HMS Warspite (1915)

Z Wikipedii

HMS "Warspite"

HMS "Warspite" na Oceanie Indyjskim w 1942
Opis
Producent	Wielka Brytania
Klasa	pancernik
Typ	Queen Elizabeth
Historia
Położenie stępki	31 października 1912
Wodowanie	26 listopada 1913
Służba
Użytkownik	Royal Navy
Wejście do służby	8 marca 1915
Wycofanie ze służby	1 lutego 1945
Działania zbrojne
I wojna światowa, II wojna światowa

HMS "Warspite" to pancernik typu typu Queen Elizabeth służący w Brytyjskiej Marynarce Wojennej (Royal Navy) w okresie I i II wojny światowej. Został zwodowany 26 listopada 1913 w stoczni Devonport Royal Dockyard. Jest jednym z najbardziej znanych okrętów Royal Navy. "Warspite" podczas II wojny światowej zdobył przezwisko "Stara dama" (Old Lady), nadane jej przez admirała Andrew Cunninghama w 1943.

"Warspite", tak jak reszta okrętów typu Queen Elizabeth, był dziełem admirała Johna "Jackie" Fishera, który zajmował stanowisko Pierwszego Lorda Admiralicji, kiedy do służby wszedł HMS "Dreadnought" - pancernik o przełomowej konstrukcji. Drugim politykiem popierającym projekt był Winston Churchill, który bardzo naciskał na budowę pancerników tego typu.

[edytuj] Początki służby

Pierwszym dowódcą "Warspite" po przyjęciu do służby w 1915 był komandor Edward Montgomery Phillpotts. "Warspite" dołączył do Drugiej Eskadry Liniowej (ang. Second Battle Squadron) należącej do Wielkiej Floty (ang. Grand Fleet) i przeprowadził kilka pozytywnie ocenionych ćwiczeń morskich. W trakcie prób ogniowych, które obserwował Churchill, okręt zaskoczył przyszłego premiera precyzją i siłą ognia dział kalibru 381 mm. Pod koniec 1915 "Warspite" wszedł na mieliznę, co spowodowało uszkodzenia kadłuba. Po remoncie dołączył ponownie do Grand Fleet, tym razem w składzie nowo formowanej Piątej Eskadry Liniowej (ang. Fifth Battle Squadron), która została stworzona z pancerników typu Queen Elizabeth. Na początku grudnia "Warspite" miał kolejny wypadek – podczas ćwiczeń wszedł w kolizję z siostrzanym okrętem HMS "Barham", co spowodowało znaczne uszkodzenia na "Warspite".

[edytuj] Bitwa jutlandzka

W 1916, "Warspite" wraz z resztą Piątej Eskadry Liniowej został czasowo przeniesiony do flotylli krążowników liniowych (ang. Battlecruiser Fleet), dowodzonej przez Davida Beatty. 31 maja "Warspite" wziął udział w pierwszej i największej z jego udziałem bitwie - bitwie jutlandzkiej. Został trafiony piętnastoma pociskami niemieckich okrętów liniowych, co spowodowało znaczne uszkodzenia. Jego ster zaciął się, gdy usiłował uniknąć kolizji z siostrzanym okrętem HMS "Valiant". Dowódca "Warspite'" wydał rozkaz "cała naprzód", co spowodowało, że okręt zaczął zataczać kręgi. Tym manewrem uratował przed zatopieniem krążownik HMS "Warrior", gdyż Niemcy przerzucili ogień z ciężko uszkodzonego krążownika na bardziej kuszący cel, jakim był pancernik w kłopotach. "Warspite" tym przypadkowym manewrem zaskarbił sobie wdzięczność załogi HMS "Warrior", która była przekonana, że działania "Warspite" są umyślne. Po dwóch pełnych okrążeniach załoga pancernika odzyskała częściowo kontrolę nad okrętem. Dalsza naprawa awarii wymagała ustawienia okrętu w niedogodnej pozycji względem niemieckiej Hochseeflotte. Aby tego uniknąć, wstrzymano się z naprawami wymagającymi zatrzymania okrętu. "Warspite" już do końca służby miał problemy ze sterownością.

