Nijmegen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
.png/220px-Bevolkingspiramide_-_Gemeente_Nijmegen_(2007).png)
Nijmegen (
uitspraak (info·uitleg)) (in het Nijmeegs: Nimwèège, vergelijk Duits: Nimwegen) is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland. De gemeente heeft circa 161.000 inwoners en is daarmee de grootste in de provincie en de tiende van Nederland.[1]
De stad Nijmegen ligt grotendeels op de linkeroever van de Waal, aan de voet van een stuwwal. Een deel van de gemeente ligt aan de overzijde van de rivier. Het betreft hier de zogenaamde Waalsprong, een recent geannexeerd gebied, waarin zich het dorp Lent en een deel van Oosterhout bevinden.
De gemeente Nijmegen maakt deel uit van de Stadsregio Arnhem Nijmegen (KAN) en grenst aan de gemeenten Lingewaard, Overbetuwe, Beuningen, Wijchen, Heumen, Groesbeek en Ubbergen.
De huidige burgemeester van Nijmegen is Thom de Graaf (D66).
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Een rijk verleden
Nijmegen beweert de oudste stad van Nederland te zijn en vierde in 2005 haar 2000-jarig bestaan. In de Middeleeuwen werd de stad een aanzienlijk centrum van het Frankische Rijk. Later werd zij de voornaamste van de vier Gelderse hoofdsteden en bovendien een hanzestad.
 Zie ook Geschiedenis van Nijmegen en de onderwerpen onder de categorie: Geschiedenis van Nijmegen |
In het kader van de katholieke emancipatiebeweging kreeg Nijmegen in 1923 een universiteit met rooms-katholieke signatuur, de huidige Radboud Universiteit Nijmegen (voorheen Katholieke Universiteit Nijmegen).
Nijmegen lag ook regelmatig in de vuurlinie van een oorlog. De laatste keer gebeurde dat in de Tweede Wereldoorlog, op 22 februari 1944. Nijmegen leed toen zware schade bij een geallieerd bombardement op de binnenstad.
| Zie ook Bombardement van Nijmegen |
[bewerk] Na de oorlog
Door verwaarlozing en armoede was de Benedenstad (het deel van het centrum dat in het lage deel, aan de Waal, is gelegen -- wat de Duitsers de Altstadt noemen) na de Tweede Wereldoorlog in verval geraakt. Hoewel de Benedenstad min of meer gespaard bleef door de oorlogshandelingen, was de toestand van dit stadsdeel door de vele reeds gesloopte panden en slechte woonomstandigheden (verkrotte, onbewoonbaar verklaarde panden, huizen zonder sanitair e.d.) zodanig, dat na jarenlange discussies en plannenmakerij in 1972 besloten werd tot grootschalige sloop en herbouw. In 1975 is de Benedenstad uitgeroepen tot "beschermd stadsgezicht", maar toen waren de meeste middeleeuwse panden al gesloopt. Slechts (delen van) enkele straten zijn nog oorspronkelijk gebleven en gerestaureerd.
| Zie ook: Benedenstad |
Nijmegen staat sinds de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw bekend als rode stad. Er waren in die jaren veel marxisten te vinden die door de relatief grote populatie aan studenten erg opvielen. Bijnaam van Nijmegen was dan ook een tijdje 'Havana aan de Waal'. Een gewelddadige confrontatie tussen de linkse krakers en het Nijmeegse bestuur vond plaats in februari 1981, de Pierson-rellen. Frits Bolkestein sprak in de jaren 1990 nog van 'Marxograd aan de Waal'. Thans is het 'rode aspect' in sterk afgezwakte vorm herkenbaar aan een links stadsbestuur. Het zeskoppige college van B&W bestaat sinds 2002 uit GroenLinks, PvdA en SP.
Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de stad zich flink uitgebreid, maar dat gebeurde eenzijdig in westelijke en vooral zuidwestelijke richting. De dorpen Hatert, Hees en Neerbosch werden opgeslokt door stadswijken met dezelfde naam. De belangrijkste uitbreiding was de bouw van de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vanaf 1966, ten westen van het Maas-Waalkanaal. De structuur van de stad werd zo zeer onevenwichtig: het centrum ligt geheel in het noorden, maar de stadsuitbreiding vond kilometers daarvandaan in zuidwestelijke richting plaats. Tot voor kort was de Waal een onneembare barrière die de noordgrens van de bebouwing bepaalde. Sinds eind jaren '90 echter wordt er gebouwd aan de VINEX-locatie Waalsprong, ten noorden van de Waal.
