Tadeusz Stanisław Grabowski

Z Wikipedii

Tadeusz Stanisław Grabowski, pseud. T. Barg, Ziemowit Buława, Władysław Dobromilski, Stanko Karadżow, Tau-Gama (ur. 15 stycznia 1881 w Huczku koło Dobromila, przemyskie, zm. 22 stycznia 1975 w Krakowie), polski historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wrocławskiego, dyplomata.

Był synem Władysława (adwokata) i Katarzyny Adeli z Hauserów; uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Jarosławiu (do 1901), następnie studiował na uniwersytetach w Pradze, Zagrzebiu i Wiedniu (1903-1907). Uzupełniał studia na uniwersytetach w Belgradzie, Sofii, Petersburgu, Moskwie, Kazaniu i Kijowie (1907-1908). Wśród jego wykładowców byli m.in. Tomasz Garrigue Masaryk, Jan Łoś, Wiktor Czermak, Jan Michał Rozwadowski. W 1910 obronił na uniwersytecie w Wiedniu doktorat na podstawie pracy Silvije Kranjčevic und seine Dichtung. W latach 1908-1915 był lektorem języków słowiańskich na Uniwersytecie Jagiellońskim, a 1910-1918 uczył języków rosyjskiego i polskiego w II gimnazjum w Krakowie.

W kolejnych latach był zaangażowany w działalność polityczną i dyplomatyczną. Pracował m.in. jako referent prasy słowiańskiej w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego (1915-1916), w 1916 organizował polskie biuro prasowe w Konstantynopolu. W latach 1916-1918 był delegatem Departamentu Stanu Królestwa Polskiego w Sofii, a (1918-1925) ministrem pełnomocnym i posłem nadzyczajnym w Sofii. Po powrocie do Polski kierował Wydziałem Nauki Ministerstwa Spraw Zagranicznych (1925-1927); ze względu na zaangażowanie publiczne nie przyjął Katedry Literatur Słowiańskich na UJ. W 1927 wyjechał ponownie na placówkę dyplomatyczną – został ministrem pełnomocnym i posłem nadzwyczajnym w Rio de Janeiro; w 1938 odszedł z dyplomacji po konflikcie z ministrem spraw zagranicznych Józefem Beckiem. Przez pewien czas prowadził wykłady z historii kultury narodów słowiańskich na uniwersytecie w Rio de Janeiro (1935-1936). W 1939 był dyrektorem Polskiego Instytutu Współpracy z Zagranicą w Warszawie.

W czasie okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnym nauczaniu w Krakowie i Warszawie, zarówno na poziomie licealnym, jak i akademickim (na tajnym Uniwersytecie Warszawskim). Po wojnie został profesorem nadzwyczajnym (1945) i zwyczajnym (1946) Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz kierownikiem Katedry Nowszych Literatur Słowiańskich (do 1955); w latach 1955-1960 pozostawał pracownikiem naukowym Katedry Filologii Słowiańskiej. Był również związany z Uniwersytetem Wrocławskim (1946-1947 pracownik naukowy Katedry Filologii Słowiańskiej) i Uniwersytetem Warszawskim (1951-1953 wykładowca). Prowadził wykłady z historii współczesnych literatur bułgarskiej, czeskiej i serbsko-chorwackiej.

Od 1936 był członkiem-korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; w latach 1961-1963 przewodniczył Komisji Słowianoznawstwa Oddziału PAN w Krakowie. Brał również udział w pracach m.in. Towarzystwa Słowiańskiego w Sofii, Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Czesko-Słowackiej, Towarzystwa Polsko-Łużyckiego, Towarzystwa Polsko-Bułgarskiego, Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Otrzymał wiele wysokich odznaczeń różnych państw, m.in. bułgarski Order Cyryla i Metodego (1963), Krzyż Oficerski francuskiej Legii Honorowej, brazylijski krzyż Cruzeiro do Sul I i II klasy, jugosłowiański Order Św. Sawy I klasy, Order Gwardii Rumuńskiej II stopnia, czechosłowacki Order Białego Lwa II klasy.

W badaniach naukowych zajmował się historią literatur południowosłowiańskich, historią literatury i kultury łużyckiej. Przedstawił szerokie uzasadnienie związków kulturowych i ideowych, łączących narody polski i bułgarski; przyczynił się do wydania przekładów wielu dzieł literatury polskiej na język bułgarski, dokonanych przez Dorę Gabe. Analizował twórczość Zygmunta Krasińskiego na tle literatur słowiańskich, badał także wykłady Mickiewicza w Paryżu, poświęcone kulturze i literaturze Słowian południowych, wschodnich i zachodnich. Interesował się współczesną literaturą chorwacką, łużycką i słowacką. Badał sprawę grobu Władysława Warneńczyka. Opracował dla potrzeb edytorskich nieznane wcześniej Pamiętniki Władysława Gawrońskiego (członka Oddziału Kozaków Sułtańskich Michała Czajkowskiego – Sadyka Paszy). Badał związki wybitnego slawisty i językoznawcy łużyckiego Karola Muki z krakowską Akademią Umiejętności. Współpracował z czasopismami "Świat Słowiański" (1905-1914) oraz "Pamiętnik Słowiański" (1949-1952). W młodości nawiązał przyjaźń ze znanym pisarzem Ivo Andriciem.

[edytuj] Publikacje

• Współczesna Chorwacja (1905-1908, 2 tomy)
• Anton Ażkerc, poeta słowieński (1906)
• Liryka Mihovila Nikolića (1906)
• Orzeszkowa (1906)
• Lucjan Siemieński jako krytyk i historyk literatury (1907)
• Najnowsza historia literatur południowo-słowiańskich (1909)
• S. S. Bobczew (1910)
• Romantyzm polski wśród Słowian (1910)
• Ślady wpływów Schopenhauera i Hartmanna na poezję S. Kranjčevica (1910)
• Silvije Kranjčevic und seine Dichtung (1911)
• Sprawa szczątków grobu Warneńczyka (1911)
• Komisariat królewski Chorwacji (1912)
• Dzieło rosyjskie o Skardze (1913)
• Zygmunt Krasiński w literaturach słowiańskich (1914)
• Balgari i Poljaci (1916)
• Polska a Słowiańszczyzna. Historyczny rzut oka na polskie słowianofilstwo (1927)
• Łużyczanie, ich walka, klęski i... triumf (1947)
• Kultura i literatura Łużyczan (1948)
• Z badań nad macedońską twórczością ludową (1960)
• Józef Dobrowski, twórca slawistyki naukowej (1963)
• Ivo conte Vojnović i in.

[edytuj] Źródła

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983

[edytuj] Zobacz też

• Tadeusz Grabowski – inny historyk literatury noszący to nazwisko