Bolesław III Krzywousty

Z Wikipedii

Bolesław III Krzywousty 1085 lub 1086-1138
książę Polski
Władca od 1102 do 1138 poprzednik Władysław I Herman następca Władysław II Wygnaniec
urodzony 20 sierpnia 1085 w Krakowie zmarły 28 października 1138 w Sochaczewie pochowany w katedrze płockiej
Ojciec Władysław I Herman Matka Judyta Czeska

Bolesław III Krzywousty (ur. 20 sierpnia 1085 lub 1086 zm. 28 października 1138) – książę Polski 1107-1138, w latach 1097-1107 panował na Śląsku, w Małopolsce i ziemi lubuskiej, podczas gdy jego brat Zbigniew w Wielkopolsce, a po śmierci ich ojca Władysława Hermana w 1102 również na Mazowszu.

Był synem Władysława I Hermana i Judyty Czeskiej.

Spis treści 1 Dzieciństwo i młodość 2 Samodzielna władza 3 Klątwa 4 Pomorze Gdańskie i Szczecińskie 5 Panowanie Bolesława 6 Ustawa sukcesyjna (Testament Bolesława Krzywoustego) 7 Rozbicie dzielnicowe 8 Wywód rodowodowy 9 Żony 10 Dzieci 11 Geneza Przydomka 12 Zobacz też 13 Przypisy

[edytuj] Dzieciństwo i młodość

W 1085 władza Władysława Hermana w Polsce została zagrożona poprzez koronację Wratysława II na króla Czech i Polski, oraz sojusz tego ostatniego z królem węgierskim Władysławem I. Władca polski zmuszony był przywołać z węgierskiego wygnania Mieszka Bolesławowica, jedynego syna Bolesława II Szczodrego i dziedzica korony polskiej. Za cenę uznania swojej władzy Herman powierzył mu prawdopodobnie dzielnicę krakowską. Sytuację księcia polskiego komplikował dodatkowo brak własnego dziedzica - pierworodny syn Zbigniew nie mógł być brany pod uwagę ponieważ pochodził z nieuznanego przez kościół małżeństwa. Jak pisze anonim zwany Gallem w swojej Chronica Polonorum Herman i Judyta wyprawili do sanktuarium św. Idziego w Saint-Gilles w Prowansji poselstwo z darami wotywnymi (m. in. złoty posążek wielkości dziecka), w intencji narodzenia potomka.^[1][2]

Po narodzeniu Bolesława Krzywoustego zmianie uległa sytuacja polityczna w Polsce. Pozycja młodszego syna Hermana była teraz zagrożona przez Mieszka Bolesławowica i to było prawdopodobnie przyczyną jego otrucia w 1089.

[edytuj] Samodzielna władza

Bolesław wygnał brata w 1107 r. i objął samodzielną władzę. W obronie Zbigniewa wystąpił król niemiecki Henryk V i w 1109 r. dokonał najazdu na Polskę. Działania wojenne toczyły się na Śląsku (obrona Głogowa, Bytomia Odrzańskiego, Wrocławia). Bolesław Krzywousty miał zwyciężyć Niemców w bitwie na Psim Polu. Nazwa wzięła się od tego że zabitych w bitwie rozszarpywały i zjadały dzikie psy z okolic. Ostatecznie cesarz wycofał się, a Zbigniew po powrocie do Polski został z rozkazu brata oślepiony i wkrótce zmarł.

[edytuj] Klątwa

Za zbrodnię tę Bolesław został obłożony klątwą kościelną, co zwalniało wszystkich poddanych z obowiązku posłuszeństwa. By klątwa została zdjęta, Bolesław zaczął pościć i rozdawać jałmużnę. To jednak nie wystarczyło i zdesperowany książę udał się z pielgrzymką na Węgry do klasztoru świętego Idziego. Musiał jednak szybko wracać, gdyż pod jego nieobecność w kraju wrzało. Ostatecznie boso podążył do Gniezna do grobu św. Wojciecha, gdzie przez 4 dni pościł, leżąc w popiele i włosiennicy, nie rozmawiał z ludźmi rozdając jałmużnę ubogim i możnym. Poświęcenie to pomogło i klątwa została zdjęta.

