnych narkotyków, w tym LSD, z których co najmniej jeden zakończył się śmiercią ofiary.
Skandale i afery związane z działalnością CIA i jej pracowników doprowadziły do powołania komisji śledczych, m.in.: komisji Rockefellera, powołanej przez prezydenta Forda do badania okoliczności programu Mkultra, oraz komisji Churcha badającej okoliczności operacji Mangusta.
[edytuj] Lata osiemdziesiąte
Rozpoczynając krucjatę przeciwko radzieckiemu "Imperium Zła", prezydent Ronald Reagan postawił na stanowisku dyrektora Centralnej Agencji Wywiadowczej starego pracownika służb wywiadowczych, weterana OSS (Office of Strategic Services), Williama J. Caseya.
W latach osiemdziesiątych, kiedy rozpoczął się nowy wyścig zbrojeń, nasiliła się także działalność obcych wywiadów na terenie Stanów Zjednoczonych.
[edytuj] 1985 "Rok Szpiega"
Najbardziej pamiętny z owej dekady został rok 1985, nazwany "rokiem szpiega".
16 kwietnia 1985 roku do ambasady Związku Radzieckiego w Waszyngtonie wszedł wysokiej rangi oficer CIA, Aldrich Ames, i przekazał Rosjanom kopertę, w której była kartka z nazwiskami dwóch oficerów KGB współpracujących z CIA. Za tę informacje Ames zażądał kwoty 50 tysięcy dolarów, którą otrzymał miesiąc później.
20 maja 1985 roku, Federalne Biuro Śledcze (FBI) aresztowało Johna Walkera za współpracę z KGB.
Tego samego roku doszło do wydarzenia, które na długi czas zostawiło czarną plamę na Centralnej Agencji Wywiadowczej.
Następnie 13 czerwca 1985 roku Ames przekazał KGB nazwiska wszystkich oficerów KGB, GRU, oraz innych wschodnich agencji wywiadowczych, współpracujących z CIA jakie były mu znane.
W ten sposób siatka agentów budowana przez CIA od trzydziestu lat zamieniła się w kupę gruzu. Przez dziewięć lat szpiegowania dla radzieckiego KGB i jego następczyni, rosyjskiej służby wywiadu zagranicznego – SWR, Aldrich Ames zrobił wszystko, co agent może zrobić poza podstawieniem ciężarówki pod siedzibę CIA w Langley i wywiezieniem z niej sekretów. Ames ujawnił ponad sto tajnych operacji, wydał Rosjanom ponad 30 osób współpracujących z CIA (z których dziesięć zostało skazanych na karę śmierci i rozstrzelanych) i innymi zachodnimi agencjami.
Aldrich Ames został aresztowany przez FBI 21 lutego 1994 roku, lecz wytropiony został przez własnych kolegów z pionu kontrwywiadu CIA. Sprawę następnie przekazano do FBI.
Śledztwo przeprowadzone przez kontrwywiad Centralnej Agencji Wywiadowczej, które przyczyniło się do aresztowania Amesa, było jedynym na taką skalę przypadkiem schwytania "kreta" we własnych szeregach dzięki dobrej pracy detektywistycznej.
Podczas śledztwa prowadzonego przez CIA w sprawie zniknięcia agentów z nią współpracujących, oprócz Amesa odkryto dwie inne osoby współpracujące z KGB – Claytona Lonetree, strażnika ambasady amerykańskiej w Moskwie, oraz Harolda J. Nicholsona, kierownika wydziału CIA w centrum antyterrorystycznym.
[edytuj] Lata dziewięćdziesiąte
W latach dziewięćdziesiątych Centralna Agencja Wywiadowcza po raz kolejny znalazła się w centrum zainteresowania amerykańskiej opinii publicznej i swych krytyków. Była obwiniana o to, że nie potrafiła przewidzieć upadku Związku Radzieckiego, ataku Iraku na Kuwejt i rzekomego irackiego programu nuklearnego.
Nie powiódł się spisek mający na celu obalenie Saddama Husajna, na który wydano ponad sto milionów dolarów; siatka amerykańskich agentów została odkryta i aresztowana w Egipcie.