[bewerk] 21e eeuw
Eind 2003 kwamen de gemeente en de politie van Nijmegen in opspraak vanwege de honderden centrumverboden die werden verordonneerd voor mensen die zich schuldig maken aan de in de Algemene Plaatselijke Verordening opgenomen vergrijpen. Een centrumverbod is een voorbeeld van een gebiedsverbod, een (tijdelijk) verbod om in een bepaald gebied te verblijven.
In 2004 haalde de gemeente de landelijke media na een besluit van de gemeenteraad om SUV's (grote terreinwagens) niet meer in het centrum te laten parkeren. Als argumenten werden vooral de milieuvervuiling en de onveiligheid van deze auto's naar voren gebracht. Het besluit leidde tot een kortstondige landelijke discussie over dit onderwerp. Het College van B&W besloot het besluit van de gemeenteraad naast zich neer te leggen, omdat Nederlandse en Europese regels uitvoering van het voorstel in de weg staan.
In november 2005 werd in het centrum van de stad de plaatselijk bekende activist Louis Sévèke met een vuurwapen om het leven gebracht. Hij was voornamelijk bekend geworden door zijn strijd tegen de voormalige Binnenlandse Veiligheidsdienst, tegenwoordig de AIVD.
Voor de periode 2010-2020 staat de bouw van het Waalfront gepland. Deze nieuwe buurt zal komen te liggen op de locatie van het huidige oude havengebied in de Biezen, langs de Waal.
Tevens staat voor 2009-2011 de bouw van een nieuwe oeververbinding, de Stadsbrug gepland.
[bewerk] Bezienswaardigheden
|
|
|
|
|
|
|
| Zie ook Lijst van hoogste gebouwen van Nijmegen |
- Botanische Tuin Radboud Universiteit
- de Grote of Sint-Stevenskerk
- het Stadhuis
- de Waag op de Grote Markt
- het Valkhof met de Barbarossaruïne en de Sint-Nicolaaskapel
- resten van de omwalling: het Hunnerpark met de Belvedère en het Kronenburgerpark met de Kruittoren
- stukjes Romeinse geschiedenis door de hele stad
- middeleeuwse bebouwing in de Benedenstad, bij de Lange Hezelstraat
- Goffertpark
- De Vereeniging, concertgebouw van architect Oscar Leeuw
- Ruiterstandbeeld Keizer Karel, Keizer Karelplein, 1962, door Albert Termote
- Beeld van "Stephanus", Berg en Dalseweg, 1951, door Albert Termote
- Lutherse kerk Prins Hendrikstraat 79 van architect Derk Semmelink
- Keizerbeelden en de madonna aan het Raadhuis, door Albert Termote
- De voormalige gereformeerde kerk aan de Begijnenstraat van architect B. Bouwman
- De Titus Brandsma Gedachteniskerk (voormalige Sint-Jozefkerk) van architect B.J.C. Claase
- De moderne katholieke Dominicuskerk van architect Th. Nix
- Het complex FiftyTwoDegrees ontworpen door Francine Houben en Francesco Veenstra
- Het Quack-monument of Maria-Adolffontein
- Het Benzinestation Auto Palace uit 1936, nu Rijksmonument
[bewerk] Musea
- Natuurmuseum Nijmegen
- Museum Het Valkhof
- Velorama
- Anatomisch Museum
- muZIEum
- Stratemakerstoren
[bewerk] Parken
- Goffertpark
- Hunnerpark
- Julianapark
- Kronenburgerpark
- Valkhof
[bewerk] Jaarlijkse evenementen
- Nijmeegse Vierdaagse (meerdaagse langeafstandsmars in derde week van juli met internationaal deelnemersveld)
- Vierdaagsefeesten (festiviteiten rondom de Nijmeegse Vierdaagse)
- Batavierenrace (estafetteloop voor studenten, tussen Nijmegen en Enschede)
- Zevenheuvelenloop (hardloopwedstrijd met finish in Nijmegen)
- Marikenloop (hardloopwedstrijd, uitsluitend voor vrouwen)
- Fietsvierdaagse (een week na de Nijmeegse Vierdaagse)
- Kermis (in juni en in oktober)
- Carnaval (waarin Nijmegen Knotsenburg heet naar Fort Knotsenburg wat bij het huidige dorp Lent gelegen was)
- Mariken Winterfestival
- Gebroeders Van Limburg festival (middeleeuws re-enactment festival)
[bewerk] Cultuur
Nijmegen kent van oudsher een rijk en bloeiend cultureel leven. Belangrijke culturele instellingen zijn:
- Doornroosje, poppodium
- De Keizer Karel Podia, met De Vereeniging en de Stadsschouwburg
- De Letterentafel, een samenwerkingsverband van boekhandels, culturele instellingen, schrijvers en uitgevers
- De Lindenberg, Nijmeegs centrum voor de kunsten
- LUX, een podium voor internationale cinema, theater, muziek, debat, multimedia en beeldcultuur
- De Openbare bibliotheek, gevestigd in het 'cultureel kwartier' aan de Mariënburg, jaarlijks wordt de Bibliotheek Nijmegen Literatuurprijs uitgereikt.
