Pous
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Die benaming pous kom van die Latynse: papa, wat op sy beurt ontleen is aan die Klassieke-Grieks: πάππας pappas en beteken letterlik "vader". Dit is die offisiële titel van die hoof van die Rooms-Katolieke Kerk.
Inhoud |
[wysig] Inleiding
Die pous is volgens die Katolieke Kerk die regmatige opvolger van Petrus, en daarmee die leier van die hele Christelike Kerk wêreldwyd. Dit word egter ontken deur die kerke wat ontstaan het uit die reformasie (soos lutheranisme, calvinisme, presbiterianisme ens.), asook deur die Koptiese Kerke in Egipte en Ethiopië, die Ortodokse Kerke in Oos-Europa en Griekeland, en Nestoriaanse en Armeense Kerke in die Midde Ooste. Die pous word deur die Katolieke gesien as dissipel van Christus en eerste leier van die Kerk, as die plaasbekleder (nie plaasvervanger nie) van Christus op aarde. Die woord plaasvervanger suggereer ‘n gelykskakeling met Christus, wat nie die bedoeling is nie. Die pous "beklee" slegs die plek van Christus.
Hy verenig in sy persoon die hoogste geestelike mag, d.w.s. die hoogste leergesag, asook die opperste wetgewende en regterlike mag. Tog is sy mag nie uniek in die Kerk nie, want die biskoppe het belangrike beslissingsmag, in groot mate onafhanklik van die pouslike gesag. Die huidige pous is sedert 19 April 2005 die Duitser Joseph Ratzinger oftewel Pous Benedictus XVI.
Ook die Koptiese kerk in Egipte het ‘n pous. In die Koptiese kerk is die pous die opvolger van die evangelis Markus. Die huidige Koptiese pous is Shenouda III.
Sowel die Koptiese as die Rooms-Katolieke pous het hulle oorsprong in die vroeëre christelike funksie van patriarg (aartsvader).
[wysig] Titulatuur
Die pous is die Heilige Stoel, biskop van Rome, aartsbiskop van die Romeinse kerkprovinsie, primaat van Italië, Pontifex Maximus en soewerein vors oor die staat Vatikaanstad. Pous Benedictus XVI het besluit om die titel Patriarg van die Weste nie meer te gebruik nie, hoewel sy voorgangers dit wel gebruik het.
[wysig] Simbole
Die uiterlike tekens van sy amp, wat volgens die tradisie teruggaan na die oudste Romeinse gebruike, is die wit toga, soms gekombineer met ‘n rooi mantel, die kruisstaf en die pontifikale vissersring. Vroeër is ook die tiara of driekroon, die draagstoel, die troon en die baldakyn gebruik. Die laaste drie is deur Pous Paulus VI in die sestiger jare van die 20e eeu afgeskaf. Die tiara stam eintlik uit ‘n voor-christelike Persiese tradisie. In die 9e eeu het pouse vir die eerste keer ‘n tiara gedra en wel met één kroon. Onder Bonifatius VIII is ‘n tweede en onder Benedictus XII ‘n derde kroon bygevoeg. Paulus VI het - as simbool - sy tiara ten gunste van die armes van Rome afgelê. Daarna het geen pous die tiara laat opsit by sy kroning nie. Teoreties kan ‘n pous sy amp na eie keuse neerlê, maar sedert 1294 het geen enkel pous afgetree nie. Hulle beklee volgens tradisie die amp tot hulle dood.
Die staat Vatikaanstad herberg nog steeds die beroemde Switserse wag, ‘n milisie wat tans naas ‘n seremoniële funksie ook dien as lyfwag en paleiswag. Vir die verdediging van die voormalige Kerkelike Staat was daar vroeër nog ‘n normale leër, sowel as enkele kleiner korpse vir spesifieke take.
[wysig] Die funksies van die Pous
Die pous is eerstens die 'opperherder' van die Katolieke Kerk en het as sodanig ‘n saambindende, bysturende en leidende funksie oor sy 'kudde'. By dispute oor geloofskwessies het hy die laaste en beslissende woord. Teenswoordig probeer die pous antwoorde vind op die baie vrae wat voorkom onder lidmate as reaksie op die grotendeels ontkerklikte moderne wêreld. In vroeër eeue het die pous baie invloed op die rigting van die Westerse beskawing gehad, maar dit het sterk verminder na die reformasie toe die grootste deel van Noord en Wes Europa hulle nie meer aan die uitsprake van die pous gebind geag het nie.
Verder het die pous ‘n aantal funksies wat in aard en omvang nogal van mekaar verskil. Tot die volledige titulatuur van die pous behoort tot op hede: plaasbekleder van Jesus Christus, opvolger van Petrus, opperherder van die universele kerk, patriarg van die Weste, primaat van Italië, aartsbiskop en metropoliet van die Romeinse kerkprovinsie, biskop van Rome, soewerein van die staat Vatikaanstad. Wêreldlike en kerklike, lokale of regionale en universele bevoegdhede loop deurmekaar.
