Madrid

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Villa de Madrid

Cờ Huy hiệu
Địa điểm
Địa điểm Madrid trong châu Âu
Tọa độ : 40° 23’N, 3°43′0″W Múi giờ : CET (GMT +1)
Thông tin chung
Tên bản xứ	Villa de Madrid ([[tiếng Tây Ban Nha language|tiếng Tây Ban Nha]])
Tên Tây Ban Nha	Villa de Madrid
Thành lập	thế kỉ thứ 9
Mã bưu điện	28001-28080
Mã điện thoại	34 (Spain) + 91 (Villa de Madrid)
Website	http://www.munimadrid.es/
Hành chính
Cộng đồng tự trị	Comunidad Autónoma de Madrid
Tỉnh	Madrid
Phân chia hành chính	21
Phụ cận	127
Thị trưởng	Alberto Ruiz-Gallardón (PP)
Địa lý
Diện tích đất	607 km²
Độ cao	667 m AMSL
Dân số
Dân số	3,228,359 (2005)
- xếp thứ ở Tây Ban Nha:	1st
Mật độ	5,198/km² (2005)

Madrid là thủ đô và là thành phố lớn nhất của Tây Ban Nha. Madrid đồng thời là thủ phủ của tỉnh/vùng hành chính Madrid. Nó nằm trên bờ sông Manzanares ở trung tâm của đất nước, giữa các vùng hành chính Castilla-León và Castilla-La Mancha. Do vị trí địa lý, tài sản và lịch sử, Madrid được xem như là trung tâm tài chính chủ đạo của bán đảo Iberia, cùng với Lisboa, và là trung tâm chính trị của Tây Ban Nha^[1].

[sửa] Lịch sử

Một bản đồ Madrid năm 1888 in ở Đức

Bài chi tiết: Lịch sử của Madrid

[sửa] Thời Trung cổ

Mặc dù địa điểm Madrid hiện đại đã có người ở từ thời tiền sử, trong thời La Mã vùng này thuộc về xứ đạo của Complutum (nay là Alcalá de Henares). Nhưng các dữ liệu lịch sử đầu tiên của thành phố có từ thế kỉ thứ 9, khi Mehmed I ra lệnh xây một cung điện nhỏ tại cùng nơi mà hiện nay là Palacio Real. Xung quanh cung điện một thành lũy nhỏ, al-Mudaina, được xây dựng.

Gần cung điện là Manzanares, mà những người Hồi giáo gọi là al-Majrīṭ (tiếng Ả Rập: المجريط, "nguồn nước"). Từ đó mà có việc đặt tên nơi này như là Majerit, mà sau này dẫn đến cách phát âm hiện đại của Madrid). Thành này bị chinh phục vào năm 1085 bởi Alfonso VI xứ Castile trên đường tiến quân về Toledo. Ông cho xây lại mosque thành nhà thờ của Virgin xứ Almudena (almudin, vựa lúa của quân đoàn đồn trú). Vào năm 1329, Cortes Generales tụ họp lần đầu tiên trong thành phố để cố vấn cho Ferdinand IV xứ Castile. Người Do Thái Sephardic và người Moor tiếp tục sống trong thành phố cho đến khi họ bị đuổi đi vào cuối thế kỉ thứ 15.

Sau nhiều bạo loạn và một trận cháy lớn, Henry III xứ Castile (1379-1406) cho xây dựng lại thành phố và bản thân ông đóng đồn bên ngoài thành phố một cách an toàn ở El Pardo. Đám rước Ferdinand và Isabella trọng thể vào Madrid báo hiệu việc chấm dứt sự xung đột giữa Castile và Aragon.