- Het Steigertheater
- De Stichting Literaire Activiteiten Nijmegen
- Uitgeverij De Stiel, non-profituitgeverij voor bijzondere projecten
- Het Vlaams Cultureel Centrum
- Het Vrijdagtheater
- De Wintertuin
- Onbederf'lijk Vers, jaarlijks terugkerend poëziefestival
- Extrapool, kunstenaarsinitiatief en podium voor alternatieve en experimentele muziek, beeldende kunst en film
[bewerk] Verkeer en vervoer
Vanuit Nijmegen zijn de Randstad, noord-Limburg, de provincie Noord-Brabant en de noordelijke provincies van Nederland makkelijk te bereiken per auto en per openbaar vervoer. Ook het Duitse Ruhrgebied en de Belgische regio Antwerpen zijn goed te bereiken met de auto.
Belgisch Limburg en het zuidelijke deel van Nederlands Limburg zijn vanuit Nijmegen minder goed bereikbaar. Waarschijnlijk zal dat verbeteren zodra de A73-zuid voltooid is.
|
|
|
|
|
[bewerk] Wegverkeer
[bewerk] Rijkswegen
- A15 loopt ten noorden van de Waalsprong Nijmegen, met aansluiting Nijmegen-Noord. De A15 geeft verbinding in de richting van de A325 bij Knooppunt Ressen en de A50 bij Knooppunt Valburg.
- A73 / E31 loopt ten westen van Nijmegen, met aansluitingen Dukenburg, N326 en Knooppunt Neerbosch. De A73 geeft verbinding in de richting Venlo en richting de A50 bij Knooppunt Ewijk
[bewerk] Provinciale wegen
- A325 vanuit Arnhem, gaat na Knooppunt Ressen over in de N325 en loopt via de Waalbrug, langs Beek naar de Duitse grensplaats Wyler, waar de weg verder gaat als Bundesstraße 9. Dit is de voormalige Rijksweg 52.
- A326 begint bij Knooppunt Bankhoef aan de A50, gaat bij Bijsterhuizen verder als autoweg N326, kruist de A73 en loopt vervolgens als Wijchenseweg en Graafseweg via het Keizer Karelplein en de Oranjesingel naar het Keizer Trajanusplein, waar de weg aansluit op de N325.
- N842 verbindt Groesbeek met Nijmegen. Binnen de Nijmeegse bebouwde kom gaat deze weg verder als de Groesbeekseweg.
- N844 verbindt Malden met Nijmegen. Binnen de Nijmeegse bebouwde kom gaat deze weg verder als de St. Annastraat.
[bewerk] Bruggen
- Waalbrug (Nijmegen)
- Snelbinder (brug) / Fietsbrug van Lent over de Waal naar Nijmegen.
- Stadsbrug (Nijmegen), een toekomstige oeververbinding aan de westkant van de stad
[bewerk] Openbaar vervoer
| Zie voor treinverbindingen en buslijnen het hoofdartikel Openbaar vervoer in Nijmegen |
[bewerk] Bussen
Het stadsvervoer per autobus wordt verzorgd door Novio. Novio onderhoudt een aantal stadslijnen die elke wijk van de stad ontsluiten. Novio werkt hierin samen met Hermes. Samen met NIAG onderhoudt Novio ook twee lijnen naar Kranenburg en Kleef in Duitsland. Hermes verzorgt verder nog een aantal streeklijnen naar Grave, Uden, Druten, Millingen aan de Rijn, in samenwerking met Connexxion naar Arnhem en in samenwerking met Veolia Transport naar Gennep en Venlo.
| Zie voor de historische tram- en trolleybuslijnen in Nijmegen Nijmeegse tram en Nijmeegse trolleybus. |
In 2015 moet tussen de wijk Waalsprong en de universiteit een trambuslijn gaan rijden. Zie Trambus Nijmegen voor meer details over dit nieuwe vervoermiddel.
