Modernizm w Polsce

Z Wikipedii

Modernizm, prąd w architekturze, rozwijał się w Polsce w dwóch fazach, rozdzielonych II wojną światową i wymuszonym okresem socrealizmu w architekturze. Inna nazwa: funkcjonalizm.

Przed II wojną światową modernizm stanowił w Polsce styl obiektów elitarnych, takich jak wille, czy też budynków użyteczności publicznej. Jednocześnie powstało kilkanaście modernistycznych osiedli, przede wszystkim spółdzielczych (np. osiedla WSM, TOR w Warszawie). W latach 30. sceptycyzm wobec funkcjonalistycznych tendencji końca lat 20. dał się zauważyć również w Polsce – łączono formy modernistyczne z elementami nadającymi budynkom wrażenie solidności i trwałości.

Przed wojną modernizm koncentrował się głównie w Katowicach i Gdyni. W tych miastach znajdują się całe dzielnice z budynkami zbudowanymi w stylu modernistycznym. Dużo budynków modernistycznych zachowało się także w Warszawie (Saska Kępa, Stary Żoliborz, Stary Mokotów).

Powojenny modernizm miał znacznie większy zasięg. Jego wielki rozkwit nastąpił od 1956-1957, później stanowił w praktyce państwowo uregulowaną wytyczną projektową dla nowych obiektów i trwał aż do końca lat 80. XX w.

[edytuj] Wybrane przykłady polskiego modernizmu

(lista chronologiczna)

do roku 1939

• Kościół św. Rocha w Białymstoku, Oskar Sosnowski, 1927-1946
• Osiedla społdzielcze na Żoliborzu w Warszawie, Barbara i Stanisław Brukalscy, po 1927
• Sąd Okręgowy w Łodzi przy Placu Henryka Dąbrowskiego, Józef Kaban-Korski, 1927-1930
• Zespół Szkół Handlowych w Poznaniu, Stefan Cybichowski, 1928
• Hala Wystawowa w Toruniu, arch. Kazimierz Ulatowski, 1928
• Pawilony wystawy krajowej w Poznaniu, (w większości rozebrane) 1929
• Bank Gospodarstwa Krajowego w Warszawie, Rudolf Świerczyński, 1928-1931
• Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych w Katowicach, ul. Wojewódzka 23, arch. Eustachy Chmielewski, 1929
• Gmach Urzędu Skarbowego Drapacz Chmur ul. Żwirki i Wigury 15, arch. Tadeusz Kozłowski, konstrukcja Stefan Bryła 1929-30
• Kościół garnizonowy św. Kazimierza w Katowicach, ul. Skłodowskiej Curie, arch. Leon Dietz d'Arma, współpraca Jerzy Zarzycki, 1930
• Gmach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Wacław Krzyżanowski, 1931-1939
• Pływalnia solankowo-termalna w Ciechocinku, Romuald Gutt i Aleksander Szniolis, 1931-32
• Gmach Pomorskiego Starostwa Krajowego w Toruniu, arch. Jerzy Wierzbicki, 1935-36
• Dom Związku Powstańców Śląskiego ul. Matejki 3, arch. Zbigniew Rzepecki 1936
• Muzeum Śląskie w Katowicach (zburzone w 1939 r.), arch. Karol Schayer, 1934-36
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Gdyni, Roman Piotrowski, 1935-1936
• Gmach Urzędów Niezespolonych w Katowicach, Pl. Sejmu Śl., arch. Lucjan Sikorski (1937)
• Akademia Morska w Gdyni, Bohdan Damięcki, Tadeusz Sieczkowski, 1938-1939

po roku 1945

• Dom Towarowy Okrąglak w Poznaniu, Marek Leykam, 1949-1954
• Osiedle mieszkaniowe Plac Grunwaldzki we Wrocławiu, Jadwiga Grabowska-Hawrylakowa, 1967-1973 – zespół sześciu wieżowców i trzech pawilonów usługowych usytuowanych na platformie – strefie pieszej, przykrywającej parking. Plastyczne, lecz zarazem bardzo strukturalne i tektoniczne elewacje wykonane zostały z prefabrykowanych elementów betonowych.
• Hala widowiskowo-sportowa Spodek w Katowicach, Maciej Gintowt, Maciej Krasiński, 1971 – jeden z pierwszych w skali światowej obiektów z dachem zrealizowanych w systemie tensigrity, w formie wielkiej nachylonej półczaszy nakrytej płaszczyzną zawieszoną na napiętych na obwodzie linach.
• Dworzec kolejowy w Katowicach, Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński, Eugeniusz Wierzbicki, 1972

[edytuj] Ważniejsze obiekty niemieckiego modernizmu w Polsce

• Hala Stulecia (ob. Ludowa) we Wrocławiu, Max Berg, 1913
• Wieża Górnośląska w Poznaniu, częściowo zburzona, obecnie Iglica (pawilon 11) Targów Poznańskich, Hans Poelzig, 1911
• Biurowiec we Wrocławiu, Hans Poelzig, 1912
• Dom Tekstylny Weichmanna w Gliwicach, Erich Mendelsohn, 1921-1922
• Dom towarowy Rudolf Petersdorff we Wrocławiu, Erich Mendelsohn, 1927-1928
• Osiedle-wystawa Deutsche Werkbundu WUWA we Wrocławiu, 1929

[edytuj] Główni przedstawiciele modernizmu w Polsce

Barbara i Stanisław Brukalscy Henryk Buszko Aleksander Franta Jadwiga Grabowska-Hawrylakowa Bohdan Lachert Marek Leykam

Bohdan Pniewski Halina Skibniewska Jerzy Sołtan Helena i Szymon Syrkusowie Józef Szanajca Grupa Tygrysów

[edytuj] Zobacz też

• Modernizm w Niemczech
• Postmodernizm w Polsce