Podczas bitwy jutlandzkiej na "Warspite" zginęło czternastu marynarzy, a wielu zostało rannych. Na rozkaz kontradmirała Hugh Evan-Thomasa, dowódcy Piątej Eskadry Liniowej, okręt skierował się do portu. W drodze powrotnej został zaatakowany przez niemiecki okręt podwodny, który odpalił dwie niecelne torpedy. Drugi atak także nie powiódł się. Chwilę później U-boot znalazł się przed dziobem "Warspite'a" – pancernik próbował taranować, ale atak nie udał się. "Stara Dama" dopłynęła do bazy w Rosyth, gdzie została poddana pracom remontowym.

[edytuj] Zawieszenie broni

Po zakończeniu napraw "Warspite" dołączył do Piątej Eskadry Liniowej, ale wkrótce doszło do kolejnej kolizji z siostrzanym okrętem (tym razem był to HMS "Valiant"), co spowodowało kolejne zniszczenia i konieczność powrotu do stoczni. W czerwcu 1917 zderzył się z HMS "Destroyer", a w miesiąc później "Warspite" został wyrzucony na skały w pobliżu kotwicowiska w Scapa Flow, kiedy pancernik HMS "Vanguard" typu St. Vincent wyleciał w powietrze po eksplozji w magazynie amunicyjnym. Eksplozja zabiła kilkuset marynarzy na HMS "Vanguard".

W 1918 "Warspite" ucierpiał od pożaru kotłowni, co spowodowało konieczność dalszych napraw. Pod koniec roku (21 listopada) okręt wraz z resztą Grand Fleet eskortował główne siły Hochseeflotte do miejsca internowania w Scapa Flow. Flota niemiecka została w większości zatopiona przez własne załogi w 1919 roku.

[edytuj] Okres międzywojenny

W 1919 "Warspite" dołączył do Drugiej Eskadry Liniowej, części nowo sformowanej Floty Atlantyckiej. Okręt spędzał wiele czasu na Morzu Śródziemnym będąc częścią tej floty. W 1924 wziął udział w Królewskim Przeglądzie Floty (ang. Royal Fleet Review) w Spithead w obecności króla Jerzego V. W tym samym roku okręt przeszedł częściową modernizację, w zakres której wchodziło: zainstalowanie nowych dział małego kalibru, pogrubienie opancerzenia i wymienienie fragmentów nadbudówek. Modernizacja została zakończona w 1926 r. W tym samym roku "Warspite" został formalnie przebazowany na Morze Śródziemne jako okręt flagowy dowódcy (ang. Commander-in Chief) Floty Śródziemnomorskiej, pełniąc także rolę okrętu flagowego zastępcy dowódcy (ang. Second-in-Command) tej Floty.

W 1930 roku "Warspite" dołączył do Floty Atlantyckiej. We wrześniu 1931 znajdował się w pobliżu Invergordon na początku buntu w Invergordon, ale nie wziął w nim bezpośredniego udziału. Był na morzu, gdy załogi innych okrętów Floty Atlantyckiej zbuntowały się na wieść o obniżeniu żołdu. W 1934 r. przeszedł gruntowną modernizację. Jego nadbudówki zostały radykalnie zmienione (zmiany dotyczyły m.in. hangaru dla samolotów). Przebudowany został także system napędowy i uzbrojenie. Modernizacja została zakończona w 1937, "Warspite" wrócił do aktywnej służby jeszcze w tym samym roku. Znów został przeniesiony na Morze Śródziemne, gdzie pod dowództwem kapitana marynarki Victora Crutchleya został okrętem flagowym dowódcy floty. Ciągle miał problemy z napędem i sterowaniem, co było skutkiem uszkodzeń podczas Bitwy Jutlandzkiej w 1916.

[edytuj] II wojna światowa

W czerwcu 1939 roku wiceadmirał Sir Andrew Cunningham zastąpił poprzedniego dowódcę Floty Śródziemnomorskiej. 3 września tego roku Wielka Brytania przystąpiła do wojny z Niemcami. "Warspite" opuścił Flotę Śródziemnomorską i dołączył do Home Fleet. Był zaangażowany w serię polowań na duże niemieckie okręty, które próbowały wypłynąć na Atlantyk, dla prowadzenia działań rajderskich. Nie napotkał jednak żadnego nieprzyjacielskiej jednostki wartej zaatakowania.

