XVIvet kantved

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Gwelet ivez : Roll ar C'hantvedoù, Sifroù roman

Kregiñ a ra ar XVI^vet kantved d'ar 1^añ Genver 1501 hag echuiñ a ra d'an 31 Kerzu 1600.

Hep mar ebet emgann brudetañ Japan, Emgann Sekigahara ma varvas ouzhpenn 40,000 a dud hag a verkas dazont ar vro dindan ren an Tokugawa.

[kemmañ] Darvoudoù

• Cinquecento an Azginivelezh ha Brezelioù Italia etre rouantelezhioù Italia ha Bro-C'hall.
• Skrivet Ar Priñs gant Niccolò Machiavelli.
• Kollet he dizalc'hiezh gant Breizh
• Aloubet an "Douar Nevez" gant ergerzherien Europa. Distrujet eo sevenadurezhioù engenidik Mezoamerika hag an Andoù. Aour e-leizh o tont tre en Europa. Degaset ar c'hezeg da Amerika.
• Adreizhadenn Brotestant an Iliz kristen e meur a vro eus Norzh Europa. Brezelioù relijiel en Europa.
  • Dibab a ra Polonia ar frankiz kredenn.
    • Tuet eo skrivagnerien Polonia da eskemm diwar-benn an diforc'hioù relijiel. Embann a reont o labourioù e poloneg evit ar wech kentañ.

• 1501: Ren tierniezh ar Safavided en Iran betek 1736.
• 1509: Emgann Diu a verk deroù kabestr Portugal war kenwerzh ar spisoù.
• 1512: Aloubet rouantelezh Navarra gant Kastilha.
• 1513: Juan Ponce de León war aodoù Florida ha Vasco Núñez de Balboa a-hed aod reter ar Meurvor Habask.
• 1514: Emgann Orsha a laka un harz da emled Moskovia e reter Europa.
• 1515: Diframmañ a ra an Impalaeriezh Otoman reter Anatolia digant ar Safavided da-heul Emgann Chaldiran.
• 1516-17: Trec'h eo an Otomaned war ar vMamluked. Kontrolliñ a reont Siria, Palestina, Egipt, ha Ledenez Arabia.
• 1517: Deroù an Adreizhadenn brotestant gant embannidigezh 95 Tezenn Martin Luther e Saksonia.
• 1519-21: Hernán Cortés e penn aloubadeg spagnol an Impaleriezh Aztek.
• 1519-22: Kaset da benn vat kentañ merdeadenn-dro ar blanedenn gant ergerzhadeg Fernan Magalhaes. Ne zistroas nemet unan eus al listri eus ar veaj, dindan stur ar c'homandant euskarat Juan Sebastián Elkano (1522).
• 1520-66: An Impalaeriezh Otoman en he barr e-pad ren ar sultan Sulaiman Veur.
• 1521:
  • Beograd preizhet gant an Implaeriezh Otoman.
  • Aloubet an "Douar Nevez" gant ergerzherien Europa. Preizhet an Impalaeriezh Aztek e Mec'hiko gant Kastilha.
• 1523: Sveden a zeu da vezañ dizalc'h diouzh Unaniezh Kalmar.
• 1524-25: Brezel ar gouerien en Impaleriezh Sakr German ha Roman.
• 1526: Aloubet rouantelezh Hungaria gant an Otomaned goude emgann Mohács.
• 1526: Ren a ra an Impalaeriezh Mogol, savet gant Babur war India, betek 1857.
• 1527: Gwastadur Roma
• 1529:
  • Seziz Vienna a verk araokadenn bellañ an Otomaned e diabarzh Europa.
  • Kensinañ a ra ur strollad priñsed ha kêrioù impalaerel eus an Impaleriezh Sakr Roman ha German ur skrid a-eneb da Embannadenn Worms e Dieta Speyer. Merkañ a reont evel-se o harp d'al Lutheriezh.