[bewerk] Trein
Nijmegen heeft vier NS-stations:
- Nijmegen
- Nijmegen Dukenburg (aan de Brabantse lijn in de richting 's-Hertogenbosch - Roosendaal)
- Nijmegen Heyendaal (aan de Maaslijn in de richting Venlo)
- Nijmegen Lent (aan de spoorlijn naar Arnhem)
In Nijmegen stoppen de intercity Nijmegen - Zwolle, de intercity Arnhem - Roosendaal, de intercity Nijmegen - Den Helder, de intercity Nijmegen - Den Haag Centraal (alleen tijdens het spits), de stoptrein Nijmegen - 's-Hertogenbosch en de stoptrein Nijmegen - Venlo - Roermond (de Maaslijn). De trein naar Venlo/Roermond wordt geëxploiteerd door Veolia, de overige treinen door NS.
Er heeft ook een spoorverbinding met Kleef bestaan. Deze is echter op 2 juni 1991 gesloten voor reizigersvervoer, omdat de exploitatie niet rendabel was. Tegenwoordig is deze verbinding overgenomen door bussen van de NIAG.
[bewerk] Prijzen
- 2005 - Schoonste Stad van Nederland
[bewerk] Ontwikkeling van het inwonertal
| 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 147.561 | 147.631 | 147.172 | 150.542 | 151.924 | 152.286 | 153.636 | 154.581 | 156.308 | 157.473 | 158.215 | 159.556 | 160.962 | 161.358 |
Aan het begin van de 19e eeuw telde Nijmegen slechts een goede 10.000 inwoners. In 1875 was dit meer dan verdubbeld tot ongeveer 24.000 en tegen de eeuwwisseling was het inwonertal opgelopen tot 44.000. Dit zijn weliswaar geen spectaculaire aantallen als men naar de absolute cijfers kijkt, maar het is verhoudingsgewijs een verviervoudiging, in het laatste kwart van de 19e eeuw is de bevolking bijna verdubbeld.
De grote groei deed zich voor in de 20e eeuw. Vlak na de Eerste Wereldoorlog liep Nijmegen richting de 70.000 inwoners, een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog overschreed het reeds de 110.000 inwoners. De 150.000e inwoner werd in 1971 ingeschreven, maar door daling van de gezinsgrootte en gelijkblijvende woningvoorraad trad toen een stagnatie en zelfs bevolkingsdaling op (op 1 januari 1995 telt Nijmegen 147.561 inwoners en 65.020 woningen), die pas in opwaartse zin werd doorbroken bij de overgang naar de 21e eeuw, door grootschalige nieuwbouw ten noorden van de stad.
Zoals uit bovenstaande tabel valt op te maken groeit Nijmegen sindsdien langzaam maar gestaag verder.
Aantal inwoners:
| Stadsdeel: | 1995 | 2000 | 2005 | 2007 |
|---|---|---|---|---|
| Nijmegen-Centrum | 8.506 | 8.709 | 9.274 | 9.307 |
| Nijmegen-Oost | 30.917 | 30.974 | 32.388 | 32.619 |
| Nijmegen-Oud-West | 13.076 | 12.971 | 12.766 | 13.316 |
| Nijmegen-Nieuw-West | 15.792 | 16.093 | 16.401 | 16.200 |
| Nijmegen-Midden | 17.220 | 17.859 | 18.150 | 18.113 |
| Nijmegen-Zuid | 20.749 | 21.934 | 22.795 | 22.528 |
| Dukenburg | 25.071 | 23.755 | 23.499 | 23.188 |
| Lindenholt | 16.230 | 16.242 | 16.121 | 15.703 |
| Nijmegen-Noord | - | 3.715 | 6.790 | 9.986 |
| Stadsdeel onbekend | - | 34 | 31 | 2 |
[bewerk] Politiek
[bewerk] College van burgemeester en wethouders
In de periode 2002-2006 kent Nijmegen een College van Burgemeester en Wethouders dat louter bestaat uit linkse partijen, te weten GroenLinks, PvdA en SP (23 van de 39 zetels). De burgemeester is van D66-huize (Thom de Graaf). Elke partij levert twee wethouders zodat er in totaal zes wethouders zijn.
