Judaismo
Wikipedia(e)tik
Judaismoa, juduen erlijioa, gaur egun bizirik dauden erlijio monoteistatatik zaharrena da. Judaismoaren doktrina, profezia eta historian oinarritzen dira beste erlijio abrahamiko guztiak.
Beste erlijioak ez bezala, hau ez dago profeta edo salbatzaile batean oinarriturik, herri aukeratu batean baizik.
Eduki-taula |
[aldatu] Sinesmena
Jainko sortzaile batengan sinesten dute, espirituala eta hilezkorra. Sinesten dute egun batean Jainkoak Mesias bat bidaliko duela, gizon hori Daviden tribuko ondorengoa izango da. Une horretatik aurrera guztiak bakean eta Gogaidetasunean biziko garela uste dute, Jainko bakarrarengandik lotuta.
[aldatu] Hamar Manamenduak
Sakontzeko, irakurri: Hamar Manamenduak
- Jainkoa maitatuko duzu gainontzeko guztiaren gainetik
- Ez duzu Jainkoaren Izena alferrik erabiliko
- Jaiegunak santuetsiko dituzu
- Aita eta ama ohoratuko dituzu
- Ez duzu erahilko
- Ez duzu ekintza lizunik burutuko
- Ez duzu lapurtuko
- Ez duzu testigantza faltsurik egingo, ezta gezurrik esango
- Ez dituzu pentsamendu edo ekintza lizunik onartuko
- Ez dituzu besteren ondasunak desiratuko
[aldatu] Betebeharrak
- 3 aldiz errezatzen dute egunean:
- Goizean (shaharit)
- Arratsean (minja)
- Gauean (maariv)
- 2 otoitz dituzte: lehena Alenu da eta bigarrena Kadish. Astean zeharreko goizetan egiten dituzten otoitzetan zapi bat eramaten dute judutar nagusiek. Zapi hori talit du izena.
- Mezuza bat (otoitz kutxa) jartzen dute etxearen sarrera, horrela Jainkoa leku guztietan dagoela adierazi nahiean. Jainkoarenganako errespetua adierazteko, burua estaltzen dute errezatzeko.
- Bedeinkazio asko egiten dituzte
- Judutarrek ez dute zenbait animaliaren haragia jaten
- Ezin dituzte haragia eta esnea batera jan.
[aldatu] Ohiturak
- Erdainkuntza: ume judutarrentzat oso zeremonia garrantzitsua da eta umeak zortzi egun dituenean ospatzen da Abrahamen ituna deitzen zaio izan ere, erdainkuntza Jainkoarekin ituna egiten duen seinalea da. Judutar bihurtzen diren gizonak ere erdaindu behar dute.
- Bar Mitzvah: Beste zeremonia bat da, honek manamenduaren semea esan nahi du. Heldutasun erlijioso eta juridikora iritsi dela esan nahi du eta kondizio hau hartzen dute 13 urte eta egun bat dutenean.
- Kipa edo Jarmulke (gizonen txapela): Judutar ortodoxoentzako burua estaltzea leialtasun eta tradizio judutarraren seinalea da. Tanakh-k ez du ezer esaten horri buruz bain a horregatik Talmudak esaten du ohitura bat dela. Aukeratu egin daiteke jantzi ala ez.
[aldatu] Jaiegun nagusiak
Zeremonia hauek sinagogetan ospatzen dira, judutarren tenpluetan.
- Sabbath edo Shabbath (Larunbata): judutar astearen zazpigarren egunean sinagogara joaten dira Tora irakurtzera eta otoitz egitera.
- Yom Kippur: Egun honetan baraua eta hausnarketa dira nagusi. Penitentziazko 10 egunen hasiera da, eta Rosh Hahanah-rekin hasten da, hau da, judutar urteberriarekin. Egun hori irailean hasten da judutar egutegiaren arabera.
- Sukkot: Uzta eta laborantza urtearen bukaera ospatzen da festa honetan. Festa hau urrian izaten da.
- Purim: Zortearen festa da. Otsail bukaeran edo martxo hasieran ospatzen da judutarrak Pertsiatik askatuak izan zirela ospatzeko egiten da festa hau.
- Pesakh: Pazkoaren jaia da. Judutarrak egiptoarrengandik liberatu zela ospatzen da. Hau festa handiena eta zaharrena da judutarrentzat. Nisan-aren 14ean ospatzen da, judutar egutegiaren arabera)¡, orokorrean martxo bukaeran edo apirilaren hasieran ospatzen da. Familia judutar bakoitza bildu egiten da Pazko afaria edo “Seder a egiteko. Hurrengo zazpi egunetan zehar ez dute inolako legamiarik jaten. Garai horri Matzot deritzo.
[aldatu] Ikus, gainera
