نان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
نان به مادهای غذایی که از خمیر نمودن ماده اصلی آرد و مایهٔ خمیر و آمیزش آنها با آب یا روغن و گاه نمک و شکر و پخت خمیر در تنور یا فر بدست میآید.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیرامون واژه
ریشهٔ واژهٔ نان از پارسی پهلوی میباشد. فرهنگ فارسی دهخدا دربارهٔ «نان» در زبانها و گویشهای گوناگون چنین آوردهاست:
پهلوی :نان، ارمنی: نکن (نان پخته در خاکستر)، ماخوذ ازپهلوی، نیکان = پارسی : نیگان، بلوچی : نگن و نظایر آن، از ایرانی باستان : نگن، منجی : نگهن، کردی :نن، نان، زازا: نا، نان، دوجیکی : نن، گیلکی : نان، فریزندی، یرنی و نطنزی : نون، سمنانی : نونا، سنگسری و سرخهای : نون، لاسگردی : نن، شهمیرزادی : نون
[ویرایش] سرچشمه و پیشینه
نان (نان تخت و نازک) از آسیای مرکزی و از کشورهای پارسیزبان چون ایران، افغاسنتان و تاجیکستان سرچشمه گرفت و سپس به کشورهای جنوب آسیا چون هند و پاکستان رفت. در زبان فارسی به همهٔ نانها نان گفته میشود، ولی در کشورهای هند و پاکستان منظور از نان، نان تنوری است.
[ویرایش] گونهها
نانها انواع مختلفی دارند که بر اساس آداب اقوام و ملل مختلف متفاوتند و هریک به تناسب و فراخور اقلیم مردم منطقه طبخ میشوند. به عنوان نمونه در مناطق سردسیر در ترکیب خمیر نان از چاشنیهای گرم نظیر زنجبیل و یا حتی فلفل استفاده میشود. همچنین در مناطق استوایی در ترکیب آرد و یا خمیر نان از خرما استفاده میگردد.
- نان تابون، نانی است مانند نان ساج که آن را نیز چادرنشینان میپزند ولی در تنورهای زیرزمینی.
- 'نان لواش، نان نازک تردی است به قطر سه میلیمتر که از خمیر فطیر یا خمیر «کم در آمده» پخته میشود. این نان را نان تنوری یا نان تافتون هم میگویند. نانی که از همان خمیر ساخته شده ولی بسیار نازک باشد، نان خونگی مینامند که پس از پخت بسیار نازک است.
- سنگ نانی یا نان سنگک، نانی است نرم تر از لواش با کلفتی ۹ میلیمتر، که در شهرهای بزرگ متداول است و خمیر آن «در آمده» است، نان سنگک را نان خمیری نیز مینامند.
- نان بربری نانی است قدری سفت تر با ضخامت ۸/۱ سانتیمتر که مانند نان سنگگ خمیر آن ورآمدهاست. این نان در واقع به نام عشایر بربر است که یکی از شاهان قاجار در سده گذشته در جنوب تهران اسکان داد.
- نان روغنی یا نان خشک (خشکه) از خمیر فطیر درست شده ولی روغن گوسفند هم به آن اضافه کردهاند. پس از پخت، خشک و ترد و مثل بیسکویت میشود. نان روغنی یا معمولی است که اغلب به آن کنجد میزنند، و یا شیرین است که در خمیر آن شیره انگور یا شکر میافزایند.
- نان شیرمال (نان دشتری)، نانی است ظریف و زیبا مانند کیک که در روزهای عید میخورند.
- گُلاج (غلاج)، که مانند نان بربری است ولی کلفتی آن در حدود ۴ سانتیمتر است و در مازندران و گرگان متداول است.
[ویرایش] منابع
- برگرفته از کتاب صنایع دستی کهن ایران تالیف هانس ای. وولف، ترجمه دکتر سیروس ابراهیم زاده
- ابراهیم پورداوود، خردهاوستا