W kwietniu 1940 r. "Warspite" uczestniczył w kampanii norweskiej, gdzie wziął udział w drugiej bitwie pod Narwikiem. Okręt wraz z sześcioma brytyjskimi niszczycielami zaatakował osiem niemieckich niszczycieli uwięzionych w Ofotfjordzie, blisko portu w Narwiku. Wiceadmirał William 'Jock' Whitworth – dowódca operacji, przeniósł swój proporzec na "Warspite" w dniu bitwy. Startujący z pancernika wodnosamolot Fairey Swordfish zaatakował skutecznie niemiecki okręt podwodny U-64, stając się ten sposób pierwszym samolotem który zatopił U-boota w II wojnie światowej. Tymczasem brytyjskie niszczyciele zaatakowały niemieckie. Ciężko uszkodzony w tym ataku "Erich Koellner" został następnie zniszczony przez "Warspite'a" salwą burtową. "Warspite" trafił także niszczyciele "Diether von Roeder" i "Erich Giese" zatapiając ten drugi. Cel działań angielskich – zatopienie wszystkich ośmiu niemieckich niszczycieli, którym brakowało już paliwa i amunicji oraz pola manewru, został zrealizowany przy niskich stratach własnych (dwa niszczyciele uszkodzone).

[edytuj] Morze Śródziemne

"Warspite" atakowany na Morzu Śródziemnym, rok 1941

W lecie roku 1940 "Warspite" został przeniesiony na Może Śródziemne, gdzie brał udział w kilku potyczkach. Jedną z najważniejszych, zakończoną strategicznym zwycięstwem, była nocna bitwa koło Przylądka Matapan, w której zostały zatopione 3 włoskie cieżkie krążowniki i 2 niszczyciele. Bliźniacze okręty "Warspite" zostały ciężko uszkodzone podczas operacji na tym obszarze. HMS "Barham" został zatopiony, a HMS "Valiant" i HMS "Queen Elizabeth" spędziły wiele czasu osadzone na dnie portu w Aleksandrii, bowiem ich kadłuby zostały poważnie uszkodzone przez włoskie żywe torpedy. "Warspite" przebywał stale w służbie, choć został kilka razy uszkodzony.

Podczas bitwy pod Kalabrią (9 lipca 1940 roku) "Warspite" zaliczył rekordowe trafienie, strzelając do poruszającego się włoskiego pancernika "Giulio Cesare" z odległości 23 700 metrów (podobnie dalekim strzałem popisał się "Scharnhorst" trafiając HMS "Glorious" w czerwcu 1940). "Warspite" wziął także udział w bitwie o Kretę, gdzie został ciężko uszkodzony przez niemieckie bombowce.

[edytuj] Ocean Indyjski

W 1941 "Warspite" opuścił Aleksandrię i wyruszył w podróż do USA gdzie miał zostać wyremontowany w Puget Sound Naval Shipyard w Bremerton. Remont i modyfikacje (włączając także wymianę luf dział artylerii głównej, które były już zużyte) rozpoczęto w sierpniu, zakończono w grudniu 1941. Okręt stał nadal w stoczni, gdy nastąpił japoński atak na Pearl Harbor. Po testach w pobliżu zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej "Warspite" opuścił ten obszar dołączając do Brytyjskiej Floty Wschodniej na Oceanie Indyjskim.

"Warspite" w rejsie po Oceanie Indyjskim , 16 lipca 1942

W styczniu 1942 "Warspite" stał się okrętem flagowym admirała Sir Jamesa Somerville`a, który był dowódcą tego okrętu w roku 1927. Pancernik bazował na Cejlonie i był częścią Grupy Szybkiej Floty Wschodniej, w skład której wchodziły dwa lotniskowce HMS "Formidable" i "Indomitable". W skład tych sił wchodziły także cztery stosunkowo wolne pancerniki typu Revenge i stary lotniskowiec HMS "Hermes".

