Marc'h
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
|
|||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg/200px-Horse_2005-08-06_(Cheval).jpg) Equus caballus
|
|||||
| Rummatadur klasel | |||||
| Riezad : | Loened | ||||
| Skourrad : | Chordata | ||||
| Kevrennad : | Vertebrata | ||||
| Urzhiad : | Perissodactyla | ||||
| Kerentiad : | Equidae | ||||
| Genad : | Equus | ||||
| Anv skiantel | |||||
| Equus caballus Linnaeus, 1758 |
|||||
| spesadoù all : | |||||
|
Equus asinus : azenn |
|||||
|
|||||
Ar c'hezeg a zo loened bras pevarzroadek implijet a bell zo evit dougen tud pe traoù, pe evit stlejañ kargoù ponner en Europa hag e kornioù all eus ar bed. Ur marc'h a vez graet eus ar par, ur gazeg eus ar barez.
Taolenn |
[kemmañ] Doare skiantel
Equus caballus eo an anv skiantel a vez graet eus ar bronneg unkarnek-se, eus genad al loened-kezeg.
Doñvaet eo bet a-gozh (d'an nebeutañ abaoe 4 000 bloaz) gant an dud : implijet e vez er gounezerezh, en dougerezh, evit an diduamant, evit krogadoù e sport ar marc'hegerezh, hag evit bezañ debret. En istor, betek an Eil brezel-bed d'an nebeutañ, e servije ar c'hezeg da loened-brezel, hag implijet e vezont c'hoazh e broioù 'zo gant ar polis.
[kemmañ] Yezhadur ha liester
- Kezeg eo liester ordinal ar ger marc'h, met er c'hantvedoù tremen ez eus bet implijet liesterioù all evel merc'h, mirc'hi, mirc'hed, ha mirc'hien evit al loen par,
- marc'hoù eo al liester evit an traoù
- kezekenned ha kezegenned evit ar parezed.
Roñse ha jav (chav) a vez implijet un tamm dre holl, met dreist-holl e Bro-Wened hag e Kreiz-Breizh, ha gerioù hollek o ster int.
Gant aneval e vez graet ivez.
[kemmañ] Diwar-benn ar marc'h
- Ur marc'h-gouennañ a zo ur marc'h kalloc'h (pe antier) pe ur marc'h-servij, a-wechoù un tarv-marc'h.
- Ur marc'h spazhet a zo ur marc'h spazh pe ur marc'h troc'h.
- Re vihan ar marc'h eo an ebeul hag an ebeulez
- An eal pe ar bouch eo an ebeulig
- Ebeuliañ pe ealiñ a ra ar gazeg (a-wechou treiñ, pa dro an ebeul pa vez o tont er-maez)
- Ur inkane a zo ul loen-kezeg bihan evit an dimezelled. Gwelout ar ganaouenn an inkane gwenn
- Pa'z a war-raok ur marc'h dre sevel an daou bav war ar memes kostez ez a d'ar paz inkane
- Blev ar marc'h a vez graet reun anezho ha moue (pe moueñ) eus ar blev war e gilpenn ha laez e c'houzoug.
- Ur marc'h reizh a zo aes da ren, ur marc'h amjestr a zo diaes da ren, *Ur marc'h skoemp pe skeudik a vez spontet aes.
- Ur marc'h-tenn a sach war un arar, pe war ur c'harr, a vez sterniet.
- Ur marc'h-samm a zoug sammoù.
[kemmañ] Arouez
Arouez an nerzh eo ar marc'h. Se zo kaoz e lavarer:
- ur marc'h-labour: un den a labour kalz
- labourat evel ur marc'h: labourat kalz ha kalet
- kafe marc'h: kafe kreñv
[kemmañ] Geriaoueg
Un toullad mat a c'herioù deveret zo.
[kemmañ] Diwar anv al loen
- Marc'heg ha marc'heger zo tud a ya war varc'h;
- Marc'hegezh ur marc'h a zo mont warnañ.
- Marc'hegezh tud a zo ober vil pe droug dezho.
- marc'hegerezh, marc'hegiezh,
- marc'hekaat, marc'hekadenn,
[kemmañ] Loened
- marc'h-mor,
- marc'hvran (Corvus corax).
- marc'h-raden
- ar marc'h-koad, anv all an ebeul-koad pe ar gazeg-koad
[kemmañ] Traoù damhañval ouzh ur marc'h=
- Marc'hoù un nor: lakaet e vez un nor war he marc'hoù; a-wechoù e vez divarc'het an nor.
- Ur marc'h-du, anv roet d'ar stlejerez dre burezh a steje bagonioù war un hent-houarn
- Ur marc'h-houarn zo ur benveg da bourmen warnañ a-c'haoliad,
- ur marc'hhouarner eo an den a ya war ur marc'hhouarn, hag ar marc'hhouarnerezh eo ar sport.
- Ur marc'h-tan zo ur benveg trouzus da vont da bourmen
- ar marc'htaner eo an hini a vez ouzh e sturiañ.
- ur marc'h-koad, anv meur a venveg
- ur marc'h-kañv,
- ur marc'h-levr, marc'h-livañ, marc'h-nerzh, marc'h-plouz,
[kemmañ] Troiennoù
- Lakaat ur marc’h er stern : sterniañ anezhañ ouzh ur c'harr.
- Bezañ ar marc’h, marc’h Hamon, (o vale) etre daou zen: bezañ gwarizi etreze.
- Mont war varc’h, war marc’h Hamon, war gein ar marc’h (rous, ruz) ouzh ub: heñvel dra
- B. pennek ur marc’h-koad
- Debriñ evel ur marc’h: evel ur pemoc’h, ur porc’hell, tri borc’hell.
- Sevel war lost ar marc’h: a-dre ub war ur marc'h.
- Labourat evel ur marc’h: labourat kalet
- K. c’hoant da gaout ar marc’h hag an arc’hant (hag arc’hant ar marc’h): kaout c'hoant da gaout pep tra. Arabat klask kaout ar marc’h hag an arc’hant a vez implijet evel krennlavar.
- Koll ar marc’h hag ar c’habestr: koll pep tra.
[kemmañ] Lavaroù ha krennlavaroù
- Biskoazh kemend-all !Pevar lagad d’ar marc’h dall ! Bomm da verkaén ar souezh.
- N’eo ket ar c’herc’h ar muiañ gonezet an hini a ra ar muiañ a vad d’ar marc’h.
- Lagad ar mestr a lard ar marc'h Hag a laka ed da gouezhañ en arc'h.
- A bep liv, marc’h mat A bep bro, tud vat.
- Arabat mont primoc’h eget ar marc’h hon doug. Amzer zo!
- N’eo ket diouzh ar vent e vez prenet ar marc’h.
- Meur a varc’h mat zo marvet o vont adarre.
- « Deomp adarre » en deus lazhet meur a varc’h. A vez lavaret da respont da unan en deus lavaret « Deomp adarre » , evit lakaat an dud da adkregiñ gant al labour.
- N’eo ket ar marc’h a c’hounez e gerc’h A zebr anezho bep gwech (pe: war-lerc’h).
- N’eo ket gwellaat a ra ar marc’h pa vez ret e varc’hegezh re alies.
- Ar marc’h a-raok a vez laret « Yao » dezhañ.
- Ar marc’h a sach a vez hopet warnañ.
- Ar marc'h a reud ouzh ar c'hentroù A ra gaou bras ouzh e gostoù.
- Ne dalv ket ar boan sutal Pa ne fell ket d’ar marc’h staotal.
[kemmañ] Fiziologiezh
[kemmañ] Gerioù kar dre ar ster