• 1531-32: Terriñ a ra Herri VIII a Vro-Saoz al liammoù gant an Iliz katolik roman ha sevel a ra Iliz Bro-Saoz (1533).
• 1532:
  • Francisco Pizarro e penn aloubadeg spagnol an Impalaeriezh Inka (Impalaeriezh Inka).
  • Koll a ra Breizh he dizalc'hiezh. Rankout a ra unaniñ ouzh Rouantelezh Bro-C'hall dre ur Feur-emglev unaniñ 1532.
• 1534: Jakez Karter a ergerzh ar stêr Sant-Laorañs. Europad kentañ o teuler e droad war douaroù Kanada.
• 1536 : Unanet eo Kembre ha Bro-Saoz gant ul lezenn votet er bloavezh a-raok evit unvaniñ reizhiad al lezennoù en div vro.
• 1543: Deroù marevezh kenwerzhel Nanban goude kejadenn ar Bortugaled gant Japan.
• 1545 - 1563: Sened Tranta senedoù eukumenek an Iliz katolik ma'z eus bet termenet un niver bras a dogmaoù nevez a-benn talañ ouzh gourdrouz ar Adreizhadenn Brotestant.
• 1552: Aloubet Khanelezh Kazan gant Rusia.
• 1553: Krouet Macau gant ar Bortugaled e Sina.
• 1555: Kompagnunezh Moskovia eo ar c'hentañ kevredad kenwerzh dre gevrannoù vras e Bro-Saoz.
• 1556: Kren-douar Shaanxi e Sina eo ar c'hren-douar marvusañ anavezet en istor.
• 1556: Alouet Khanelezh Astrakhan gant Rusia.
• 1558-1603: Sellet e vez ouzh ar marevezh elesbedat evel barr an Azginiveleh saoz.
• 1558-83: Brezel Livonia etre Polonia, Sveden, Danmark ha Rusia.
• 1562-98: Brezelioù relijiel gall etre Katoliged hag Hugenoded e Frañs.
• 1566-1648: Brezel pevar-ugent vloaz etre Spagn hag an Izelvroioù. Dont a ra a-benn ur vroad vihan, an Izelvroioù, da c'hounit he dizalc'hiezh a-dre daouarn gourgalloud ar mare (Spagn).
• 1568): Evit ar wech kentañ en Istor eo gwarantet ar Frankiz kredenn gant al lezenn; e priñselezh Treuzsilvania (Embannadenn Turda).
• 1568-1600: Marevezh Azuchi-Momoyama e Japan. Da-heul an hir a vrezelioù diabarzh niverus c'hoarvezet e-kerzh ar marevezh Sengoku e klask an daimyoed Oda Nobunaga ha Toyotomi Hideyoshi unaniñ Japan dindan o beli.
• 1569: Mont a ra Polonia ha Lituania da sevel ur gumuniezh dizalc'h gant Unaniezh Lublin a bado betek 1795)
• 1577-80: Tro ar bed Francis Drake a c'houlenn Kalifornia evit Bro-Saoz.
• 1580: Portugal a goll he dizalc'hiezh evit Spagn betek 1640.
• 1582:
  • Aloubiñ a ra Yermak Timofeyevich Khanelezh Sibiria war anv ar Stroganoved.
  • Deiziataer gregorian degemeret gant ar broioù katolik.
• 1584-85: Goude seziz Antwerpen (1585) ez a kalz varc'hadourien d'en em staliañ da Amsterdam.
• 1585-1604: Emgannoù ar brezel saoz-ha-spagnol a c'horvez en daou du d'ar mor atlantel.
• 1588: Dizarbenn a ra ar Saozon an Armada didrec'hus.
• 1592-98: Deizarbenn a ra Korea ha Sina div aloubadeg a-berzh Japan e-pad ar brezel seizh vloaz.
• 1598-1613: Freuz ha reuz e Rusia e-pad ar marevezh trubuilhek.
• Krouidigezh kêr Bamako e dibenn ar XVI^vet kantved.

