Haití - Haïti
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
| Repiblik d Ayiti République d'Haïti |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
A República de Haití é un país do Caribe, na parte occidental da illa A Española, limitando, xa que logo, con República Dominicana. A súa área total é de 27.750 km cadrados e o seu capital é Porto Príncipe.
Haití é unha antiga colonia francesa, foi o primeiro país en Latinoamérica en declarar a súa independencia e o segundo do continente tras Estados Unidos.
Índice |
[editar] Historia
A illa de Haití foi descuberta o 5 de decembro de 1492 por Cristóbal Colón e fai parte das chamadas Antillas Maiores. Antes do descubrimento español, estaba habitada polas culturas Arawak, Caribes e Taínos; a súa poboación estimada entón era duns 300.000 habitantes.
En 1804, Jean Jacques Dessalines proclamou a independencia de Haití e erixiuse emperador. En 1822, as tropas haitianas invadiron a parte oriental da illa de A Española (República Dominicana), que non recobrou a súa independencia ata 1844. A grande inestabilidade política do país serviu a Estados Unidos como pretexto para invadilo e exercer así un control absoluto ata 1934.
Os sucesos seguintes reflectiron a pugna entre as autoridades mulatas e as masas populares afrodescendientes.
En 1957 foi elixido como Presidente de Haití François Duvalier, coñecido popularmente como Papa Doc, quen gobernou dictatorialmente con axuda militar e financeira de Estados Unidos, e ata en 1964 fíxose proclamar presidente vitalicio. O seu fillo Jean-Claude Duvalier (Baby Doc) sucedeuno en 1971. En xaneiro de 1986 unha insurrección popular obrigoulle a exiliarse e o exército fíxose co control do poder mediante a formación dun Consello Nacional de Goberno, presidido polo xeneral Henri Namphy.
En xaneiro de 1988 foi presidente Leslie François Manigat, deposto en xullo do mesmo ano por Namphy. Derrocado á súa vez por Prosper Avril. Tras unha presidencia de provisional de Ertha Pascal Trouillot, deposta por un golpe de estado, foi presidente electo a partir de febreiro de 1991 Jean-Bertrand Aristide.
Jean Bertrand Aristide é tamén deposto por un golpe de estado no ano 2004. De aí rexurdiron violentos episodios que culminaron na ocupación de Haití por parte dos "Cascos Azuis" da ONU. No 2006, René Préval resulta electo presidente do país. A cronoloxía da historia haitiana é, pois, como segue:
- 1492 : Descubrimento da illa por Cristóbal Colón
- 1517 : Autorización de trátaa de negros escravos por Carlos V
- 1697 : Separación da illa entre Francia e España baixo o tratado de Tordesillas
- 1685 : Promulgación do Código Negro baixo Luís XIV
- 1790 : Asemblea Colonial polos colonos brancos
- 1791 : Revolta dos escravos
- 1793 : Liberación dos escravos de Saint-Domingue polos comisarios Sonthonax e Polverel
- 1794 : Abolición xeral da escravitude pola Convención
- 1801 : Promulgación dunha constitución baixo Toussaint Louverture
- 1802 : Pacto de Amizade con Inglaterra. Expedición de Leclerc
- 1804 : Independencia de Haití
- 1822 : Haití invade a parte leste da illa de Santo
- Domingo 1826 : Recoñecemento da independencia por Francia, contra unha indemnización de 150 millóns de francos-ouro
- 1844 : Haití perde o control sobre a parte Este. Independencia de República Dominicana
- 1915-34 : Ocupación militar estadounidense
- 1957 : Elección de François Duvalier
- 1971 : Jean-Claude Duvalier sucede ao seu pai o 22 de abril
- 1986 : Foro e exilio de Jean-Claude Duvalier (7 de febreiro do 1986)
- 1988 : Leslie F. Manigat (7 de febreiro do 1988 - 20 de xuño do 1988) (candidato á elección presidencial de 2006)
- 1988 : Henri Namphy (20 de xuño de 1988 - 18 de setembro de 1988)
- 1988 : Prosper Avril (18 de setembro de 1988 - 10 de marzo de 1990)
- 1990 : Ertha Pascal-Trouillot (18 de marzo de 1990 - 7 de febreiro de 1991)
- 1990 : Elección de Jean-Bertrand Aristide (vítima dun golpe de estado o 30 de setembro de 1991. Tras tres anos de exilio, volve ao país o 15 de outubro de 1994 para terminar o seu mandato)
- 1996 : Elección de René Gacia Préval (7 de febreiro 1996 - 7 de febreiro 2001)
- 2001 : Elección de Jean-Bertrand Aristide
- 2004 : Deposición e exilio forzado de Jean-Bertrand Aristide. Instauración do goberno interino
- 2004 : Alexandre Boniface (presidente provisional do 29 de febreiro ao 14 de maio do 2006)
- 2006 : Elección de René Preval
[editar] Goberno e política
Haití é unha república presidencialista cun presidente elixido popularmente e unha Asemblea Nacional. De todos os xeitos, algúns sosteñen que é manexado por un goberno autoritario na práctica. A constitución foi introducida en 1987 e está baseada nas constitucións de Estados Unidos e de Francia. Logo de ser suspendida por algúns anos, foi reinstaurada por completo en 1994.