[wysig] Die verkiesing van ‘n pous: die Konklaaf
Na die dood van die pous is die Heilige Stoel vakant; die periode waarin daar nie ‘n pous is nie, word sedes vacatio genoem. Dit begin met die novemdiales. Binne 15 tot 20 dae vergader die kardinale in Rome vir die hou van ‘n konklaaf (= agter slot). ‘n Minimum van 120 kardinale jonger as 80 jaar word vereis vir ’n wettige konklaaf. ‘n Konklaaf word in die geheim gehou en daarom word die kardinale, totdat ‘n nuwe pous gekies is, van die buitewêreld afgesluit. In alle waarskynlikheid word één van die kardinale wat aanwesig is in die Sixtynse Kapel as pous gekies (maar teoreties kan elke gedoopte katolieke man gekies word, op voorwaarde dat hy dadelik na die aanvaarding van die verkiesing tot biskop gewy word).
Die kandidaat moet in beginsel met ‘n tweederde meerderheid verkies word. Die kollege van kardinale kan egter, na 30 stemrondes sonder resultaat, besluit om die pous met ‘n gewone meerderheid te verkies. Die kardinaal-deken (voorsitter) of (as hy verkies is die oudste kardinaal) vra dan aan die verkose kardinaal:
- "Aanvaar U?"
Vanaf die oomblik dat die kardinaal wat verkies is, ‘n bevestigende antwoord gee, besit hy die mag van Biskop van Rome. Daarna vra die Kardinaal aan die nuwe Pous:
- “Hoe wil U genoem word?“
Die pous kies dan sy nuwe naam. Die orige kardinale wens die nuwe pous geluk en hy word na die Saal van Trane geneem, waar hy sy nuwe wit toga kry. Vervolgens word hy op die balkon van die Sint Pieterskerk aan die wagtende menigte voorgestel.
Die kardinaal-protodiaken verkondig op die balkon van die Sint Pieterskerk:
- Annuncio vobis gaudium magnum; Habemus Papam!
- Eminentissimum ac reverendissimum Dominum,
- Dominum [voornaam],
- Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem [familienaam],
- Qui sibi nomen imposuit [pousnaam].
(Vertaling: "Ek verkondig u met groot vreugde; ons het ‘n Pous: die mees eminente en mees hoogwaarde heer, die heer [naam], kardinaal van die Heilige Roomse Kerk, [familienaam], wat die naam [pousnaam] aangeneem het." )
Die nuwe pous spreek daarna ‘n paar woorde en gee dan vir die eerste keer die apostoliese seën Urbi et Orbi. Die hele prosedure vir die verkiesing van ‘n pous is noukeurig vasgelê in die Apostoliese Konstitusie Universi Dominici Gregis.
[wysig] Interessante brokkies
- Volgens die Annuario Pontificio, die offisiële jaarboek van die Vatikaan, is Pous Benedictus XVI wat op 19 April 2005 verkies is, die 264ste opvolger van die apostel Petrus.
- Die laaste nie-Europese pous was Pous Gregorius III (731-741). Hy was ‘n Siriër.
- Die naam wat die meeste deur pouse gekies is, is Johannes (23 keer), gevolg deur Gregorius (16 keer) en Benedictus (16 keer)
- Van die pouse waarvan die leeftyd bekend is, was Pous Celestinus III (1191-1198) die oudste toe hy verkies is. Hy was toe 86 jaar. Pous Agatho sou in 681 op 104-jarige leeftyd pous geword het en tot 107 pous gebly het, maar daar is onvoldoende bewys daarvoor.
- Pous Leo X was die jongste toe hy op 37-jarige leeftyd verkies is. (weereens van die pouse van wie die geboortedatum bekend is).
- Die pontifikaat van Pous Pius IX het 31 jaar, 7 maande en 16 dae (1846-1878) geduur. Hy is daarmee die langs regerende pous van almal (Petrus uitgesonder).
- Die kortste pontifikaat staan op naam van Pous Urbanus VII (1590), met slegs twaalf dae.
- Adriaan Boeyens (2 Maart 1459 – 14 September 1523) uit Utrecht was die enigste Nederlandse Pous, Adrianus VI. Omdat Utrecht en die Nederlande destyds deel was van die Heilige Romeinse Ryk reken die Duitsers hom ook as Duitse pous. Hy is ook die enigste Pous wat sy eie naam gehou het as pousnaam.
[wysig] Sien ook
- Lys van pouse
- Teenpous
- Tiara - myter - flabellum - Sedia Gestatoria - Pousmobiel
[wysig] Nota
- Hierdie artikel is 'n vertaling van die Nederlandse Wikipedia artikel, "Paus".
