Agatha Christie

Z Wikipedii

Plakietka upamiętniająca Agathę Christie, Torre Abbey, Torquay, Anglia

Agatha Christie, Lady Mallowan, DBE, a właściwie Agatha Mary Clarissa Miller Christie (znana także jako Dame Agatha Christie), córka Clary i Fredericka Miller, (ur. 15 września 1890 w Torquay, zmarła 12 stycznia 1976 w Wallingford), angielska autorka powieści kryminalnych.

Agatha Christie jest najbardziej znaną na świecie pisarką kryminałów oraz najlepiej sprzedającą się autorką wszech czasów. Wydano ponad miliard egzemplarzy jej książek w języku angielskim oraz drugi miliard przetłumaczonych na 45 języków obcych. We Francji sprzedano 40 milionów jej książek, podczas gdy zajmującego drugie miejsce Emila Zoli – 22 miliony. Pod pseudonimem Mary Westmacott wydała kilka powieści obyczajowych, które również cieszyły się popularnością.

Christie wydała ponad 80 powieści i sztuk teatralnych. Ich akcja toczyła się głównie w zamkniętych pomieszczeniach, a mordercą mógł być tylko jeden z mieszkańców. Wniosła wiele nowych rozwiązań do tradycyjnej sztuki pisania kryminałów, co zapewniło jej sukces. Niektóre z jej powieści mają zaskakujące i wcześniej niespotykane w kryminałach rozwiązania, np. Zabójstwo Rogera Ackroyda czy Morderstwo w Orient Expressie. Mimo różnych eksperymentów pisarskich, zawsze grała "fair" z czytelnikami dostarczając im wszystkich wskazówek potrzebnych do rozwiązania zagadki. Jej sztuka Pułapka na myszy, wystawiona po raz pierwszy w 1952 roku w Londynie, jest nadal grana po 50 latach i po 20000 przedstawień.

Agatha Christie stworzyła słynne postaci literackie dwojga detektywów: ekscentrycznego Belga Herkulesa Poirota oraz starszej pani, detektyw-amator panny Marple. Będąc jeszcze u szczytu kariery napisała dwie powieści z tymi bohaterami z zastrzeżeniem, że mają się ukazać dopiero po jej śmierci (czyli kilkadziesiąt lat później). Miały to być ostatnie zagadki do rozwiązania dla Poirota i Marple. W ostatniej zagadce belgijskiego detektywa zostaje on uśmiercony, bo, jak wytłumaczyła w swoim pamiętniku, zawsze uważała go za nieznośnego. Natomiast panna Marple, której rysy były wzorowane na babce autorki, po rozwiązaniu tajemnicy Uśpionego morderstwa spokojnie powróciła do swojej wioski.

Większość z jej powieści i opowiadań zostało sfilmowanych, niektóre wiele razy (Morderstwo w Orient Expressie, Śmierć na Nilu czy 4.50 z Paddington). Na ich podstawie powstały także seriale telewizyjne i słuchowiska radiowe.

Jej pierwsze, nieszczęśliwe małżeństwo z lotnikiem Archibaldem Christiem zakończyło się rozwodem w 1928. Z tego związku pochodzi jej córka Rosalind. W czasie I wojny światowej pracowała w szpitalu oraz jako aptekarka. Stąd też jej dobra znajomość trucizn, którą wykorzystała w swoich książkach. W grudniu 1926 pisarka zaginęła na 11 dni, co wywołało poruszenie w prasie. Do tej pory trudno powiedzieć, czy wynikało to z załamania psychicznego, czy może była to po prostu chwytliwa reklama. W 1930 wyszła ponownie za mąż za archeologa Maxa Mallowana, z którym podróżowała do wykopalisk na Bliskim Wschodzie. Region ten został później tłem kilku jej powieści. Inne toczą się w Torquay, w regionie Devon, gdzie się urodziła. W 1971 roku otrzymała Order Imperium Brytyjskiego.

[edytuj] Klub Detektywów

W 1920 Agatha Christie przyłączyła się do Klubu Detektywów, który zrzeszał (i zrzesza nadal, funkcjonuje bowiem do dzisiaj) autorów kryminałów. Do klubu należeli m.in. Dorothy L. Sayers i G. K. Chesterton.

W 1931 wspólnie z innymi członkami organizacji Christie napisała powieść The Floating Admiral. Pisarka na krótko została wyrzucona z klubu, ponieważ sprzeciwiła się zasadom zebranym przez członka klubu Ronalda Knoksa w latach 1920. i obowiązującym twórców kryminałów. Jedną z zasad była reguła ratio, która wykluczała ingerencję sił nadprzyrodzonych w powieściową akcję. Niedozwolone było również utożsamianie mordercy z detektywem lub narratorem. W 1958 pisarka Dorothy L. Sayers (autorka m.in. Klub Bellona) złożyła dymisję i Agatha Christie przejęła jej obowiązki, jako prezesa Klubu Detektywów. Z jednym zastrzeżeniem – Christie nie zamierzała wygłaszać przemówień, które były elementem tajemniczego i snobistycznego rytuału praktykowania przez członków klubu.

