Kaszubi
Z Wikipedii
| Kaszëbi | |
 |
|
| Nazwa polska | Kaszubi |
| Rejon | Pomorze Gdańskie i Pobrzeże Słowińskie (Polska) |
| Język | kaszubski |
| Religia | rzymskokatolicyzm, polskokatolicyzm |
| Grupa | Polacy |
 |
|
Kaszubi (z csb. - Kaszëbi) - zachodniosłowiańska grupa etniczna wywodząca się w prostej linii od Pomorzan zamieszkujących Pomorze Gdańskie i wschodnią część Pomorza Zachodniego. Dzielą się na wiele podgrup etnograficznych, zróżnicowanych językowo i kulturowo (Bylacy - Bëlôcë, Gachy - Gôchë, Józcy - Józcë lub Mucnicy - Mùcnicë, Krubanie - Krëbane, Lesacy - Lesôcë, Morzanie - Mòrzanie, Rybaki - Rëbôcë, Zaboracy - Zabòrôcë). Pierwszy raz nazwa określająca plemię kaszubskie wystąpiła 19 marca 1238 w dokumencie wystawionym przez papieża Grzegorza IX w tytule książąt zachodniopomorskich dux Slavorum et Cassubia. W celu upamiętnienia tej daty od kilku lat na Pomorzu obchodzony jest Dzień Jedności Kaszubów. Barnim III (1320-1368) używał tytułu dux Cassuborum ("książę Kaszubów"). W tym czasie książęta gdańscy nadawali sobie tytuł dux Pomeraniae. W 1906 otwarto we Wdzydzach pierwsze na ziemiach polskich muzeum na wolnym powietrzu - skansen, stworzony przez Izydora i Teodorę Gulgowskich, obecnie Kaszubski Park Etnograficzny. Obecnie Kaszubi zamieszkują w powiatach województwa pomorskiego: puckim, wejherowskim, kartuskim, lęborskim, bytowskim, kościerskim, północnej części chojnickiego oraz wschodniej części słupskiego. W pow. lęborskim, bytowskim i słupskim osadnictwo to ma w przeważającej mierze charakter wtórny - po II wojnie światowej Kaszubi zasiedlili tereny swojego pierwotnego osadnictwa po wysiedleniu stamtąd ludności niemieckiej przez władze PRL. Największe kaszubskie diaspory to Niemcy, Kanada, Stany Zjednoczone.
Kaszubi stanowią typową ludność pogranicza, która w ciągu wielu wieków żyła na terytorium zmieniającym przynależność państwową. Wielu z nich uległo germanizacji lub polonizacji, proces ten miał charakter przymusowy lub naturalny. Wielu znanych wojskowych pruskich i niemieckich miało pochodzenie kaszubskie, ale nie poczuwało się do związków z rodzimą kulturą lub ulegały one całkowitemu zerwaniu w następnym pokoleniu. Z tego powodu trudno dokładnie zdefiniować, którą z postaci historycznych wolno uznać za Kaszuba, a którą za Niemca lub Polaka pochodzenia kaszubskiego.
Część Kaszubów zachowała własną kulturę i język. Współcześnie w socjologii i historii dominuje pogląd, że Kaszubi stanowią grupę etniczną narodu polskiego. Zdecydowana większość Kaszubów posiada podwójną identyfikację - narodową polską i etniczną kaszubską. Wielu polskich działaczy narodowych na Pomorzu w okresie zaborów oraz członków podziemia niepodległościowego w czasie okupacji było pochodzenia kaszubskiego.
W Spisie Powszechnym z 2002 5.100 obywateli polskich zadeklarowało narodowość kaszubską. Jest to ok. 1% całej społeczności kaszubskiej. Rzeczpospolita Polska nie uznaje tych deklaracji za wiążące (podobnie w przypadku Ślązaków), stąd Kaszubi nie znaleźli się na oficjalnej liście mniejszości narodowych sporządzonej przez MSWiA.
Kaszubski ruch narodowy, choć nie należy do głównego nurtu w ruchu kaszubsko-pomorskim, ma jednak długoletnią tradycję. Za odrębny naród słowiański uważał Kaszubów Florian Ceynowa, w okresie międzywojennym jego myśl kontynuowali działacze z kręgu tzw. Zrzeszeńców, którzy w PRL byli represjonowani przez UB, a następnie SB i zepchnięci na margines działalności publicznej. Po 1989 tę samą myśl w ruchu kaszubskim reprezentowało pismo Tatczëzna, obecnie zaś Kaszëbskô Òdroda.