Somerville szybko zdecydował się na zmianę lokalizacji bazy swej Floty, ze względu na jej bezpieczeństwo. Wybrał atol Addu w archipelagu Malediwów, ale pomimo zagrożenia atakiem Japończyków wysłał stamtąd dwa ciężkie krążowniki "Cornwall" i "Dorsetshire" oraz lotniskowiec HMS "Hermes" na Cejlon. Na początku sierpnia dwa japońskie silne zespoły okrętów z 6 lotniskowcami wyruszyły w rajd na Ocean Indyjski, między innymi aby zniszczyć flotę Somerville'a, będącą w tym czasie jedyną liczącą się aliancką siłą morską w tej części świata. Japończyków zauważono 4 kwietnia 1942, nakazano więc powrót dwóch krążowników do głównych sił Floty. Grupa Szybka wraz z "Warspite" wyruszyła ze swojej bazy z zamiarem ataku na siły japońskie, ale nim znalazły się na pozycjach, wszystkie trzy okręty brytyjskie, które wysłano na Cejlon, zostały zatopione przez Japończyków. Atak floty Somerville'a na siły japońskie nie doszedł do skutku, bowiem Japończycy szybko opuścili region nie realizując zadania zniszczenia pozostałych okrętów Floty Wschodniej; należy jednak zauważyć, że brytyjskie siły były znacznie słabsze.

Reszta czasu spędzonego przez "Warspite" w tym obszarze przebiegała bez większych zadań, co było spowodowane ograniczeniem operacji morskich przez Admiralicję. "Warspite" opuścił ten akwen w roku 1943 udając się z powrotem na Morze Śródziemne.

[edytuj] Kolejny raz na Morzu Śródziemnym

"Warspite" ostrzeliwujący niemieckie pozycje w Katanii, lipiec 1943

Marynarze z "Warspite" obserwują płynące na Maltę okręty włoskie

W czerwcu 1943 "Warspite" dołączył do Zespołu H (ang. Force H) bazującego w Gibraltarze i wziął udział w operacji Husky – inwazji na Sycylię. Od 10 lipca 1943, wraz z pancernikami HMS "Nelson", "Rodney" i "Valiant" oraz lotniskowcami "Formidable" i "Illustrious" osłaniał operację lądowania. "Warspite" rozpoczął bombardowanie Sycylii 17 lipca, kładąc ciężki ogień na niemieckie pozycje w Katanii. 10 września "Warspite", który tak skutecznie walczył z flotą włoską w latach 1940-1941, został zaszczycony rozkazem odprowadzenia okrętów kapitulujących Włoch na Maltę, gdzie miały być internowane do końca wojny.

Okręt wrócił do akcji pod Salerno 15 września. Wobec niemieckich kontrataków sektor amerykański znalazł się wówczas w niebezpiecznej sytuacji. Jednak dzięki bombardowaniu przeprowadzonemu przez HMS "Warspite" i "Valiant" wojska alianckie zostały uratowane.

16 września "Warspite" został zaatakowany przez zespół samolotów niemieckich wyposażonych w bomby kierowane Fritz X (FX-1400). Został trafiony 3 razy, z czego najcięższe zniszczenia spowodowała bomba, która uderzyła w pobliżu komina okrętu i wybuchła pod pokładem. W dnie kadłuba powstała duża dziura, przez którą dostała się woda. Straty w ludziach nie były jednak duże (9 zabitych i 14 rannych). W celu naprawy postanowiono przetransportować pancernik na Maltę. Sama operacja holowania tak dużego i okaleczonego okrętu była bardzo ciężka. Przez pewien czas po zerwaniu wszystkich cum, pancernik, zanim nie opanowano sytuacji, dryfował wzdłuż brzegów Sycylii. "Warspite" dotarł w końcu na Maltę 19 września i po prowizorycznej naprawie najcięższych uszkodzeń został odholowany do Gibraltaru. Następnie wycofano go do do Rosyth w Wielkiej Brytanii, gdzie remont trwał do marca 1944.

[edytuj] Ostatnie zadania

6 czerwca 1944 "Warspite" wziął udział w lądowaniu w Normandii jako część Eastern Task Force, ostrzeliwując pozycje niemieckie w rejonie plaży Sword. Następnie pomagał Amerykanom na plażach Omaha i Utah oraz Brytyjczykom na plaży Gold. Wieża "X", ciężko uszkodzona przez bomby FX 1400 nadal nie działała. Lufy dział wkrótce zużyły się i pancernik został wysłany do Rosyth na przezbrojenie. W czasie podróży wszedł na minę magnetyczną, co spowodowało duże uszkodzenia, ale okręt dotarł do portu bezpiecznie. Po dokonaniu jedynie częściowych napraw pancernik został ponownie wysłany do wspierania desantu. Bombardował Brest, Le Havre i Walcheren oddając ostatnie strzały ze swoich dział 1 listopada 1944. Od zakończenia walk w Walcheren pozostawał nieaktywny. Przeniesiono go w skład rezerwy (ang. Category C Reserve) z datą 1 lutego 1945.