[edytuj] Rodzina

rodzice: Clara z domu Boehmer i Frederick A. Miller
rodzeństwo: siostra Magde, brat Monty
pierwszy mąż: Archibald Christie (ślub – 24 grudnia 1914, rozwód – 1926)
- córka: Rosalind
  - wnuk: Mathew
drugi mąż: Max Mallowan (ślub – 11 września 1930 w Edynburgu)

[edytuj] Twórczość Agathy Christie (97 książek)

1920 "Tajemnicza historia w Styles" (The Mysterious Affair at Styles, jej pierwsza książka, gdzie też pojawia się po raz pierwszy Herkules Poirot)
1922 "Tajemniczy przeciwnik" (The Secret Adversary, po raz pierwszy Tommy i Tuppence, mniej znana para detektywów)
1923 "Morderstwo na polu golfowym" (Murder on the Links)
1923 "Niespodziewany gość" (Unexpected Guest) – sztuka teatralna, przerobiona na powieść przez Charlesa Osborne`a
1924 "Mężczyzna w brązowym garniturze" (The Man in the Brown Suit lub Mystery of the Mill House)
1924 "Poirot prowadzi śledztwo" (Poirot Investigates)
1925 "Tajemnica rezydencji Chimneys" (The Secret of Chimneys)
1926 "Zabójstwo Rogera Ackroyda" (The Murder of Roger Ackroyd)
1927 "Wielka czwórka" (The Big Four)
1928 "Tajemnica Błękitnego Expressu" (The Mystery of the Blue Train)
1929 "Tajemnica siedmiu zegarów" (The Seven Dials Mystery)
1929 "Śledztwo na cztery ręce" (Partners in Crime)
1930 "Morderstwo na plebanii" (The Murder at the Vicarage, pierwsza zagadka panny Jane Marple)
1930 "Tajemniczy pan Quin" (The Mysterious Mr Quin, pojawia się Harley Quin)
1931 "Tajemnica Sittaford" (The Sittaford Mystery lub The Murder at Hazelmoor)
1932 "Samotny Dom" (Peril at End House)
1932 "Trzynaście zagadek" (The Thirteen Problems lub The Tuesday Club Murders, opowiadania z panną Marple)
1933 "Świadek oskarżenia" (The Hound of Death, 12 opowiadań kryminalnych)
1933 "Śmierć lorda Edgware'a" (Lord Edgware dies lub Thirteen At Dinner)
1934 "Morderstwo w Orient Expressie" (Murder on the Orient Express lub The Murder on the Calais Coach)
1934 "Czarna kawa" (Black Coffe, sztuka teatralna przerobiona na powieść przez Charlesa Osborne'a)
1934 "Parker Pyne na tropie" (Parker Pyne investigates lub Mr. Parker Pyne, Detective, zbiór opowiadań)
1934 "Tajemnica lorda Listerdale'a" (The Listerdale mystery, zbiór opowiadań)
1934 "Tragedia w trzech aktach" (Three Act Tragedy)
1935 "Śmierć w chmurach" (Death in the Clouds lub Death in the Air)
1935 "Dlaczego nie Evans?" (Why didn't they ask Evans lub The Boomerang Clue)
1936 "A.B.C." (The ABC Murders)
1936 "Morderstwo w Mezopotamii" (Murder in Mesopotamia)
1936 "Karty na stół" (Cards on the Table)
1937 "Śmierć na Nilu" (Death on the Nile)
1937 "Niemy świadek" (Dumb Witness lub Poirot Loses a Client)
1937 "Morderstwo w zaułku" (Murder in the Mews lub Dead Man's Mirror) (zbiór opowiadań)
1938 "Rendez-vous ze śmiercią" (Appointment with Death)
1939 Dziesięciu małych Murzynków Na prośbę wnuka autorki zmienione na "Dziesięciu małych żołnierzyków" Trzeci tytuł: "I nie było już nikogo" (Ten Little Niggers znana też jako And Then There Were None, Ten Little Indians)
1939 "Morderstwo to nic trudnego" (Murder is Easy lub Easy to Kill)
1939 "Boże Narodzenie Herkulesa Poirot" lub "Morderstwo w Boże Narodzenie" (Hercule Poirot's Christmas lub A Holiday for Murder)
1939 (Regatta Mystery and Other Stories)
1940 "Zerwane zaręczyny" (Sad Cypress)
1941 "Zło, które żyje pod słońcem (Evil under the Sun)
1941 "N czy M?" (N or M)
1941 "Pierwsze, drugie... zapnij mi obuwie (One, Two, Buckle my Shoe)
1942 "Noc w bibliotece" (The Body in the Library)
1942 "Pięć małych świnek" (Five little pigs lub Murder in Retrospect)
1942 "Zatrute pióro" (The Moving Finger)
1944 "Godzina zero" (Towards Zero)
1944 (1945) "Rosemary znaczy pamięć" (Sparkling Cyanide lub Remembered Death)
1945 "Zakończeniem jest śmierć" (Death comes as the End)
1946 "Niedziela na wsi" (The Hollow)
1947 "Dwanaście prac Herkulesa" (The Labours of Hercules, zbiór opowiadań)
1948 "Pora przypływu" (There is a Tide, także znana jako Taken at the Flood)
1948 (Witness for the Prosecution and Other Stories)
1949 "Dom zbrodni (Crooked House)
1950 "Morderstwo odbędzie się..." (A Murder is Announced)
1950 "Pułapka na myszy" (Three Blind Mice and Other Stories lub The Mousetrap and Other Stories, zbiór opowiadań)
1951 "Spotkanie w Bagdadzie" (They came to Baghdad)
1951 (The Under Dog and Other Stories)
1952 "Pani McGinty nie żyje" (Mrs McGinty's dead)
1952 "Strzały w Stonygates" (They Do It With Mirrors lub Murder with Mirrors)
1953 "Kieszeń pełna żyta" (A Pocketful of Rye)
1953 "Po pogrzebie" (After the Funeral lub Funerals Are Fatal)
1954 "Pajęczyna" (Spider's Web, sztuka teatralna przerobiona na powieść przez Charlesa Osborne'a)
1955 "Entliczek pentliczek" (Hickory Dickory Dock)
1955 "Podróż w nieznane" (Destination Unknown lub So Many Steps to Death)
1956 "Zbrodnia na festynie" (Dead Man's Folly)
1957 "4.50 z Paddington" (4.50 from Paddington lub What Mrs. McGillicuty Saw)
1957 "Próba niewinności" (Ordeal by Innocence)
1959 "Kot wśród gołębi" (Cat Among the Pigeons)
1960 "Tajemnica gwiazdkowego puddingu" (The Adventure of the Christmas Pudding)
1961 "Tajemnica Bladego Konia" (The Pale Horse)
1961 (Double Sin and Other Stories)
1962 "Zwierciadło pęka w odłamków stos" (The Mirror Crack'd from Side to Side)
1963 "Przyjdź i zgiń" (The Clocks)
1964 "Karaibska tajemnica" (A Caribbean Mystery)
1965 "Hotel Bertram" (At Bertram's Hotel)
1966 "Trzecia lokatorka" (Third Girl)
1967 "Noc i ciemność" (Endless Night)
1968 "Dom nad kanałem" (By the Pricking of my Thumbs)
1969 "Wigilia Wszystkich Świętych" (Hallowe'en Party)
1970 "Pasażer do Frankfurtu" (Passenger to Frankfurt)
1971 "Nemesis" (Nemesis)
1971 (The Golden Ball and Other Stories)
1972 "Słonie mają dobrą pamięć" (Elephants can remember)
1973 "Tajemnica Wawrzynów" (Postern of Fate)
1974 "Wczesne sprawy Poirota" (Poirot's Early Cases, zbiór opowiadań)
1975 "Kurtyna" (Curtain)
1976 "Uśpione morderstwo" (Sleeping Murder)