[bewerk] Gemeenteraad
Vanaf 1974 is de Nijmeegse gemeenteraad als volgt samengesteld:
| Gemeenteraadszetels | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1974 | 1978 | 1982 | 1986 | 1990 | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | ||||||
| PvdA | 12 | 12 | 9 | 16 | 11 | 8 | 8 | 8 | 11 | ||||||
| SP | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 4 | 6 | 6 | 7 | ||||||
| GL | 4 | 3 | 6 | 5 | 6 | 6 | 8 | 9 | 6 | ||||||
| CDA | 15 | 16 | 13 | 10 | 12 | 9 | 7 | 5 | 5 | ||||||
| VVD | 6 | 4 | 6 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 4 | ||||||
| D66 | - | 2 | 2 | 2 | 5 | 7 | 2 | 1 | 2 | ||||||
| VSP | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 1 | ||||||
| Nijmegen Nu | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | ||||||
| Gewoon Nijmegen | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | ||||||
| Stadspartij Nijmegen | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 1 | ||||||
| Overige | - | - | - | - | - | 1 | 2 | - | - | ||||||
| Totaal | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | ||||||
| Opkomst | 52,4% | 57,9% | |||||||||||||
[bewerk] Opmerkingen
- Partijen als GroenLinks en Verenigde Senioren Partij bestonden vroeger uit andere partijen die later zijn samengegaan in hoe ze nu heten. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.
- In 1994 hadden De Groenen 1 zetel, en in 1998 2 zetels. Later werd de partij omgedoopt in Stadspartij Leefbaar Nijmegen, en later weer opgesplitst in Stadspartij en Fractie Van der Meer.
- Sinds 8 mei 2007 bestaat de PvdA-fractie uit 10 leden door afsplitsing van een raadslid. Hierdoor is de Groep Bos ontstaan.
- Raadslid Jolanda van Veluw besloot op 22 november 2007 uit de fractie van de VVD te stappen. De Nijmeegse gemeenteraad telt sindsdien 6 eenmansfracties.
[bewerk] Gezondheidszorg
[bewerk] Onderwijs
Nijmegen kent enkele basisscholen en scholen en colleges voor middelbaar onderwijs. In Nijmegen staan verschillende instituten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en er is een regionaal opleidingencentrum (ROC) gevestigd. De stad heeft sinds 1923 een universiteit, de Radboud Universiteit Nijmegen.
| Voor meer informatie zie Onderwijs in Nijmegen |
[bewerk] Bekende Nijmegenaren
[bewerk] Bestuurlijke indeling van Nijmegen
De gemeenteraad heeft de gemeente Nijmegen met ingang van 1 januari 2007 onderverdeeld in 9 stadsdelen (CBS-wijken), die weer bestaan uit 44 wijken (CBS-buurten), namelijk:
|
|
|
[bewerk] Stedenband
Albany (Verenigde Staten)
Gaziantep (Turkije)
Higashimatsuyama (Japan)
Masaya (Nicaragua).svg/20px-Flag_of_Russia_(bordered).svg.png)
Pskov (Rusland)
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Literatuur
- Begheyn, Paul, Nijmeegse Biografieën, Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2004. ISBN 9065508384
- Smetius, Johannes, Nijmegen, stad der Bataven, SUN/Museum het Valkhof: Nijmegen, 1999. ISBN 9061686601 (vertaling van zijn 'Oppidum Batavorum, seu Noviomagum' uit 1644)
- Tummers, Tijs, Architectuur in Nijmegen, Uitgeverij TOTH: Bussum, 1994. ISBN 9068681028
- Koebrugge, Roelof, Ach lieve tijd, Twintig eeuwen Nijmegen en de Nijmegenaren, Uitgeverij Waanders: Zwolle, 1986. ISBN 9066300760
[bewerk] Referenties
[bewerk] Externe links
- Officiële site van de Gemeente Nijmegen
- Stratenlijst gemeente Nijmegen
- Noviomagus.nl, site over de historie van Nijmegen
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Nijmegen op Wikimedia Commons.
|
| Gemeente Nijmegen |  |
|---|---|
|
Nijmegen · Oosterhout gemeente Nijmegen · Ressen gemeente Nijmegen · Lent gemeente Nijmegen |
| Provincie Gelderland |
|
|---|---|
|
Aalten · Apeldoorn · Arnhem · Barneveld · Berkelland · Beuningen · Bronckhorst · Brummen · Buren · Culemborg · Doesburg · Doetinchem · Druten · Duiven · Ede · Elburg · Epe · Ermelo · Geldermalsen · Groesbeek · Harderwijk · Hattem · Heerde · Heumen · Lingewaal · Lingewaard · Lochem · Maasdriel · Millingen aan de Rijn · Montferland · Neder-Betuwe · Neerijnen · Nijkerk · Nijmegen · Nunspeet · Oldebroek · Oost Gelre · Oude IJsselstreek · Overbetuwe · Putten · Renkum · Rheden · Rijnwaarden · Rozendaal · Scherpenzeel · Tiel · Ubbergen · Voorst · Wageningen · West Maas en Waal · Westervoort · Wijchen · Winterswijk · Zaltbommel · Zevenaar · Zutphen |