Po zakończeniu wojny były próby ocalenia pancernika w roli okrętu–muzeum (podobnie jak okręt Nelsona HMS "Victory"), ale ostatecznie w roku 1947 "Warspite" został sprzedany na złom.

Okręt przeżył bitwę jutlandzką, cięcia w Royal Navy po I wojnie światowej oraz wiele ciężkich walk w czasie II wojny światowej. W 1947 roku odniósł jeszcze jedno zwycięstwo uciekając spod palnika stoczni rozbiórkowej. Po zerwaniu się z kotwic wszedł na mieliznę w pobliżu Prussia Cove. Był to ostateczny koniec jego kariery i okręt został złomowany na miejscu w ciągu 3 lat. Prace zakończono w 1950 r.

HMS "Warspite" zbierał dowody uznania od wielu znanych osób Królestwa, wliczając jednego z najbardziej odznaczonych dowódców Royal Navy Sir Andrew Cunninghama. Stał się legendą w Wielkiej Brytanii, a jego nazwa jest synonimem odwagi i majestatu.

"Warspite" został uhonorowany aż 14 odznaczeniami bitewnymi (Battle Honours) - największą liczbą spośród okrętów brytyjskich (bitwa jutlandzka 1916, bitwa pod Narwikiem 1940, kampania norweska 1940, Kalabria 1940, walki na Morzu Śródziemnym 1940-43, bitwa koło przylądka Matapan 1941, bitwa o Kretę 1941, konwoje maltańskie 1941, lądowanie na Sycylii 1943, lądowanie pod Salerno 1943, lądowanie w Normandii 1944, Walchern 1944, kanał La Manche 1944, działania w Zatoce Biskajskiej 1944)^[1].

[edytuj] Dane okrętu

Zamówienie okrętu – 1912
Położenie stępki – 31 października 1912
Wodowanie – 26 listopada 1913
Przyjęcie do służby – 8 marca 1915
Wycofanie ze służby – 1 lutego 1945
Los okrętu – złomowany w latach 1947-1950

Długość – 213 m (639 stóp 5 cali) (całkowita), 215 m (644 stóp 7 cali) (z nawisem rufowym), 200 m (600 stóp) (na linii wodnej)
Załoga – 935/1 220 ludzi
Wyporność
- pełna 33.410 t (po ukończeniu)^[2]
- pełna 33.670 t (1917)

maszyny
- 24 kotły parowe Yarrow o dużym przekroju rurek
- 4 turbiny Parsonsa wyprodukowane przez Hawthorn Leslie, 4 śruby, 2 stery

uzbrojenie:
- Po zbudowaniu takie jak innych pancerników typu Queen Elizabeth
- Po przezbrojeniu - 8 x 381mm (4xII), 12 x 152mm (12xI), 8 x 102mm (4xII), 4 x 8 2-funtowych dział przeciwlotniczych, 4 poczwórne karabiny maszynowe 12,7 mm (0,5 cala)
przydziały amunicji (1919 r.)
- działa 381 m - 100 pełnych salw
- działa 152 mm - 130 pełnych salw + 100 pocisków oświetlających
zapas torped - 20 szt.
zasięg
- 8600 Mm przy 12,5 w.
- 3900 Mm przy 21 w.