Pośmiertnie:

1979 "Śmiertelna klątwa" (Miss Marple's Final Cases and Two Other Stories)
1991 Detektywi w służbie miłości (Problem at Pollensa Bay and Other Stories)
1997 (The Harlequin Tea Set and Other Stories)
1997 (While the Lights Last and Other Stories)

Jako współautorka:

1931 (The Floating Admiral) razem z G.K. Chestertonem, Dorothy L Sayers i innymi członkami Detection Club.

Jako Mary Westmacott:

1930 "Chleb olbrzyma" (Giant's Bread)
1934 "Niedokończony portret" (Unfinished Portrait)
1944 "Samotna wiosną" (Absent in the spring)
1947 "Róża i cis" (The Rose and the Yew Tree)
1952 "Córka jest córką" (A Daughter's a Daughter)
1956 "Brzemię" (The Burden)

[edytuj] Bohaterowie powieści Agathy Christie

Herkules Poirot – belgijski detektyw.
Jane Marple – staruszka, detektyw-amator.
Arthur Hastings – przyjaciel Poirota.
Inspektor Japp – policjant, znajomy Poirota.
Ariadne Oliver – pisarka kryminałów.
Panna Felicity Lemon – wierna sekretarka Herkulesa Poirota.
Tommy i Tuppence Beresford – para detektywów-amatorów.
Pułkownik Race – stary przyjaciel Poirota.
Nadinspektor Battle – policjant ze Scotland Yardu.
Dolly Bantry – przyjaciółka panny Marple.
Sir Henry Clithering - przyjaciel panny Marple, emerytowany komisarz policji.
Vera Rossakoff – rosyjska hrabina.
Pan Jason Rafiel – staruszek, przyjaciel panny Marple.
Harley Quin – detektyw "nie z tego świata", patrz: Tajemniczy pan Quin.
Inspektor Miller – antagonista Herkulesa Poirota.
Parker Pyne – ekscentryczny detektyw, patrz Parker Pyne na tropie.
Luke Fitzwilliam - emerytowany policjant, patrz Morderstwo to nic trudnego.