Ladino (dialekt judeo-hiszpański)
Z Wikipedii
| Ladino, Djudeo-espanyol | |
| Obszar | Izrael, Curaçao, Turcja |
| Liczba mówiących | ok. 110 tys. |
| Ranking | poza rankingiem |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki romańskie **Języki zachodnioromańskie ***Języki zachodnioiberyskie ****Ladino |
| Pismo | łaciński lub hebrajski |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | nigdzie |
| Regulowany przez | Alliance Israelite Universelle |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | brak |
| ISO 639-2 | lad |
| SIL | LAD |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Ladino (לאדינו; zwany także dżudezmo, dżudio, spaniol, hakitia, judeo-hiszpański - גודיאו-איספאנייול) - jest językiem żydowskim, powstał jako dialekt języka hiszpańskiego po wygnaniu Żydów sefardyjskich z Półwyspu Iberyjskiego w latach 1492-1497; zapisywany obecnie głównie alfabetem łacińskim.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Do czasu wygnania Żydów z Hiszpanii pod koniec XV wieku język, jakim posługiwali się zamieszkujący Półwysep Iberyjski Żydzi nie różnił się od tego, jakim mówili tamtejsi chrześcijanie. Konieczność emigracji i oderwanie Żydów od hiszpańskiej literatury doprowadziły jednak z czasem do powstania znacznych różnic pomiędzy językami mówionymi przez obydwie społeczności. Pogłębiały się one tam, gdzie Żydzi znajdowali się w większej izolacji, głównie na terenie Imperium Ottomańskiego. We Włoszech, Holandii i - w późniejszym okresie - Anglii, gdzie Sefardyjczycy mieli możliwość utrzymywania aktywnych kontaktów z Hiszpanią, ich język nie odbiegał zbytnio od oficjalnego hiszpańskiego.
[edytuj] Ladino dzisiaj
Choć wzbogacone o znaczną liczbę zapożyczeń z hebrajskiego, dzisiejsze ladino w dużej mierze przypomina piętnastowieczny hiszpański, zwłaszcza pod względem słownictwa, i jako takie jest zrozumiałe dla osób hiszpańskojęzycznych. Choć historycznie zapisywane było głównie alfabetem hebrajskim (ale czasem także greckim i cyrylicą), dzisiaj stosuje się niemal wyłącznie łaciński. Na całym świecie językiem tym posługuje się dzisiaj około 200 tysięcy osób, głównie w Izraelu, ale liczba ta wciąż się zmniejsza i przyszłość ladino jest niepewna.
[edytuj] Porównanie z kastylijskim
Ladino, choć jest zrozumiałe dla przeciętnego Hiszpana jest jednak całkiem odmiennym językiem. Różni się sposobem zapisu, gramatyką i przede wszystkim słownictwem.
- Dźwięk /k/ zapisywany jest jako k (w hiszpańskim zapisywane c)
- Hiszpańskiemu spójnikowi y odpowiada judeo-hiszpański i.
- Hiszpańska litera c:
- Czytana jak k przechodzi w słowach judeo-hiszpańskich w k: hiszp. cosa, cuando - lad. koza, kuando.
- Przed e lub i przechodzi w słowach judeo-hiszpańskich w s: hiszp. solicitado
- W judeo-hiszpańskim brak litery ñ (dwuznak ny): hiszp. soñar, año - lad. sonyar, anyo.
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