[wysig] Eksterne skakels
- Die amptelike webwerf van die Vatikaan
- Inligting oor die Rooms-Katolieke kerk en die Katolieke geloof (In Nederlands).
| Pouse van die Rooms-Katolieke Kerk |  |
|---|---|
|
Petrus - Linus - Anacletus I - Clemens I - Evaristus - Alexander I - Sixtus I - Telesforus - Higinus - Pius I - Anicetus - Soter - Eleuterus - Victor I - Zefirinus - Callixtus I - Urbanus I - Pontianus - Anterus - Fabianus - Cornelius - Lucius I - Stefanus I - Sixtus II - Dionisius - Felix I - Eutichianus - Gajus - Marcellinus - Marcellus I - Eusebius - Miltiades - Silvester I - Markus - Julius I - Liberius - Damasus I - Siricius - Anastasius I - Innocentius I - Zosimus - Bonifatius I - Celestinus I - Sixtus III - Leo I - Hilarius - Simplicius - Felix III - Gelasius I - Anastasius II - Simmachus - Hormisdas - Johannes I - Felix IV - Bonifatius II - Johannes II - Agapetus I - Silverius - Vigilius - Pelagius I - Johannes III - Benedictus I - Pelagius II - Gregorius I - Sabinianus - Bonifatius III - Bonifatius IV - Deusdedit - Bonifatius V - Honorius I - Severinus - Johannes IV - Theodorus I - Martinus I - Eugenius I - Vitalianus - Adeodatus - Donus - Agato - Leo II - Benedictus II - Johannes V - Konon - Sergius I - Johannes VI - Johannes VII - Sisinnius - Konstantyn - Gregorius II - Gregorius III - Sagarias - Stefanus II (III) - Paulus I - Stefanus III (IV) - Adrianus I - Leo III - Stefanus IV (V) - Paschalis I - Eugenius II - Valentinus - Gregorius IV - Sergius II - Leo IV - Benedictus III - Nicolaas I - Adrianus II - Johannes VIII - Marinus I - Adrianus III - Stefanus V (VI) - Formosus - Bonifatius VI - Stefanus VI (VII) - Romanus - Theodorus II - Johannes IX - Benedictus IV - Leo V - Sergius III - Anastasius III - Lando - Johannes X - Leo VI - Stefanus VII (VIII) - Johannes XI - Leo VII - Stefanus VIII (IX) - Marinus II - Agapetus II - Johannes XII - Leo VIII - Benedictus V - Johannes XIII - Benedictus VI - Benedictus VII - Johannes XIV - Johannes XV - Gregorius V - Silvester II - Johannes XVII - Johannes XVIII - Sergius IV - Benedictus VIII - Johannes XIX - Benedictus IX - Silvester III - Benedictus IX - Gregorius VI - Clemens II - Benedictus IX - Damasus II - Leo IX - Victor II - Stefanus IX - Nicolaas II - Alexander II - Gregorius VII - Victor III - Urbanus II - Paschalis II - Gelasius II - Callixtus II - Honorius II - Innocentius II - Celestinus II - Lucius II - Eugenius III - Anastasius IV - Adrianus IV - Alexander III - Lucius III - Urbanus III - Gregorius VIII - Clemens III - Celestinus III - Innocentius III - Honorius III - Gregorius IX - Celestinus IV - Innocentius IV - Alexander IV - Urbanus IV - Clemens IV - Gregorius X - Innocentius V - Adrianus V - Johannes XXI - Nicolaas III - Martinus IV - Honorius IV - Nicolaas IV - Celestinus V - Bonifatius VIII - Benedictus XI - Clemens V - Johannes XXII - Benedictus XII - Clemens VI - Innocentius VI - Urbanus V - Gregorius XI - Urbanus VI - Bonifatius IX - Innocentius VII - Gregorius XII - Martinus V - Eugenius IV - Nicolaas V - Callixtus III - Pius II - Paulus II - Sixtus IV - Innocentius VIII - Alexander VI - Pius III - Julius II - Leo X - Adrianus VI - Clemens VII - Paulus III - Julius III - Marcellus II - Paulus IV - Pius IV - Pius V - Gregorius XIII - Sixtus V - Urbanus VII - Gregorius XIV - Innocentius IX - Clemens VIII - Leo XI - Paulus V - Gregorius XV - Urbanus VIII - Innocentius X - Alexander VII - Clemens IX - Clemens X - Innocentius XI - Alexander VIII - Innocentius XII - Clemens XI - Innocentius XIII - Benedictus XIII - Clemens XII - Benedictus XIV - Clemens XIII - Clemens XIV - Pius VI - Pius VII - Leo XII - Pius VIII - Gregorius XVI - Pius IX - Leo XIII - Pius X - Benedictus XV - Pius XI - Pius XII - Johannes XXIII - Paulus VI - Johannes Paulus I - Johannes Paulus II - Benedictus XVI |
|
| Teenpouse | |
|---|---|
|
Hippolitus – Novatianus – Felix II – Ursinus – Eulalius – Laurentius – Dioscurus – Eugenius I - Theodorus II – Paschalis I – Theofilactus - Konstantyn II – Philippus – Johannes – Anastasius – Christoforus – Bonifatius VII – Donus II - Johannes XVI – Gregorius – Silvester III – Benedictus X – Honorius II – Clemens III – Theodoricus – Albertus – Silvester IV – Gregorius VIII – Celestinus II – Anacletus II – Victor IV – Paschalis III – Callixtus III – Innocentius III – Nicolaas V – Clemens VII – Benedictus XIII – Alexander V – Johannes XXIII – Clemens VIII – Benedictus XIV – Felix V |
|
