Żerków

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości noszącą tą nazwę.

Współrzędne: 52°04' N 17°34' E52.0666667 17.5666667 (Żerków)

Żerków

Gmina
- rodzaj

Żerków
miejsko-wiejska

Burmistrz

Janusz Władysław Jajczyk

Powierzchnia

2,03 km²

Położenie

52° 04' N
17° 34' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

2076
1022,7 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

63-210

Tablice rejestracyjne

PJA

Położenie na mapie Polski

Żerków

TERC10
(TERYT)

4304006044

Urząd miejski³

ul. Mickiewicza 5
63-210 Żerków
tel. 62 740-30-24; faks 62 740-36-27
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Żerków to miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie jarocińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żerków. Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 2076 mieszkańców.

Spis treści

1 Położenie
2 Szwajcaria Żerkowska
3 Historia
- 3.1 Dzieje Żerkowa w datach
- 3.2 Ludzie związani z Żerkowem
4 Zabytki
5 Przyroda
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Żerków leży na obszarze Wału Żerkowskiego, w pobliżu rzeki Lutyni i skanalizowanej Obry. Jest uznawany za turystyczną perełkę Wielkopolski. Znajduje się około 10 km od Jarocina i około 60 km od Poznania. Położona na linii kolejowej Wrocław-Jarocin-Gniezno stacja kolejowa "Żerków" znajduje się 3 km na zachód od granic miasta.

[edytuj] Szwajcaria Żerkowska

Gospodarka Żerkowa bazuje na turystyce. Miasto jest głównym ośrodkiem - bazą noclegową, terenem kultury i rekreacji (zwłaszcza w okresie letnim) i wypadową tzw. Szwajcarii Żerkowskiej. Obejmuje ona tereny niewysokich wzgórz opartych o wypełnioną rozlewiskami pradolinę Warty. W samym sercu Szwajcarii Żerkowskiej znajduje się pałac w Śmiełowie. Tereny te zostały objęte ochroną w ramach Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego. Wszelkie działania związane z turystyką pełni gminna jednostka Mickiewiczowskie Centrum Turystyczne ( mn.in. nocleg, spływy kajakowe, wycieczki rowerowe itd.)

[edytuj] Historia

W czasach wczesnego średniowiecza znajdował się tu gród Wilkowyja. Pierwsze wzmianki o samym Żerkowie pochodzą z 1257 roku. Natomiast w dokumencie z 1283 roku wymieniany jest on wówczas już jako miasto. Powszechnie przyjmuje się tą drugą za początek istnienia (choć sam dokument nie jest wiarygodny). Do połowy XIX wieku pełnił funkcję targową na szlaku ze Śląska na Pomorze. W 1861 roku wielki pożar strawił prawie całą, w większości drewnianą zabudowę. Odbudowa związana była z całkowitą zmianą planu miasta. Zatarto także dotychczasowy owalny kształt placu targowego (ob. rynek). Ostatnie lata przyniosły inwestycje w infrastrukturę związaną z turystyką i rekreacją, rozwinął się niewielki przemysł elektrotechniczny. Żerków stał się głównym ośrodkiem nowego Parku Krajobrazowego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kaliskiego, a przed rokiem 1975 i od 1999 do powiatu jarocińskiego.

[edytuj] Dzieje Żerkowa w datach

(Kalendarium)