[kemmañ] Tud dibar

William Shakespeare

• Akbar, Penn an Impalaeriezh mogol.
• Anna Vreizh (Naoned, 1477 - Bleaz, 1514), dugez Breizh (1488 - 1514) ha rouanez Bro-C'hall dre ziv wech (1491-1498 ha 1499-1514).
• Nicolaus Copernicus, steredoniour bet diorroet gantañ an heolgreizegezh (teorienn tro ar blanedennoù en-dro d'an heol en ur implijout hentennoù skiantel (19 C'hwevrer 1473 Torun, Polonia - 24 Mae 1543, Frauenburg, Polonia),
• Krouiñ a ra Herri VII a Vro-Saoz tierniezh an Dudored. Dizamant e tegas gwikefreoù tailhoù efedus evit adsevel ar rouantelezh zo war-nes ober freuzstal abalamour da efedoù brezel an div rozenn (1457 - 1509).
• György Dózsa, pennlusker emsavadeg ar gouerien en Hungaria (1470 - 1514)
• Michelangelo Buonarroti, livour italian ha kizeller (1475 - 1564).
• Thomas More, politikour ha skrivagner saoz (1478 - 1535).
• Martin Luther, adreizher relijiel ha doueoniour alaman, diazezer ar brotestaniezh (Eisleben, 1483 - id., 1546).
• Hernán Cortés, Conquistador spagnol (1485 - 1547).
• Ar roue Herri VIII a Vro-Saoz, krouer an Anglikaniezh (1491 - 1547).
• Ar roue Frañsez Iañ a Vro-C'hall a seller outañ evel ar monark kentañ eus an Azginivelezh en e rouantelezh (1494 - 1547).
• Sulaiman Veur, sultan an Impalaeriezh Otoman. Alouber hag adreizher ar justis (1494 - 1566).
• Jean Calvin (Noyon, 1509 - Geneva, 1564), doueoniour ha prederour gall, tad al Iliz protestant.
• Charlez V impalaer Sakr Roman ha German, ar c'hentañ o ren evel roue Spagn (Charlez Iañ). Bet oc'h en em gannañ dizehan gant Bro-C'hall ha gant an Impalaeriezh Otoman tra ma kase war-raok aloubidigezh spagnol Amerika (Gand 1500 - manati Yuste (Spagn 1558).
• Cuauhtémoc (1502 - 1525), Tlatoani diwezhañ an Azteked a gas war-raok an emsav enep spagnol, trec'het a-benn ar fin e-pad seziz Tenochtitlan. Krouget e vo d'ar 26 C'hwevrer 1525
• Maria Iañ a Vro-Saoz. Klask a ra enebiñ ouzh an Adreizhadenn Brotestant war an dachenn kabestret ganti. Lesanvet e vo Bloody Mary (Maria ar gwadeg) abalamour d'an heskinerezh relijiel gaset da benn ganti (1516 - 1558).
• Ar roue Fulup II Spagn, emanvet pennlusker an Enep-Disivoud (1527 - 1598).
• Ar rouanez Elesbed Iañ a Vro-Saoz, den kreiz ar marevezh Elesbedat (1533 - 1603).
• Oda Nobunaga , daimyo eus ar marevezh Sengoku e-pad brezel diabarzh Japan. Pennrener kentañ marevezh Azuchi-Momoyama (1534 - 1582).
• Toyotomi Hideyoshi , daimyo eus ar marevezh Sengoku e-pad brezel diabarzh Japan. Eil pennrener marevezh Azuchi-Momoyama (1536 - 1598).
• Amiral Yi Sun-sin , a seller outañ evel unan eus an amiraled ha pennrenerien vilourel veur en Istor ar Bed. (1545 - 1598).
• Edouarzh VI a Vro-Saoz, anavezet evit bezañ lakaet doare an Anglikaniezh da bellaat muioc'h c'hoazh diouzh ar Iliz katolik roman (1537 - 1553).
• Lady Jane Grey, Rouanez-ren Bro-Saoz hag Iwerzhon. Torret eus he c'harg dre un emsavadeg pobl (1537 - 1554).
• Jakez Karter, Malaouad, dizoloer Kanada 1539
• Ar rouanez Maria Iañ a Skos, kentañ maouez bet e penn tiegezh ar Stuarded (1542 - 1587), bet kondaonet d'ar marv gant Elesbed Iañ a Vro-Saoz ha dibennet.
• Fernan Magalhaes, ergerzher portugalat (1480 - 1521)
• Miguel de Cervantes, Skrivagner spagnol (1547 - 1616).
• Ar roue Herri IV a Vro-C'hall ha Navarra, bet lakaet gantañ un termen d'ar brezelioù relijion e Bro-C'hall hag unanet gantañ ar rouantelezh dindan e ren kent dezhañ bezañ drouklazhet (1553 - 1610).
• Ambroise Paré (Bourg-Hersent, e-kichen Laval, e-tro 1509 - Pariz, 1590), mezeg ha surjian gall, diazezer ar surjianerezh vodern.
• William Shakespeare, skrivagner saoz (1564 - 1616).
• John Donne, barzh trenaturel saoz (1572 - 1631)
• Musashi Miyamoto, brezelour brudet e Japan, skrivagner Levr ar Pemp Gwalenn, ur pleustrad war ar strategiezh hag an arzoù emgannañ. (1584 - 1645)
• André Vésale (Brusel 1514 - Enez Zante 1564), anatomour belgiat, ijiner ar plankennoù anatomek. Termen zo bet lakaet gant e labourioù d'ar c'haleniezh
• Ahmad ibn Ibrihim al-Ghazi, Somalia Imam ha jeneral (1507 - 1543).
• Ivan IV Rusia, kentañ tsar rusian (1530-1584).

[kemmañ] Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù

Roll ijinadennoù ar XVI^vet kantved

• Ar C'harr-nezañ a cheñch penn da benn labour ar Gwiadoù
• Dont a ra plant an Douar Nevez evel ar maiz, an avaloù-douar, ar c'hakao, hag an tomatez da vezañ anavezet en Europa. Eskemmoù plant, loened ha kleñvedoù niverus etre an Douar Nevez hag ar Bed Kozh
• Implijet evit ar wech kentañ arouezenn vodern ar wrizienn garrez (√ ).
• Embann a ra Copernicus e deorienn war an Douar hag ar planedennoù all a dro en-dro d'an Heol (1543)
• Deiziataer gregorian degemeret gant ar broioù katolik (1582)
• 1597: Opera eFirenze gant Jacopo Peri

[kemmañ] Gwelet ivez

• XVI^vet kantved el lennegezh