Sleat (stêd)

Ut Wikipedy

Sleat (stêd)

Gemeente	Gaasterlân-Sleat
Gritenij	{{{gritenij}}}
Stimmen	{{{stimmen}}}
Ynwenners (2004)	760
Huzen	{{{huzen}}}
Koördinaten	52° 53' NB, 5° 38' EL
Netnûmer	0514
Postkoade	8556
Webstee	sloten.nl

Sleat (Sloten) is in stêd yn de gemeente Gaasterlân-Sleat. Sleat leit tichtby de Sleattemer Mar tusken De Lemmer en Balk. Mei likernôch 750 ynwenners is Sleat de lytste fan de Fryske âlve stêden en neffens guon de lytste stêd fan de wrâld. Fan 1851 oant de gemeentlike weryndieling fan 1984 wie Sleat in selstannige gemeente, op de grins fan Gaasterlân, Doanjewerstâl en Lemsterlân. It waard doe gearfoege mei de gemeente Gaasterlân.

Ynhâld

1 Skiednis
2 Mienskip
- 2.1 Ferienings
- 2.2 Ynwenners
3 Monuminten
4 Ferskaat
5 Openbaar Vervoer
6 Lytste stêdsje fan de wrâld
7 Sjoch ek
8 Strjitten
9 Keppeling om utens
10 Fuotnoat

[bewurkje seksje] Skiednis

Sleat is ûntstien út in sterkte dy't yn de 13e ieu boud waard dêr't it wetter fan Snits nei Teakesyl krúst waard troch de wei fan Gaasterlân nei Doanjewerstâl. De delsetting stie by in stins fan de famylje Van Harinxma thoo Slooten, en wurdt op in oarkunde fan 30 augustus 1426 as stêd neamd. Yn 1523 is it stedsje as lêste Fryske fêstiging yn hannen fallen fan de erfgenamten fan de greven fan Hollân. By it belis fan Sleat yn 1523, wêr't Fryske en Gelderske troepen legere wienen, is de Hollânske edelman Jan fan Wassenaar deadlik ferwûne rekke. De ealman wie de lêste Hollander dy't omkaam yn de striid om de hearskippij oer Fryslân.

Sleat lei oan de wichtige wetterferbining fan Snits nei de Sudersee en sa fierder nei de hânzestêden oan de Isel. Yn Sleat kruse dizze wetterwei mei de lândyk fan Dútslân nei Starum. Op dizze krusing koe men dus tol heffe en strategyske kontroles hâlde. De landwei rûn fia Doanjewerstâl oer de gaasten (sânrêgen) fia Sleat, wêr't de wetterwei te oerbrêgjen wie, nei Gaasterlân en sa fierder nei Starum, dat yn de midsieuwen al in grutte en wichtige hannelsstêd wie.

Yn 1581 krige Sleat fiif bastions en fjouwer poarten: twa wâlpoarten en twa wetterpoarten oan beide kanten fan It Djip. De poarten binne boud foar de tolheffing.

Ek yn de Tachtichjierrige Oarloch foarme Sleat in belangrike sleutelposysje. De Spanjerts hawwe it stedsje noch besocht te feroverjen troch manskippen te ferstopjen yn in bierskip. De list mislearre. Oan de ein fan de Twadde Wrâldoarloch bliezen de Dútsers de brêge oer de Ie op om de fuortgong fan Kanadeeske troepen te fertraagjen.

Tsjintwurdich is Sleat net mear fan strategysk belang. It stedsje lûkt no in soad wetttersporters, deitoeristen en misken dy't on oangename wenomjouwing sykje. Oan de súdside fan it stedsje is yn de jierren 70 in jachthaven oanlein wêr't ek inkele wettersportbedriuwen sitte. Ek stiet der yn it stedsje in grutte fabryk dy't diel útmakket fan Sleat, in bedriuw dat feefoer makket foar jongfee. En fierders is der yn de omkriten in soad feehâlderij dy't tige wichtich is foar de lokale ekonomy.