1257 r. (30 listopada) – pierwsza historyczna wzmianka o Żerkowie ( Zirchovo) występuje w dokumencie księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego wśród czternastu miejscowości nadanych Jankowi Zarembie.
1283 r. (2 października) – Żerków jest wymieniony w dokumencie księcia Przemysława II jako miasto podlegające jurysdykcji kaliskiej (tj. posiadające te same prawa co Kalisz). Datę tę przyjęto powszechnie jako początek miasta Żerkowa.
1372 r. – w źródłach występuje „castrum Zircowo” (gród Żerków).
1375 r. – źródła wymieniają Andrzeja Zarembę z Żerkowa kasztelana śremskiego, uznawanego za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli rodu Zarembów.
1383 r. (18 stycznia) – na dokumencie wydanym podczas zjazdu obozu Nałęczów w Pyzdrach jest przywieszona pieczęć Andrzeja z Żerkowa. Dokument ten jest aktem hołdu dla królewny Marii, córki Ludwika Węgierskiego. Latem tegoż roku, w czasie wojny domowej w Wielkopolsce, Andrzej z Żerkowa wraz z Bartoszem z Odolanowa, wystawili oddział 300 kopijników śpiesząc na pomoc Sędziwojowi Świdwie z Szamotuł, herbu Nałęcz, przeciw siłom Domarada z Pierzchna. W odwecie został spalony Żerków wraz z Kościołem św. Mikołaja.
1390 r. – konserwowanie nowego Kościoła św. Stanisława przez biskupa poznańskiego Dobrogosta Nowodworskiego. W tym czasie właścicielką miasta jest Jadwiga, wdowa po Andrzeju Zarembie.
Ok. 1398 – 1418 r. – Żerków przechodzi na własność Doliwów – Kotów z Dębna.
1419 r. – w źródłach figuruje Jadwiga z Żerkowa, wdowa po Januszu Kocie Furmanie z Dębna i Zaniemyśla.
1460 r. – wymieniony jest Filip z Żerkowa i Zaniemyśla, herbu Doliwa, kasztelan międzyrzecki.
1469 r. – wymieniony jest Jan z Żerkowa i Witaszyc.
1539 r. – Mikołaj i Stanisław Rzeszowscy, herbu Doliwa, sprzedają Żerków Andrzejowi Górce – Roszkowskiemu, herbu Łodzia.
1550 r. –Andrzej Górka zatwierdza garncarzom wszystkie dotychczasowe przywileje i statuty cechowe.
1564 r. (24 lipca) – wielki pożar miasta.
1565 r. – Jan Górka ponownie zatwierdza miastu wszystkie przywileje i statuty cechów: garncarskiego, szewskiego i piwowarskiego. W tym okresie został nadany miastu herb: złota łódź – godło rodowe Górków, nad nią sześcioramienna gwiazda.
1574 r. (styczeń) – do Żerkowa przybywa król – elekt Henryk Walezy, podróżując z Francji na koronację do Krakowa. Andrzej Górka – Roszkowski podjął monarchę śniadaniem.
1613 r. – zginął tragicznie Jan Górka – Roszkowski.
1615 r. – również tragiczną śmiercią zmarł jego brat, Andrzej Górka – Roszkowski. Po śmierci Żerków będzie dziedziczyła jego córka, Barbara Ostrorożyna.
Ok. 1618 r. – miasto nabył Hieronim Radomicki, herbu Kotowicz, kolejno kasztelan krzywiński, starosta wschowski i wojewoda inowrocławski.
1623 r. – w Żerkowie gości król Zygmunt III Waza wraz z królewiczem Władysławem. Gościnnie podejmuje ich Hieronim Radomicki.
1652 r. – po śmierci Hieronima Radomickiego właścicielem zostaje jego syn, Kazimierz Władysław Radomicki.
1660 r. –Kazimierz Radomicki wydaje nowe rozporządzenie o wyborze burmistrza, którego odtąd będzie wybierał właściciel spośród trzech kandydatów wyznaczonych przez radę.
1689 r. – po śmierci Kazimierza Radomickiego właścicielem zostaje jego syn Maciej.
Po 1690 r. – Maciej Radomicki wznosi okazały pałac – rezydencję (w miejscu dzisiejszego amfiteatru).
1698 r. (12 czerwca) – król August Sas zatwierdza statut kurkowego bractwa strzeleckiego w Żerkowie, które powstaje z inicjatywy Macieja Radomickiego.
1708 r. – w Żerkowie szaleje epidemia dżumy. Ludność schroniła się do lasu zwanego Kaczorowem. Jako wotum dziękczynne za ustąpienie epidemii została wzniesiona kaplica św. Krzyża na cmentarzu.
1710 – 1718 r. – z fundacji Macieja Radomickiego zostaje wybudowany wspaniały barokowy Kościół św. Stanisława. Wzniesiony został wg projektu wybitnego architekta Jana Catenazziego.