Z powodu odmienności językowej oraz przywiązania do religii rzymskokatolickiej, które powodowało niechęć Kaszubów do idei komunizmu, byli oni posądzani o separatyzm, tj. chęć oderwania od Polski części jej terytorium. Oskarżenia te nie miały pokrycia w rzeczywistości, ale w okresie PRL służyły antagonizowaniu Kaszubów z pozostałą ludnością Polski i przybierały na sile w okresie kolejnych kryzysów politycznych, np. w 1968 i 1970. Współcześnie nawet najbardziej radykalny nurt w ruchu kaszubskim - narodowy - nie kwestionuje historycznych związków Kaszubów z Polską, zaś swoje postulaty ogranicza do troski o rozwój ojczystego języka, kultury oraz dbałości o własną tradycję historyczną.
Spis treści |
[edytuj] Znani Kaszubi
- Antoni Abraham
- Tadeusz Bolduan
- Teodor Bolduan
- Józef Borzyszkowski
- Jerzy Budnik
- Florian Ceynowa
- Hieronim Derdowski
- Konstantyn Dominik
- Jan Drzeżdżon
- Günter Grass
- Franciszek Grucza
- Leon Heyke
- Władysław Jeliński
- Jacek Karnowski
- Jan Karnowski
- Józef Klebba
- Kazimierz Kleina
- Franciszek Kręcki
- Joanna Kurowska
- Aleksander Labuda
- Gerard Labuda
- Stanisław Lamczyk
- Aleksander Majkowski
- Dorota Masłowska
- Bernard Michałka
- Henryk Muszyński
- Mieczysław Piechowski
- Daniel Pliński
- Kazimierz Plocke
- Janusz Reiter
- Wincenty Rogala
- Jarosław Sellin
- Franciszek Sędzicki
- Danuta Stenka
- Abdon Stryszak
- Bernard Sychta
- Jan Szomburg
- Jan Trepczyk
- Donald Tusk
- Ludwig Yorck von Wartenburg
- Edmund Wittbrodt
- Edmund Wnuk-Lipiński
- Jan Wyrowiński
- Brunon Zwarra
- Wojciech Zwarra
[edytuj] Badacze Kaszubów, ich języka, kultury materialnej
- Aleksander Hilferding - rosyjski slawista
- Friedhelm Hinze - niemiecki slawista
- Ryszard Kukier - polski etnograf
- Friedrich Lorentz - niemiecki slawista
- Krzysztof Celestyn Mrongovius - gdański duchowny i językoznawca
- Hanna Popowska-Taborska - polska slawistka, językoznawca
- Stefan Ramułt - polski językoznawca
- Bożena Stelmachowska - polska etnografka
- Bernard Sychta - ksiądz i językoznawca
- Jan Drzeżdżon - pisarz i badacz kaszubski
[edytuj] Wybrana literatura
- Janusz Kutta, Druga Rzeczpospolita i Kaszubi. 1920-1939, Bydgoszcz 2003, ISBN 83-86248-98-X
- Gerard Labuda, Kaszubi i ich dzieje, Gdańsk: Oficyna Czec, 1996, ISBN 83-904950-9-0.
- Gerard Labuda, Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, Gdańsk: Instytut Kaszubski, 2006, ss. 535, ISBN 83-89079-54-2
- Cezary Obracht-Prondzyński, Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk: Instytut Kaszubski, Uniwersytet Gdański, 2002, ISBN 83-914815-8-1 oraz ISBN 83-7326-044-7.
- Pomorze - Mała ojczyzna Kaszubów, Praca zbiorowa, Gdańsk 2000, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski, ISBN 83-86527-11-0
- Rzeczpospolita Obojga Narodów, "Nowe Państwo" nr 8/2003 - artykuł Jacka Borkowicza poświęcony fenomenowi odradzania się kaszubskiej tożsamości narodowej
- "Mamy prawo być narodem", "Nowe Państwo" nr 2/2004 - wywiad Andrzeja Talagi z wiceprezesem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Arturem Jabłońskim
- Catering dziedzictwa kulturowego? Kaszubi i Kaszuby w oczach etnologów, Praca zbiorowa red. Paweł Kalinowski, Gdynia 2006, Region, ISBN 83-60437-37-8
[edytuj] Zobacz też
- Kaszuby
- Język kaszubski
- Język pomorski
- Hymn "Zemia rodnô"
- Kaszubskie Towarzystwo Ludoznawcze
- Muzeum Kaszubskie w Kartuzach
- Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie
- Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce
- Słowińcy
- Zabory
- Zrzeszenie Kaszubskie
- Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie
- Zrzeszenie Regionalne Kaszubów
- maszoperia
- Jan Drzeżdżon
- Kaschobenvolk
