Landhelgisgæsla Íslands
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Landhelgisgæsla Íslands er opinber stofnun íslenska ríkisins sem sinnir öryggisgæslu landhelgi Íslands og björgun á hafi úti. Innan verksviðs landhelgisgæslunnar er einnig sprengjueyðing, en í kringum Keflavíkurstöðina finnast oft sprengjur og sprengjuefni. Einnig kemur fyrir að tundurdufl skoli á land eða festist í veiðarfærum veiðiskipa. Hjá landshelgisgæslunni starfa um 150 manns.
Flugdeild Landhelgisgæslunnar samanstendur af þremur þyrlum og einni flugvél. Flugvélin er af gerðinni Fokker Friendship F-27, TF-SYN kom 1977. Landhelgisgæslan hefur fjórar þyrlur til umráða. TF-SIF af gerðinni Aerospatiale Dauphin II (höfrungur) kom 1985. TF-LIF af gerðinni Aerospatiale Super Puma (fjallaljón) kom 1995. LN-OBX af sömu gerð er leigð af norska fyrirtækinu Airlift. Fjórða þyrlan, TF-EIR, af gerðinni Dauphin AS 365N2 kom til landsins 2007.
Floti Landhelgisgæslunnar samanstendur af þremur varðskipum og einu rannsóknarskipi. V/s Týr er yngsta skipið og jafnfram flaggskip flotans, það var smíðað af Århus Flydedok a/s og sjósett 1975. V/s Ægir er systurskip V/s Týrs smíðað af Ålborg Værft a/s og sjósett 1968. Elsta skipið er V/s Óðinn, einnig byggt af Ålborg Værft a/s og sjósett 1960. V/s Óðinn var tekinn af sjó 2006 og mun nýtt skip verða smíðað til þess að taka við hlutverki þess. Hvert þessara skipa er með 18 manna áhöfn og er vopnað 40 mm Bofors L60 MK 3 fallbyssu. Ýmis handvopn er einnig að finna um borð. Skipin eru búin ratsjártækjum og samskiptatækjum sem notast við gervihnetti. Á hverju skipi er einnig þyrlupallur. M/s Baldur var smíðaður af Vélsmiðju Seyðisfjarðar 1991 en er ekki búinn vopnum heldur er hann notaður til mælinga á grunnsævi.
Samkvæmt lögum er varðskipunum ætlað að veita afskekktum stöðum þjónustu, en einnig heilum byggðarlögum þegar samgöngur bregðast vegna náttúruhamfara. Dæmi um hið síðastnefnda eru Vestmannaeyjagosið 1973 og snjóflóðin á Vestfjörðum árið 1995. Forstjóri er Georg Kr. Lárusson.
[breyta] Saga Landhelgisgæslunnar
Landhelgisgæslan var upphaflega stofnuð 1. júlí 1926. Tveimur vikum fyrr hafði gufuskipið Óðinn, fyrsta sérsmíðaða íslenska varðskipið, vopnað tveimur 57 mm fallbyssum komið til landsins. Fyrir það hafði íslenskri landhelgisgæslu verið sinnt misjafnlega með leiguskipum eða af Dönum.
Um margar aldir höfðu útlendingar veitt við strendur Íslands og stundum með botnvörpur án þess að sýna Íslendingum tillitsemi þannig að veiðarfæri þeirra löskuðust. Stundum urðu átök vegna þessa og frægt er dæmi þess á árinu 1899 þegar Hannes Hafstein vildi taka breskan togara í landhelgi ásamt nokkrum mönnum en þrír þeirra drukknuðu. Eftir að Íslendingar fengu heimastjórn 1904 gerðu danir út eftirlitsskipið Islands Falk og 1913 var Landhelgissjóður Íslands stofnaður. Í sjóðinn áttu að safnast fésektir fyrir ólöglegar veiðar sem síðan yrðu nýttar til þess að fjármagna landhelgisgæsluna.
Með sambandslögunum árið 1918 og fullveldinu sem þeim fylgdi var ákveðið að Danir myndu áfram sinna landhelgisgæslu við Ísland sem kæmi til endurskoðunar eftir 25 ár. Á næstu árum voru tekin skip á leigu eftir setningu laga um landhelgisvörn 1919. Árið 1920 keypti Björgunarfélag Vestmannaeyja danska togarann Thor sem var nefndur Þór og nýttur til eftirlits með fiskveiðibátum Eyjamanna. Fjórum árum síðar var 47 mm fallbyssu komið fyrir á Þór og síðar keypti ríkið Þór að fullu. Þann 14. júlí 1929 var skipið Ægir keypt. Árið 1930 var landhelgisgæslan færð undir Skipaútgerð ríkisins.
Á meðan á seinni heimsstyrjöldinni stóð var lítið um erlend veiðiskip eins og gefur að skilja. Landhelgisgæslan hafði þó í ýmsu að snúast m.a. mikil björgunarstörf, eyðing tundurdufla og margs konar flutningar á fólki og vörum, vegna almenns skipaskorts. Eftir stríð, árið 1948, samþykkti Alþingi nokkuð sérstök lög um verndun og nýtingu landgrunnsins. Landhelgisgæslan varð sjálfstæð stofnun árið 1952 og sérstakur forstjóri ráðinn. Þá var landhelgin færð út um eina sjómílu í fjórar sjómílur og við það ríflega tvöfaldaðist fiskveiðilandhelgin úr 25 þúsund km² í 43 þúsund km².
Bretar tóku þessu afar illa og meinuðu íslenskum skipum að landa í höfnum sínum. Árið 1958 var fiskveiðilandhelgin færð út í 12 sjómílur og við það stækkaði hún úr 43 þúsund km² í 70 þúsund km². Þá hófust þorskastríðin svonefndu þegar Bretar sendu herskip til fylgdar við veiðiskip sín. Bretar hótuðu að skjóta á íslensk skip en ekkert varð úr því og viðurkenndu þeir lögsöguna gegn því að fá að veiða takmarkað þar.
Árið 1972 færðu Íslendingar fiskveiðilögsögu sína enn út og nú í 50 sjómílur og aftur 1975 í 200 sjómílur. Við það stækkaði lögsagan úr 75 þúsund km² í 216 þúsund km² árið 1972 og í 758 þúsund km² árið 1975. Í það skiptið sendu Bretar flota herskipa og aðstoðarskipa til fylgdar við veiðiskip sín. Þeir beittu dráttarbátum til þess að sigla á íslensku varðskipin og eyðileggja. Íslendingar notuðu sérstakar togvíraklippur til þess að skera á veiðarfæri bresku togaranna. Varðskipin sigldu þá þvert fyrir aftan bresku togarana og drógu klippurnar á eftir sér. Reyndu þá bæði togarar og verndarskip þeirra, herskip og dráttarbátar, að sigla varðskipin niður.
[breyta] Heimildir
- Saga LHG. Skoðað 18. janúar, 2007.
- Greinin „Icelandic Coast Guard“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 20. janúar 2007.