1728 r. – po śmierci Macieja Radomickiego właścicielką zostaje jego córka Katarzyna, która wychodzi za mąż za Jerzego Felicjana Sapiehę.
1742 r. – po śmierci Sapiehy Żerków przechodzi w ręce jego córki Marianny, kolejno Koźmińskiej, Dąmbskiej, znanej z samowoli i okrucieństwa.
1772 r. (23 września) – podczas wielkiego pożaru spłonęły 54 domy, austeria, 8 domów żydowskich i synagoga. Pastwą płomieni padł również Kościół św. Mikołaja.
1793 r. – Żerków zostaje zajęty przez wojska pruskie generała von Moellendorfa w czasie II rozbioru Rzeczpospolitej. Miasto liczyło wtedy 349 mieszkańców, w tym 241 katolików, 3 protestantów i 105 Żydów.
1794 r. – po śmierci Marianny Dąmbskiej miasto przechodzi na własność jej córki Ludwiki.
1806 r. (13 listopada) – w Żerkowie gości Ludwik Mikołaj Davout – jeden z najwybitniejszych marszałków napoleońskich.
1831 r. (10 sierpnia) – pożar pałacu w Żerkowie.
1852 r. – epidemia cholery.
1860 r. (11 września) – wielki zjazd ziemiaństwa wielkopolskiego, w którym uczestniczy 800 osób.
1861 r. (sierpień) – wielki pożar Żerkowa, który strawił niemal całe miasto, wraz z Kościołem św. Mikołaja. Po pożarze powstaje Stowarzyszenie Ogniowe, przekształcone w 1904 roku w Ochotniczą Straż Pożarną.
1873 r. – w odległym o 4 km Chrzanie uruchomiono stację kolejową Żerków. *1883 r. – zawiązuje się Towarzystwo Przemysłowców.
1887 r. – w Żerkowie urodził się Jakub Steinhardt, wybitny malarz i grafik (zm. 1968r.).
1891 r. – miasto liczy 1829 mieszkańców.
1904 r. – wybudowano Kościół Ewangelicki.
1921 r. – spis powszechny wykazał 1569 mieszkańców.
1926 r. - podpisano akt erekcyjny pod budowę pomnika ku czci mieszkańców Żerkowa poległych w wojnie światowej i polskiej w latach 1914-1920. Pomnik stanął przy ulicy Kolejowej według projektu architekta poznańskiego Mariana Andrzejewskiego.
1931 r. –Żerków liczy 1574 mieszkańców.
1939 r. (8 września) – do Żerkowa wkroczyły wojska hitlerowskie.
1940 r. – hitlerowcy niszczą synagogę i cmentarz żydowski oraz pomnik ku czci mieszkańców Żerkowa poległych w wojnach 1914-1920 a jego gruzy wywożą na drogę do Bieździatowa.
1941 - 1942 r. – zostaje rozebrany zrujnowany pałac.
1943 r. – wybudowano baseny kąpielowe. W pracach zatrudnieni byli jeńcy angielscy z obozu w Chrzanie.
1945 r. (22 stycznia) – do Żerkowa wkroczyła Armia Czerwona.
1954 r. – na rynku wzniesiono pomnik „Za naszą i waszą wolność”.
1962 r. – zostaje wybudowana i uruchomiona żelbetonowa wieża przekaźnikowa.
1971 r. - oddano do użytku nowy gmach szkoły podstawowej oraz domu nauczyciela.
1976 r. – rozpoczęto budowę Młodzieżowego Centrum Szkolenia i Rekreacji.
1979 r. – zostaje otwarta stanica harcerska. 1982 r. – oddano do użytku Gminny Dom Strażaka.
1983 r. (październik) – uroczyste obchody 700-lecia miasta Żerkowa (1283 – 1983 r.)

[edytuj] Ludzie związani z Żerkowem

Giovanni Catenazzi - architekt
Jan Nepomucen Chrzan - błogosławiony kościoła katolickiego
Heinrich Graetz - wybitny historyk pochodzenia żydowskiego
Jakob Steinhardt - malarz światowej sławy pochodzenia żydowskiego
Adam Mickiewicz - największy poeta epoki romantyzmu

[edytuj] Zabytki

kościół barokowy z XVIII wieku, z wyposażeniem z przełomu XVII i XVIII wieku i renesansową kaplicą fundacji Roszkowskich, z XVII wieku,
pozostałości pałacu Radomickich:
- brama wjazdowa do dawnego parku pałacowego, trójarkadowa, z herbem rodowym, jedyna pozostałość po rezydencji,
- Dom Stróża.
d. poczta, z okresu poczty konnej (XVIII-XIX wiek),
- stajnia przy dawnej poczcie,
kaplica cmentarna z początku XVIII wieku, barokowa,
obelisk Braciom poległym za Wolność i Ojczyznę,
pozostałości grodziska Wilkowyja.
poewangelicki kościół z 1904r., neobarokowy