Lengtegraad
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De lengtegraad is samen met de breedtegraad een geografische positieaanduiding in bolcoördinaten. De lengtegraad is de hoek tussen het vlak door een punt en de omwentelingsas van het bolvormig lichaam en het vlak door de nulmeridiaan of referentiemeridiaan. Voor de coördinaten op aarde varieert de lengtegraad van 0° tot 180°, met de toevoeging O.L. (oosterlengte, ten oosten van de nulmeridiaan, op het oostelijk halfrond) of W.L. (westerlengte, ten westen van de nulmeridiaan, op het westelijk halfrond). Wanneer een teken wordt toegekend, wordt oosterlengte als een positieve waarde en westerlengte als een negatieve waarde weergegeven. De afstand van de lengtegraad is afhankelijk van de breedte en varieert van ruim 111 kilometer op de evenaar tot nul op de polen.
Een lengtecirkel of meridiaan is de lijn die alle punten verbindt met dezelfde geografische lengte. Alle lengtecirkels zijn even lang en lopen als halve grootcirkels tussen de polen. De afstand tussen de lengtecirkels varieert sterk met de geografische breedte: op de evenaar is de afstand tussen twee lengtecirkels met een verschil van één graad ongeveer 111 km. Op de polen is deze afstand gelijk aan nul. De afstand op de evenaar tussen twee lengtecirkels die 1 boogminuut (1/60°) van elkaar liggen is ongeveer één zeemijl:
- 1 NM (Zeemijl, Engels: Nautical Mile, afgekort NM) = 40.000 km / (360 graden x 60 minuten) = 1,852 km.
In de Benelux liggen alle plaatsen tussen 2° 33' O.L. en 7° 13' O.L. Dit is een verschil van ruim 4°. Op een meridiaan bepalen we de breedtegraad.
[bewerk] Nulmeridiaan
De keuze van de nulmeridiaan door Greenwich als referentiemeridiaan voor de geografische lengte is volstrekt willekeurig. In Nederland heeft men de Westertoren te Amsterdam vroeger als referentie gebruikt, tegenwoordig heeft de meridiaan door de Onze Lieve Vrouwetoren in Amersfoort een speciale betekenis. Een andere speciale meridiaan is de Internationale datumgrens ofwel de 180° meridiaan.
[bewerk] Lengtebepaling
Afhankelijk van de lengtegraad staan zon en sterren en andere hemellichamen op een ander moment op hun hoogste punt aan de hemel. Dit verschil in zonnetijd of sterretijd tussen twee plaatsen kan worden berekend: er zijn 360 lengtegraden, een dag duurt ongeveer 24 uur of 1440 minuten, dus één graad verschil is 1440 minuten / 360 graden = 4 minuten.
Bij de navigatie op zee kan de lengtecirkel worden bepaald door te kijken op welk moment de zon op zijn hoogste punt of in het zuiden staat. Een nauwkeurige klok is dan wel noodzakelijk. Wanneer de zon 1 uur later dan in Greenwich in het zuiden staat betekent dat 60 minuten / 4 minuten per graad = 15 graden westerlengte. De indeling in tijdzones wordt ook bepaald door de geografische lengte. Een tijdzone van een uur komt overeen met een lengteverschil van 15°. Lokaal kan hier van worden afgeweken.
Op andere hemellichamen wordt, net als bij meetkundige bolcoördinaten, in één richting gemeten, waardoor de toevoeging of een teken overbodig is en de lengte van 0° tot 360° loopt. Bij de positie van sterren spreekt men over rechte klimming met als referentiepunt het lentepunt.