W 1993 roku dyrektor Centralnej Agencji Wywiadowczej, Robert James Woolsey, publicznie ogłosił, że nowym priorytetem CIA będzie gromadzenie materiału wywiadowczego w zakresie gospodarki. Wiązało się to ze szpiegowaniem takich sprzymierzeńców jak Niemcy, Japonia i Francja.
Francuzi, szpiegując amerykańskich dyrektorów, nie cofali się przed zakładaniem podsłuchów w ich pokojach hotelowych, ani przed kradzieżą dokumentów. W oddziale CIA w Paryżu wkrótce pracowało pięciu oficerów CIA. Czterech mężczyzn udawało dyplomatów, kobieta podawała się za przedstawicielkę fundacji amerykańskiej. Próbowali oni przeciwdziałać szpiegowaniu amerykańskich firm przez wywiad francuski.
Kobieta nawiązała kontakt z urzędnikiem francuskim, po czym przez swoją nieudolność zdradziła się, że jest agentką CIA. Cała operacja szybko się wydała i Francuzi wydalili oskarżonych o szpiegostwo z kraju.
Incydent ten zrodził pytanie, czy szpiegostwo gospodarcze nie stanowi ujmy dla Centralnej Agencji Wywiadowczej i czy nie powinna ona ograniczyć swych wysiłków do przeciwdziałania akcjom terrorystycznym i wykradania tajemnic państwowych.
[edytuj] Nowy wiek (niepomyślne początki)
Początki nowego wieku rozpoczęły się bardzo niepomyślnie dla Centralnej Agencji Wywiadowczej. Ataki terrorystyczne z 11 września 2001 roku sprawiły, że CIA po raz któryś z kolei padła ofiarą krytyki za niewykrycie i nieuprzedzenie przed atakami. CIA stała się zbyt ostrożna, zwłaszcza w latach 90. Nie pozwalano na tajne operacje terenowe, zabraniano rekrutowania agentów-informatorów, zlikwidowano dużo posad w centrali w zamian za inwestowanie w technologię – tzw. wywiad elektroniczny (radiowy), satelity, łączność itp. W ten sposób zrezygnowano z najbardziej efektywnej procedury zbierania informacji wywiadowczych – wywiadu agenturalnego. Satelity, komputery nie popełniały błędów, lecz te same satelity i komputery wyposażone w najnowszą technologię, wspierane przez 40-miliardowy roczny budżet agencji, nie powstrzymały terrorystów przed atakami na WTC i Pentagon.
Po 11 września 2001 i kolejnych komisjach kongresowych rozpoczęto koordynację współpracy między agencjami rządowymi, m.in. FBI, NSA, CIA. Aby ułatwić tę procedurę powołano Departament Bezpieczeństwa Krajowego USA.
Rola CIA w wojnie w Afganistanie oraz Iraku nie jest jeszcze dobrze znana. Wiadomo, że CIA dokonywała głębokiego rozpoznania przed działaniami w Afganistanie, taką samą rolę odegrała zapewne i w Iraku. Po ogłoszeniu zakończenia działań wojennych w Iraku rodzą się pytania co do istnienia irackiej broni masowej zagłady, co było przyczyną inwazji na Irak, a której do tej pory nie odnaleziono. Zapowiada się nowa afera, której pierwszą ofiarą padł ówczesny dyrektor CIA, George J. Tenet.
Komisja ds. wywiadu określiła wojnę w Iraku i jej przyczyny jako "globalną porażkę amerykańskiego wywiadu, nie tylko CIA".
[edytuj] Funkcjonariusze obcych wywiadów współpracujący z CIA
- gen. Dimitrij Polakow
- płk Michał Goleniewski
- płk Oleg Pieńkowski
- płk Ryszard Kukliński
- płk Piotr Popow
- płk Jerzy Szumiński
- płk Antoni Tykociński
- płk Oleg Gordijewski
- mjr Sergiej Motorin
[edytuj] Ściana pamięci (The CIA Memorial Wall), Księga Honorowa (Book of Honor)
Tablica pamiątkowa w hallu głównego gmachu siedziby Centralnej Agencji Wywiadowczej w Langley w stanie Wirginia, z wykutymi w marmurze 83 gwiazdkami i napisem – Ku czci tych pracowników Centralnej Agencji Wywiadowczej, którzy oddali życie w służbie ojczyzny.