[edytuj] Pomorze Gdańskie i Szczecińskie

Bolesław Krzywousty odzyskał w 1119 r. Pomorze Gdańskie (dopuszcza się również możliwość, że stało się to w roku 1116), a w latach 1121-1122 zhołdował Pomorze Zachodnie, czyniąc tamtejszego księcia Warcisława swym lennikiem. Aby silniej związać Pomorze z Polską, Bolesław zorganizował misję chrystianizacyjną. Pierwsza, prowadzona przez Bernarda Hiszpana nie przyniosła żadnych efektów. Dwie następne w latach 1124-1128 odbył biskup Otto z Bambergu. Udał się on m.in. do Pyrzyc, Stargardu, Wolina, Szczecina i Kołobrzegu. W 1130 dla utrwalenia swojej władzy nad Pomorzem, Bolesław Krzywousty przeprowadził z pomocą floty duńskiej wyprawę na Rugię. Zawarł sojusz z księciem duńskim Magnusem Silnym, który w zamian za poparcie do tronu szwedzkiego, dostarczył swoją flotę, która przetransportowała oddziały polskie ku wybrzeżom Rugii. Do bitwy nie doszło, a Ranowie na sam widok połączonych sił polsko-duńskich uznali zwierzchnictwo Bolesława. ^[3]

[edytuj] Panowanie Bolesława

W 1118 stłumił bunt wojewody Skarbimira, oślepiając go i przejmując jego majątek. W 1129 zawarł sojusz z Danią. Pod koniec życia Bolesław musiał walczyć o utrzymanie niezależności polskiego Kościoła. Spotkanie w Merseburgu z cesarzem Lotarem III w 1135 potwierdziło niezależność polskiej organizacji kościelnej od arcybiskupstwa w Magdeburgu. Na jego dworze pisał Gall Anonim – pierwszy polski kronikarz.

[edytuj] Ustawa sukcesyjna (Testament Bolesława Krzywoustego)

W swym testamencie, zwanym również statutem lub aktem, Krzywousty wprowadził w Polsce zasadę senioratu, chcąc w ten sposób zachować jedność państwa i zapobiec walkom o władzę między synami. Wydzielił im dziedziczne dzielnice:

• Władysławowi Wygnańcowi – Śląsk (ze stolicą we Wrocławiu),
• Bolesławowi Kędzierzawemu – Mazowsze (ze stolicą w Płocku),
• Mieszkowi Staremu – Wielkopolskę (ze stolicą w Poznaniu),
• Henrykowi Sandomierskiemu – ziemię sandomierską (Sandomierz).

Najstarszy z Piastów miał być seniorem (princepsem), władającym dzielnicą senioralną – Małopolską i Pomorzem Gdańskim, oraz być zwierzchnikiem krewnych oraz książąt Pomorza Zachodniego. Być może część terytorium (najprawdopodobniej ziemię łęczycką) otrzymała wdowa po Bolesławie – Salomea, jako tzw. oprawę wdowią. Ziemie te miały być po jej śmierci włączone do dzielnicy senioralnej.

[edytuj] Rozbicie dzielnicowe

Testament Bolesława Krzywoustego zapoczątkował w Polsce okres rozbicia dzielnicowego zwanego również rozdrobnieniem feudalnym. Rozbicie dzielnicowe było częstą sytuacją w średniowiecznej Europie – występowało m.in. na Rusi, Węgrzech i w Niemczech. Po śmierci Bolesława władzę jako książę zwierzchni objął Władysław II Wygnaniec.

[edytuj] Wywód rodowodowy

4. Kazimierz I Odnowiciel zm. 28 listopada 1058
			2. Władysław I Herman zm. 4 czerwca 1102
5. Maria Dobroniega Kijowska zm. 1087
						1. Bolesław III Krzywousty zm. 28 października 1138
6. Wratysław II zm. 14 stycznia 1092
			3. Judyta Czeska zm. 24 grudnia 1086
7. Adelajda węgierska zm. 27 stycznia 1062

[edytuj] Żony

• od 1103 Zbysława Kijowska (ur. 1085/1090, zm. 1114) – córka Światopełka II (ur. 1050, zm. 16 kwietnia 1113); księcia połockiego (1069-1071), nowogrodzkiego (1078-1088), turowskiego (1088-1093) i wielkiego księcia kijowskiego (1093-1113)

• I/III 1115 Salomea z Bergu (ur. 1093/1101, zm. 27 lipca 1144) – córka Henryka von Berg-Schelkingen, hrabiego Bergu

[edytuj] Dzieci

Z pierwszego małżeństwa Bolesława ze Zbysławą pochodził:

• Władysław II Wygnaniec (ur. 1105, zm. 30 maja 1159) – książę krakowski i śląski (1138-1146).

W starszej literaturze za dzieci z tego małżeństwa uchodzili:

• nieznany z imienia syn, o którego narodzinach pisał Anonim zwany Gallem - obecnie odnosi się tę informację do Władysława, a drugiego syna Bolesława i Zbysławy uważa się za postać nieistniejącą,
• nieznana z imienia córka - od 1124 roku żona Wsiewołoda, księcia muromskiego; o żonie tego ruskiego władcy wiadomo tyle, że pochodziła z Polski; obecnie literatura uznaje ją raczej za córkę Skarbimira niż Bolesława.