Po remoncie w latach 20. także katapulta i 1 samolot

Moc	75000 SHP	60000 SHP	45000 SHP	30000 SHP
Zużycie paliwa
Prędkość	25 w	24 w	22,5 w	20,5 w
t/h	40,5	31,4	25,2	19

Źródło: ^[2]

Parametry [t]	1934	1937
Ogólne zestawienie ciężarów poszczególnych elementów okrętu przed i po modernizacji (w tonach)
Uzbrojenie	4970	5264
Maszyny	3691	2300
Wyposażenie	1287	1420
Kadłub i płyty ochronne	16250	17130
Opancerzenie	5431	5980
Paliwo	3425	3738
Rezerwa wody kotłowej	497	267
Wyporność	35557	36096

Źródło: ^[2]

Uzbrojenie	1934	1937
Zestawienie wagowe uzbrojenia przed i po rekonstrukcji w 1937 roku (w tonach)
Obrotowe części wież dział 381 mm	3140	3260
Nieruchome części wież dział 381 mm	281	281
Amunicja i proch do dział 381 mm	1075	1059
Działa 152 mm z podstawami	192	129
Amunicja i proch do dział 152 mm	114	74
Działa 102 mm z podstawami	27	55
Amunicja do dział 102 mm	29	95
Działa 40 mm "pom-pom"	0	67
Amunicja do dział 40 mm	0	126
Stanowiska km 12,6 mm z amunicją	0	5
Katapulta	0	24
Samoloty	57	16
Torpedy lotnicze	0	2
Bomby i materiały pirotechniczne	0	22
Parawany	2	2
Broń ręczna, działka salutacyjne + amunicja	28	40
S.A.S.O. magazyny	25	7
RAZEM	4970	5264

Źródło: ^[2]

Opancerzenie	1934	1937
Zestawienie wagowe opancerzenia przed i po rekonstrukcji w 1937 roku (w tonach)
Pancerz 13 cali	1909	1909
Pancerz 6 cali (między pokładem głównym a górnym)	484	484
Pancerz 6 cali (poniżej pokładu głównego)	319	319
Pancerz 4 cale (poniżej pokładu głównego)	138	138
Grodzie	315	315
Barbety	1166	1166
Pokłady	100	100
Drzwi wodoszczelne i włazy	45	45
Opancerzenie baterii (pokład górny)	447	105
Opancerzenie baterii (pokład główny)	123	123
Wieża dowodzenia	339	102
Pancerz pokłądowy nad dziobowymi magazynami	0	206
Pancerz pokładowy nad rufowymi magazynami	0	189
Pancerz pokładowy nad maszynownią	0	253
Pancerz pokładowy nad kotłownią	0	456
2 calowy pancerz okalający podnośniki amunicji 102 mm	0	16
Wieża centrali torpedowej oraz kołpaki celowników dział 152 mm	46	0
RAZEM	5431	5980

Źródło: ^[2]

Parametry	Jednostka	1934	1937
Porównanie charakterystyk siłowni pancernika "Warspite"
Moc na wale (pełna) SHP	KM	75.000	80.000
Ilość obrotów śruby na minutę (pełna moc)		300	300
Zużycie paliwa (pełna moc)	t/h	41	26,8
Zasięg przy 10 węzłach	Mm	8.400	14.300
Rezerwa wody kotłowej	t	494	267
Paliwo	t	3425	3735
Ciężar maszynowni	t	1737	967
Ciężar kotłowni	t	1461	900
Ciężar wałów i śrub napędowych	t	184	184
Ciężar warsztatu maszynowni	t	24	24
Ciężar instalacji destylacyjnej	t	29	29
Ciężar urządzenia sterującego	t	28	28
Ciężar kompresorów powietrza	t	30	19
Ciężar generatorów Diesla	t	60	30
Ciężar generatorów parowych	t	45	45
Ciężar urządzenia do absorpcji	t	49	30
Ciężar oleju smarowniczego	t	44	44

Źródło: ^[2]

[edytuj] Zobacz też

Inne okręty noszące nazwę HMS "Warspite"

[edytuj] Bibliografia

DK Brown “The Grand Fleet: Warship Design and Development 1906-1922”. Caxton Editions 2003. ISBN 1-84067-531-4
Winston S Churchill “The World Crisis, 1911-1918”. Free Press 2005. ISBN 0-7432-8343-0
Duncan Harding, Sink the Warspite, Severn House Publishers 2003, ISBN 0-7278-5764-9
Jerzy Lipiński, Druga wojna światowa na morzu, Gdańsk 1976
Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1906-1921 (Conway Maritime Press, 1985) ISBN 0-85177-245-5
Jane's Fighting Ships of World War II, Londyn 1989, ISBN 1-85170-494-9