W księdze umieszczonej obok tablicy widnieje jedynie 48 nazwisk, pozostałe wciąż objęte są tajemnicą:
-
- Tożsamość niejawna
-
- Jerome P. Ginley
-
- Norman A. Schwartz
- Robert C. Snoddy
-
- Wilburn S. Rose
- William P. Boteler
- Frank G. Grace, Jr
- Howard Carey
-
- Chiyoki Ikeda
-
- Leo F. Baker
- Wade C. Gray
- Thomas W. Ray
- Riley W. Shamburger, Jr
- Nels L. Benson
-
- John G. Merriman
-
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Buster E. Edens
- John W. Waltz
- Edward Johnson
- Michael M. Deuel
- Michael A. Maloney
-
- Louis A. O'Jibbway
-
- Walter R. Ray
-
- Billy Jack Johnson
- Jack W. Weeks
- Wayne J. McNulty
- Richard M. Sisk
-
- Tożsamość niejawna
-
- Paul C. Davis
- David L. Konzelman
-
- Wilbur Murray Greene
- Raymond L. Seaborg
- John Peterson
- John W. Kearns
-
- Tożsamość niejawna
-
- William E. Bennett
- Richard S. Welch
-
- James A. Rawlings
- Tucker Gougelmann
-
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
-
- Robert C. Ames
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
-
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Scott J. Vanlieshout
- Curtis R. Wood
-
- Richard D. Krobock
-
- Tożsamość niejawna
-
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
-
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
-
- Lansing H. Bennett, M.D.
- Frank A. Darling
- Tożsamość niejawna
-
- Tożsamość niejawna
-
- James M. Lewek
- John A. Celli
- Tożsamość niejawna
-
- Tożsamość niejawna
-
- Tożsamość niejawna
- Tożsamość niejawna
-
- Johnny Micheal Spann (pisownia imienia oryginalna - M.J.)
-
- Helge P. Boes
- Tożsamość niejawna
- William Francis Carlson
- Christopher Glenn Mueller
[edytuj] Dotychczasowi dyrektorzy Centrali Wywiadu (DCI) i ich zastępcy (DDCI)
(Zobacz artykuł – Director of Central Intelligence)
Zastępcy dyrektorów – Centralnej Agencji Wywiadowczej (Deputy Director's of Central Intelligence – DDCI)
| Kingman Douglass | 1946-1946 |
| gen.bryg. Edwin K. Wright | 1947-1949 |
| William H. Jackson | 1950-1951 |
| Allen W. Dulles | 1951-1953 |
| gen. Charles P. Cabell | 1953-1962 |
| gen.por. Marshall S. Carter | 1962-1965 |
| Richard Helms | 1965-1966 |
| adm. Rufus L. Taylor | 1966-1969 |
| gen.por. Robert E. Cushman | 1969-1971 |
| gen.por. Vernon A. Walters | 1972-1976 |
| E. Henry Knoche | 1976-1977 |
| John F. Blake | 1977-1978 |
| Frank C. Carlucci | 1978-1981 |
| adm. Bobby R. Inman | 1981-1982 |
| John N. McMahon | 1982-1986 |
| Robert M. Gates | 1986-1989 |
| Richard J. Kerr | 1989-1991 |
| adm. William O. Studeman | 1992-1995 |
| George J. Tenet | 1995-1997 |
| gen. John A. Gordon | 1997-2000 |
| John E. McLaughlin | 2000 – |
[edytuj] Filmy, w których głównym wątkiem był wątek CIA:
- "Rekrut" z Alem Pacino i Colinem Farrellem w rolach głównych.
- "Zawód: szpieg" z Bradem Pittem w roli głównej.
- "Agent Cody Banks" i "Agent Cody Banks II" z Frankie'm Muniz w roli głównej,
- "Alias" (Agentka o stu twarzach) serial telewizyjny z Jennifer Garner w roli głównej.
- "Dobry Agent" (The Good Shepherd) z Mattem Damonem i Angeliną Jolie w roli głównej.