Z drugiego małżeństwa Bolesława z Salomeą pochodzili:

• Leszek (ur. 1115, zm. 26 sierpnia przed 1131),
• Kazimierz zwany Starszym (w odróżnieniu od swojego młodszego brata, Kazimierza Sprawiedliwego) (ur. 1117/1122, wg kronikarza Jana Długosza 16 sierpnia 1122 (przekaz ten jest kwestionowany przez większość badaczy), zm. 19 października 1131,
• [2m.] Bolesław IV Kędzierzawy (ur. ok. 1122, zm. 5 stycznia 1173) – książę mazowiecki i kujawski (1138-1146), książę krakowski (1146-1173)
• [2m.] Mieszko III Stary (ur. 1126/1127, zm. 13 marca 1202) – książę wielkopolski (1138-1202), książę krakowski (1173-1177, 1190, 1199-1202)
• [2m.] Henryk Sandomierski (ur. 1127/1133, zm. 18 października 1166) – książę sandomierski
• [2m.] Kazimierz II Sprawiedliwy (ur. 1138, zm. 5 maja 1194) – książę sandomierski i krakowski (1177-1194), książę mazowiecki i kujawski (1177-1194)
• [2m.] Ryksa (ur. 1116/1117, zm. po 25 grudnia 1155) – żona Magnusa (ur. 1106, zm. 4 czerwca 1134), króla Vaestergotlandu (1129-1134), potem żona Włodzimierza (zm. po 1167), księcia mińskiego (1151-1158, 1165-1167) i grodzieńskiego (1159-1165), następnie żona Swerkera I (zamordowany w 1156), króla Szwecji (1134-1156)
• [2m.] córka (ur. przed 1119) – narzeczona lub żona Konrada von Plötzkau (zm. 1133), margrabiego Marchii Północnej
• [2m.] Gertruda (zm. 7 maja 1160) – zakonnica w Zwiefalten
• [2m.] Dobroniega Ludgarda (ur. przed 1129, zm. po 26 października 1147) – żona Dytryka z dynastii Wettynów (ur. przed 1142, zm. 9 lutego 1185), margrabiego dolnołużyckiego (1156-1185)
• [2m.] Judyta (ur. 1130-1135, zm. 8 lipca 1171-1175) – żona Ottona I (ur. 1126/1128, zm. 7 marca 1184), margrabiego Brandenburgii (1170-1184)
• [2m.] Agnieszka (ur. 1137, zm. po 1182) – żona Mścisława II (zm. 19 sierpnia 1170), księcia perejasławskiego (1146-1149, 1151-1155), księcia łuckiego (1155-1157), księcia wołyńskiego (1157-1170), wielkiego księcia kijowskiego (1167-1169, 1170)

W starszej literaturze za dzieci Bolesława i Salomei uchodziły także:

• Adelajda, żona Adalberta Pobożnego,
• Zofia, zm. 1136 - obecnie sądzi się, że była to matka Mateusza, biskupa krakowskiego.

potrzebne [[[żródła]]]]

[edytuj] Geneza Przydomka

O nadaniu przydomka Bolesławowi są cztery wersje:

• Bolesław... asymetryczny:

Według utrwalonej tradycji Władysław Herman i Bolesław Krzywousty spoczęli po śmierci w katedrze płockiej. [...] złożono do jednej trumny doczesne szczątki kilkunastu Piastów [...] w 1972 r, w jednej z podziemnych krypt znaleziono trumnę wypełnioną przemieszanymi kośćmi 16 mężczyzn i kobiety. Uwagę badaczy zwróciła jedna z czaszek, należąca do mężczyzny w wieku ponad 50 lat. Charakteryzowała się zniekształconą żuchwą i poważną asymetrią. Oczywiście natychmiast pojawiła się hipoteza, że to czaszka [...] Krzywoustego. Kwestionując hipotezę [...] przydomkiem tym Bolesława zaczęto określać wiele lat po śmierci. Nie pojawił się np. w kronice współczesnego księciu [...] Galla. Obrońcy identyfikacji czaszki odrzucali te argumenty, nie bez słuszności zauważając, że w dużej części [kroniki Galla są] peanem ku czci księcia Bolesława, o jego fizycznej ułomności. Być może do uszkodzenia kości doszło w wyniku komplikacji okołoporodowych. Za tą teorią przemawia śmierć matki Bolesława w zaledwie kilka miesięcy po porodzie.^[4]

• Według zaś starszej wersji przydomek Krzywousty dostał dlatego, że był "krzywoprzysięzcą".

• Zniekształcona w młodości przez wrzód lub ranę.

• Legenda zaś głosi, że grymas na jego twarzy utrwalił się, gdy patrzył na służących i uległości ojca (tj. Władysława Hermana) wobec Niemców i Czechów, oraz na sposób sprawowania przez niego rządów.

[edytuj] Zobacz też

• Piastowie
• rozbicie dzielnicowe

Przypisy