De oarspronklike bewâling fan it stedsje is suver hielendal beholden en de oarspronklike struktuer fan Sleat is ek hast hielendal yntakt. De festing wie ûntwurpen troch de bekende festingbouwer Menno van Coehoorn, dy't yn it tichtby lizzende Wikel begrioeven leit. Sleat wie yn festingtermen de ideale stêd, har foarm hat in soad fan in sipel, it stedsje wurdt dan ek wol de "sipelstêd" neamd.

Sleat hat ûngefear 1000 ynwenners en makket dêrom oanspraak op de earetitel lytste stêd fan Nederlân (sjoch ek Bronkhorst). It stedsje is ek ien fan de stimpelplakken fan de Alvestêdetocht.

[bewurkje seksje] Mienskip

Sleat hat in feriening foar Pleatslik belang. De Poarte is it sosjaal-kultureel sintrum. De Klinkert is de basisskoalle fan de stêd.

[bewurkje seksje] Ferienings

fuotbalferiening
tennisferiening

[bewurkje seksje] Ynwenners

1954 - 737
1959 - 706
1964 - 707
1969 - 724
1974 - 713
2004 - 760

[bewurkje seksje] Monuminten

Earder stedhûs, no museum

it earder stedhûs út 1759, wêryn't no de Aldheidkeamer sit;
herfoarme tsjerke út 1647;
pastorij
ferskate âlde antike wenhuzen út de 17e ieu en de 18e ieu;
twa waterpoarten;
wetterwei It Djip mei grêftepanden
De Kaai, de nôtmole út 1755 (oant 2006 gewoanwei Nôtmole neamd). By de nôtmole De Kaai stiet in âld kanon dat yn it seizoen elke freedtejûn ôfsketten wurdt troch de stedsskutterij fan Sleat.

[bewurkje seksje] Ferskaat

Yn de simmer wurdt eltse freed in kanûn ôffjurre troch de skutterij fan Sleat. Eltse simmer hâldt Sleat Sipelsneon.

[bewurkje seksje] Openbaar Vervoer

Busline 44: Boalsert - Tsjerkwert - Parregea - Warkum - Hylpen - Bakhuzen - Murns - Riis - Aldemardum - Nijemardum - Sondel - Wikel - Sleat - Tsjerkgaast - Spannenburch vv.

[bewurkje seksje] Lytste stêdsje fan de wrâld

Neffens Albert Hendriks ^[1] fan it "toeristenburo Friesland Holland" is Sleat de lytste stêd fan de wrâld en net it Belgyske Durby dat op dit stuit de namme hat de lytste te wêzen. Hy komt ta dizze konkluzje as er it oantal ynwenners, it oerflak en de struktuer fan de stêden mei inoar fergeliket. Yn Nederlân makket ek it Gelderske Bronkhorst oanspraak op de titel lytste stêd fan de wrâld.

[bewurkje seksje] Sjoch ek

Beskerme steds- en doarpsgesichten yn Fryslân
VV Sleat
- List fan boargemasters fan Sleat

[bewurkje seksje] Strjitten

't Bûtenlân, A Rypkemawei, Achterom, Baanwei, Bakkerstrjitte, Bolwurk Noardside, Bolwurk Súdside, Breedstrjitte, Boargemaster Haitsma Mulierstrjitte, Dûbelstrjitte, Farleane, Fearmanskaai, Foarstreek, Haverkamp, Hearewâl, It Far, Jachthaven, Kapelstreek, Kostrjitte, Lange Jerden, Lindegracht, Lytse Jerden, Menno van Coehoornstrjitte, Ruurd Altastrjitte, Skoallestrjitte, Slotmakkerssteech, Spanjertsdyk, Stedsskâns, Tsjerkesteech, Wikelerwei.