- trylogia Roberta Ludluma o Jasonie Bournie z Mattem Damonem w roli głównej.
[edytuj] Obecna struktura Centralnej Agencji Wywiadowczej
- Dyrektor Centrali Wywiadu (DCI)
- Zastępca Dyrektora Centrali Wywiadu (DDCI)
- Dyrektor Wykonawczy (ED)
- Zastępca Dyrektora ds. Operacyjnych (DDO)
- Biuro Spraw Wojskowych
- Centrum Kontroli Potrzeb Kadrowych
- Centrum Kontrwywiadowcze
- Centrum Antyterrorystyczne
- Zastępca Dyrektora ds. Naukowych i Technicznych (DDS&T)
- Biuro Badań i Rozwoju
- Biuro Inżynieryjne
- Służba Informacyjna Nasłuchu Zagranicznych Programów Radiowych
- Biuro Służb Technicznych
- Narodowe Centrum Interpretacji Fotograficznej
- Biuro Technicznego Gromadzenia Danych
- Zastępca Dyrektora ds. Wywiadu (DDI)
- Biuro Analiz Słowiańskich i Euroazjatyckich
- Biuro Analiz Europejskich
- Biuro Analiz Azji Południowej i Wschodniej
- Biuro Analiz Afryki i Ameryki Łacińskiej
- Biuro Badań Naukowych i nad Bronią
- Biuro Zasobów Technologii i Handlu
- Biuro Analizy Obrazowej
- Biuro ds. Bieżącej Produkcji i Wsparcia Analitycznego
- Biuro Zasobów Informacyjnych
- Biuro Analiz Osobowych Przywódców
- Zastępca Dyrektora ds. Administracyjnych
- Zastępca Dyrektora ds. Operacyjnych (DDO)
[edytuj] Bibliografia i źródła
- Philip Agee, Inside the Company: CIA Diary, Penguin Books, Harmondsworth, Middlesex, England 1975, ss. 640. Fragmenty ISBN 0-14-004007-2
- Philip Agee, Inside the Company: CIA Diary, 1976.
- Christopher Andrew, Tylko dla oczu prezydenta: od Washingtona do Busha - amerykańscy prezydenci i tajne służby, Wyd. Sensacje XX Wieku: Colori, Warszawa 1998, ss. 627. Seria: Sensacje XX Wieku, ISBN 83-904972-4-7
- Anonim, Polowałam na terrorystów. Opowieść agentki CIA, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2004, ss. 318. ISBN 83-7391-442-0
- Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, Warszawa 2001, ss. 1038. ISBN 83-7200-651-2
- Robert Baer, Oblicze zła. Prawda o wojnie z terroryzmem we wspomnieniach oficera CIA, Wyd. Magnum, Warszawa 2002, ss. 295. ISBN 83-85852-78-6
- William Blum, The CIA, A Forgotten History: U.S. Global Interventions Since World War 2. Zed Books, 1986. ISBN 0-86232-480-7
- William B. Breuer, VENDETTA! Castro i bracia Kennedy, Wyd. Magnum, Warszawa 1998, ss. 318. ISBN 83-85852-35-2
- Duance R. Clarridge, Digby Diehl, Po prostu szpieg, Wyd. Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 2001. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-11-09338-5
- Andrew i Leslie Cockburn, Niebezpieczny związek. Tajna współpraca USA - Izrael, Wyd. Ontario Limited, Toronto 1992, ss. 425.
- Catherine Durandin, CIA na wojnie, Wyd. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, ss. 320. Seria: Tajne Wojny, ISBN 83-11-09853-0
- Loch K. Johnson, Secret agencies: U.S. inteligence in a hostile world, Yale University Press, New Haven, London 1996, ss. 264. ISBN 0-300-06611-2
- Ronald Kessler, Inside The CIA, Pocket Books, New York 1992.