[sửa] Thời Phục hưng

Puerta de Alcalá, bên ngoài el Parque del Buen Retiro, là cổng sử dụng bởi các nhà buôn đi vào thành phố để bán sản phẩm vào chợ Chủ nhật

Vương quốc Castilla, với thủ đô tại Toledo, và Aragón, với thủ đô là Saragossa, được hòa nhập vào Tây Ban Nha hiện đại bởi Carlos I của Tây Ban Nha. Mặc dù Carlos chuộng Madrid hơn, chính con trai ông, Felipe II (1527-1598) là người dời triều đình về Madrid vào năm 1561. Mặc dù ông không công bố chính thức, địa điểm của triều đình cũng chính là thủ đô de facto. Seville tiếp tục cai quản Spanish Indies, nhưng Madrid quản lý Seville. Ngoại trừ một khoảng thời gian ngắn, 1601-1606, khi Felipe III thiết lập triều đình ở Valladolid, sự may mắn của Madrid khá gần giống với sự may mắn của Tây Ban Nha. Suốt thời Siglo de Oro (Thế kỉ vàng), trong thế kỉ thứ 16/17, Madrid không giống bất cứ thủ đô nào ở châu Âu: dân số thành phố phụ thuộc kinh tế vào các công việc của chính triều đình.

[sửa] Madrid cuối thời Phục hưng và đầu thời hiện đại

Vòi phun nước Cibeles, Plaza de Cibeles

Felipe V quyết định rằng một thủ đô châu Âu không thể ở trong tình trạng như vậy, và nhiều cung điện mới (bao gồm cả Palacio Real de Madrid) được xây dựng dưới triều đại của ông. Tuy nhiên, chỉ cho đến thời của Carlos III (1716-1788) thì Madrid mới trở thành một thành phố hiện đại. Carlos III là một trong những vị vua được kính trọng nhất trong lịch sử của Madrid, và câu nói "người thị trưởng tốt nhất, đó là nhà vua" trở thành phổ biến trong những thời gian này. Khi Carlos IV (1748-1819) lên ngôi vua thì dân thành Madrid nổi loạn. Sau cuộc Nổi loạn Aranjuez, dẫn dầu bởi chính con trai ông là Fernando VII chống lại ông, Carlos IV thoái vị, nhưng triều đại của Fernando VII khá ngắn ngủi: vào tháng 5 năm 1808 quân đội của Napoléon Bonaparte tiến vào thành phố. Vào 2 tháng 5 năm 1808 (tiếng Tây Ban Nha: Dos de Mayo) nhóm Madrileños nổi dậy chống lại quân Pháp, sự đối phó tàn bạo của quân Pháp đã có ảnh hưởng lâu dài lên sự cai trị của Pháp ở Tây Ban Nha và hình ảnh của Pháp nói chung ở châu Âu.

Sau cuộc chiến tranh giành độc lập (1814) Fernando VII quay trở lại ngôi vua, nhưng sau một cuộc cách mạng của quân đội tự do, Đại tá Riego làm nhà vua phải thề là tôn trọng hiến pháp. Điều này bắt đầu một giai đoạn mà nhà nước tự do và nhà nước bảo thủ thay phiên lẫn nhau, và điều này chấm dứt với sự lên ngôi của nữ hoàng Isabel II (1830-1904).

[sửa] Madrid thế kỉ thứ 20

Isabel II không thể làm dịu đi sự căng thẳng về mặt chính trị làm dẫn tới một cuộc cách mạng khác, Đệ nhất Cộng hòa Tây Ban Nha, và sự trở lại của hoàng gia, và cuối cùng dẫn tới Đệ nhị Cộng hòa Tây Ban Nha và Nội chiến Tây Ban Nha. Trong suốt cuộc chiến tranh này (1936-1939) Madrid là một trong những thành phố bị ảnh hưởng nặng nhất là các con đường là các bãi chiến trường. Madrid là điểm cố thủ của những người Cộng hòa từ tháng 7 năm 1936. Các vùng ngoại ô phía tây là nơi các trận chiến khốc liệt xảy ra vào tháng 11 năm 1936, khi lực lượng Quốc gia cố gắng chiếm thành phố. Sau đó, thành phố bị bao vây gần ba năm, cho đến khi nó đầu hàng vào tháng 3 năm 1939. Chính là trong Nội chiến mà Madrid trở thành thành phố đầu tiên bị bỏ bom bởi máy bay cố ý nhắm vào thường dân. (Xem Bao vây Madrid (1936-39).)