O 29 de febreiro de 2004, un golpe de estado encuberto, promovido por EEUU culminou coa renuncia do presidente Jean-Bertrand Aristide. No 2006 foi reelixido "democraticamente" o antigo aliado de Aristide, René Préval.
[editar] Organización político-administrativa
Haiti está dividido en 10 departamentos(subdivisiones):
- Artibonito
- Centro
- Grand'Anse
- Nippes
- Norte
- Nordés
- Noroeste
- Oeste
- Sur
- Sueste
[editar] Xeografía
Haití ocupa a terceira parte occidental da illa de A Española e inclúe algunhas illas e cayos pequenos próximos como Gronave e A Tartaruga. A superficie total alcanza os 27.750 km².
A parte de Haití correspondente á illa de A Española está constituída principalmente por montañas escarpadas con pequenas planicies e vales costeiros.
A cidade máis grande é a capital Porto Príncipe con 2 millóns de habitantes, seguido por Cabo Haitiano, con 600.000.
O clima de Haití é tropical. A estación máis chuviosa esténdese de abril a xuño e de outubro a novembro e con frecuencia, o país é azoutado por tormentas tropicais e ciclóns. O 18 de setembro de 2004, o furacán Jeanne alcanzou Haití. Unha semana despois, o balance non definitivo era de máis de 1160 persoas mortas e outras 1250 desaparecidas. Os efectos desta tormenta agravou as xa difíciles condicións de vida do país xa que deixou 170.000 persoas sen alimentos nin auga.
[editar] Economía
Haití é a economía menos desenvolvida para un país do hemisferio occidental. Indicadores sociais e económicos colocan a Haití en postos descendentes detrás doutros países en vías en desenvolvemento de baixos ingresos (particularmente no hemisferio) desde os anos 80. Haití está na posición 150 de 177 países no Índice de Desenvolvemento Humano da ONU.
Aproximadamente un 70% da poboación vive na pobreza. Cerca do 70% dos haitianos depende da agricultura, que consiste principalmente de agricultura de subsistencia a pequena escala e emprega preto das dúas terceiras partes da poboación economicamente activa. O país tivo moi poucos postos novos de traballo desde que o Presidente René Préval tomou posesión en febreiro de 2006, aínda que a economía informal está en crecemento. O fracaso no intento de lograr acordos con patrocinadores internacionais impediron que Haití obteña asistencia para un orzamento e programas de desenvolvemento.
[editar] Demografía
Ao ano 2006, Haiti ten unha poboación de 8.300.000 habitantes. O 97.5% é negra e o restante 2.5% é branca (europeos ou descendentes). Aínda que Haití promedia preto de 270 persoas por quilómetro cadrado, a súa poboación está concentrada máis fortemente nas zonas urbanas, planicies costeiras e vales.
O francés é un dos dous idiomas oficiais, pero é falado por só o 10% da poboación. Case todos os haitianos falan Kreyòl (Criollo, Creole haitiano), o outro idioma oficial do país. O inglés é falado entre os mozos e no sector comercial. O español é falado principalmente na zonas limítrofes á República Dominicana.
O catolicismo romano é a relixión estatal, a cal é profesada pola maioría. Algúns se converteron ao protestantismo. Moitos haitianos practican tamén as tradicións vudú, sen ningún conflito coa súa fe cristiá. A esperanza de vida é de 53 anos. A media de fillos por muller é de 4.94 (a taxa máis alta de America). Só o 53% da poboación esta alfabetizada. Calcúlase que o 5.6% da poboación esta infectada co virus de HIV (SIDA).O seu Religion é catolica e protestantes.
[editar] Cultura
[editar] Deportes
Haití nos Xogos Olímpicos
- Haití é, quizais, o único país caribeño onde o deporte principal é o fútbol. Véxase: Selección de fútbol de Haití.
[editar] Festas
1º de xaneiro - Día da Independencia
[editar] Ligazóns externas
- Embaixada do Haití en EEUU - en inglés
- Misión das Nacións Unidas no Haití - MINUSTAH - en inglés.
- Fotografia Haiti/Minustah - en inglés
| Países do mundo | Caribe |
| Antiga e Barbuda - Bahamas - Barbados - Cuba - Dominica - Rep. Dominicana - Granada - Haití - Saint Kitts e Nevis - San Vicente e Granadinas - Santa Lucía - Trinidade e Tobago - Xamaica |
| Países con estatus especial no Caribe Aruba (Holanda) | Antillas Holandesas (posesións de Holanda) |