- Ronald Kessler, CIA od środka, Wyd. Ryton, Warszawa 1994, ss. 296. ISBN 83-86386-03-7
- Andrzej Kiełczyński, Robert Ginalski, Amerykański piorun. Agent CIA ujawnia kulisy swojej działalności w Izraelu, Wyd. Da Capo, Warszawa 1993, ss. 154 + 34. ISBN 83-85373-38-1
- Guido Knopp, Elita szpiegów, Wyd. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, ss. 216. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-11-09826-3
- Larry J. Kolb, Byłem szpiegiem. Wspomnienia agenta CIA, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2007, ss. 623. ISBN 978-83-7391-941-9
- Douglas J., MacEachin, U.S. intelligence and the confrontation in Poland, 1980-1981, The Pennsylvania State University Press, University Park, PA, 2002, ss. 256. ISBN 0-271-02210-8
- Nathan Miller, Spying for America: The Hidden History of US. Intelligence, 1989, 1997.
- Nathan Miller, W służbie amerykańskiego wywiadu, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2002, ss. 423. ISBN 83-7337-098-6
- Leonard Mosley, Dulles: A Biography Of Eleanor, Allen and John Foster Dulles and Their Family Network, Dial Press, New York 1978, ISBN 0-8037-1744-X, Hodder and Stoughton, London 1978, ISBN 0-340-22454-1
- Norman Polmar and Thomas B. Allen, Spy Book: The Encyclopedia of Espionage, 1997.
- Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Wyd. Magnum, Warszawa 2000, ss. 702. ISBN 83-85852-27-1
- Peter Schweizer, Victory czyli zwycięstwo, Wyd. Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1994, ss. 286. ISBN 83-7066-607-8 (CIA i Solidarność)
- Peter Schweizer, Szpiedzy wśród przyjaciół. Jak sojusznicy wykradają Amerykanom tajemnice technologiczne, Wyd. KiW, Warszawa 1997, ss. 358. ISBN 83-05-12876-8
- Stanisław Sokołowski, Wywiad czy mafia?, Wyd. Śląsk, Katowice 1978, ss. 467.
- Steven Stewart, Operation Splinter Factor: The Untold Story of America's Most Secret Cold War Intelligence Operation. J. B. Lippincott, New York 1974, ss. 249.
- Mark Riebling, Tajna wojna między FBI a CIA, Wyd. KiW, Warszawa 1996, ss. 392. ISBN 83-05-12807-5
- Gordon Thomas, Zarzewie ognia. Chiny i kulisy ataku na Amerykę, Wyd. Magnum, Warszawa 2002, ss. 519. ISBN 83-85852-76-X
- William Turner, FBI i CIA, Wyd. Bauer-Weltbild Media, Warszawa 2002, ss. 463. ISBN 83-89076-91-8
- Benjamin Weiser, Ryszard Kukliński. Życie ściśle tajne, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2005, ss. 327. ISBN 83-7391-673-3
- Nigel West, Venona. Największa tajemnica zimnej wojny, Wyd. Bellona, Warszawa 2006, ss. 368. ISBN 83-11-10561-8
- Bob Woodward, Veil Tajne wojny CIA, Wyd. WSG, Kraków 1997, ss. 530. ISBN 83-86312-02-5
- Ernest Volkman, Warriors of the night: spies, soldiers, and American intelligence, William Morrow and Co., New York 1985, ss. 443. ISBN 0-688-04177-9
Obecne: Agencja Bezpieczeństwa Narodowego • Agencja Wywiadu Obronnego • Biuro Wywiadu i Badań • Centralna Agencja Wywiadowcza • Departament Bezpieczeństwa Krajowego • Federalne Biuro Śledcze • Narodowe Biuro Rozpoznania • Tajna Służba USA • Wywiad Sił Lądowych • Wywiad Marynarki Wojennej • Wspólnota Wywiadów
Historyczne: Agencja Bezpieczeństwa Sił Lądowych • Agencja Bezpieczeństwa Sił Zbrojnych • Agencja Wywiadu Sił Powietrznych • Biuro Służb Strategicznych • Biuro Wywiadu Marynarki Wojennej • Grupa Centrali Wywiadu • Narodowy Zarząd Wywiadu • Sojusznicze Biuro Wywiadu
Tematy wspólne: Dyrektor Centrali Wywiadu • Fort Holabird • Fort Meade • Oficer Wywiadu Departamentu Obrony • Operacja Gold • Projekt Venona