Trong suốt chế độ độc tài của Francisco Franco, đặc biệt là sau thập niên 1960, miền nam Madrid trở thành công nghiệp hóa cao và có nhiều cuộc di dân lớn từ các vùng nông thôn vào thành thị. Phía ngoại vi đông nam Madrid trở thành một khu nhà ổ chuột lớn, trở thành một nền cho các hoạt động văn hóa và chính trị.

Sau cái chết của Franco, các đảng phái dân chủ nổi lên (gồm cả những đảng cánh tả và những người theo lý tưởng cộng hòa) chấp nhận mong ước của Franco là được kế vị bởi Juan Carlos I - để bảo đảm ổn định chính trị và dân chủ - dẫn tới việc Tây Ban Nha ngày nay như là một nước quân chủ lập hiến.

Phù hợp với sự phồn vinh đạt được trong thập niên 1980, thủ đô của Tây Ban Nha đã củng cố vị trí của nó như là một trung tâm dẫn đầu về kinh tế, văn hóa, công nghiệp, giáo dục và khoa học kỹ thuật trên bán đảo Iberia.

[sửa] Thế kỉ thứ 21

Vào 11 tháng 3 năm 2004, Madrid bị đánh bom khi quân khủng bố đặt một loạt bom trên nhiều chuyến tàu trong giờ cao điểm, ba ngày trước ngày bầu cử 14 tháng 3 năm 2004. Đây là cuộc thảm sát tệ hại nhất ở Tây Ban Nha kể từ nội chiến chấm dứt vào năm 1939.

Ban đầu, những người khủng bố Basque thuộc ETA đã bị buộc tội bởi đảng cầm quyền lúc đó là Partido Popular, cũng như các đảng phái chính trị khác ở Tây Ban Nha, nhưng sau đó những kẻ khủng bố Hồi giáo được cho là thủ phạm.

Madrid cũng mong muốn trở thành một thành phố Thế vận hội, và trở thành ứng cử viên cho thế vận năm 2012, sau được trao cho London sau khi Madrid bị loại ở vòng bỏ phiếu thứ ba. Tuy nhiên, thị trưởng thành phố đã nói rằng giấc mơ Olympic của Madrid chưa kết thúc ở Singapore, vì thành phố sẽ ứng cử như là thành phố chủ nhà cho Thế vận hội năm 2016^[2].

[sửa] Thành phố kết nghĩa

Madrid về đêm

Ngân hàng Tây Ban Nha (phía trước) và Palacio de Comunicaciones (phía sau) tại trung tâm Madrid

[sửa] Tham khảo

• History of Madrid
• Development and History of the city of Madrid
• "Renta en los Distritos de Madrid 1996", 1996, retrieved January 7, 2006
• "En algunos barrios de Madrid el 40% de la poblacion ya son inmigrantes" retrieved in January 7, 2006
• Madrid: Getting to know: Neighborhoods

1. ^ “Madrid”, Tourismofspain.org, July 10, 2006.
2. ^ “Madrid 2016 echa a andar.”, Elpais.es, August 11, 2006.

[sửa] Liên kết ngoài

Tìm thêm về Madrid tại một trong những đồng dự án của Wikipedia:
	Wiktionary – từ điển
	Wikibooks – sách giáo khoa
	Wikiquote – danh ngôn
	Wikisource – văn kiện
	Commons – hình ảnh

• {{{2}}} từ Wikitravel
• WikiSatellite view of Madrid at WikiMapia
• Council of Madrid
• The Official Website for Madrid on Tourism and Business
• Metro de Madrid (Madrid Underground)
• Madrid webcams for traffic regulation
• Museo del Prado
• World Music Central Guide to Madrid
• Real Madrid official website
• Street Guide & Map of the municipality
• City Secrets Free Guide To Madrid
• QDQ Directory & Street Guide
• Flamenco guide to Madrid
• A guide to the natural history of Madrid
• Madrid City Guide
• Madrid Guía

Tiêu bản:Các thành phố thủ đô của Liên hiệp châu Âu

40°24′N, 3°41′W