Uhindi wa Kiingereza
Kutoka Wikipedia
Uhindi wa Kiingereza ni kipindi cha kihistoria ambako nchi za Bara Hindi zilitawaliwa ama na Uingereza au chini ya usimamizi wa Uingereza kama nchi lindwa. Utwala huu ulienea juu ya nchi za leo za Uhindi, Pakistan, Bangladesh, Nepal na kwa muda pia juu ya Burma (Myanmar).
Utawala wa Kiingereza ulikuwa na vipindi viwili:
[hariri] Utawala wa Kampuni ya Kiingereza kwa Uhindi wa Mashariki (British East India Company)
Tar. 31 Desemba 1600 malkia Elizabeth I alitoa hati ya ulinzi wa kifalme kwa biashara kati ya Uingereza na "Uhindi wa Mashariki".
Kampuni iliyopokea hati hii ilikuwa kundi la wafanyabiashara na matajiri wa London waliovutwa na utajiri wa nchi za mashariki na hasa na faida kubwa mkononi mwa wafanyabiashara Wareno na Waholanzi waliotangulia katika biashara kati ya Ulaya na nchi za Asia ya Kusini.
Kampuni ilishindana kibiashara na kivita na wafanyabiashara wa Ureno, wa Uholanzi na Ufaransa. Iliweza kununua au kuvamia vituo vya biashara na kujenga maboma yake kuanzia 1644 huko Bombay na Madras na penginepo.
1717 kampuni ilipata kibali cha mtawala wa Moghul cha kusamehewa kodi kwa biashara katika Ubengali.
Tangu mwaka 1680 kampuni ilianzisha jeshi lake la maaskari Wahindi na kuwa mshiriki katika siasa ya Uhindi.
Kati ya 1756 na 1763 Uingereza ilishiriki katika Vita ya miaka saba pamoja na mataifa mengine ya Ulaya iliyokuwa vita ya kwanza ya kimabara. Waingereza walipigana pamoja na Prussia dhidi ya Austria, Ufaransa, Urusi na Uswidi. Jeshi la kampuni liliendesha vita hii dhidi ya maeneo ya Ufaransa katika Uhindi. Wafaransa walishindwa wakabaki na vituo vidogo tu katika miji kama Pondicherry na Mahe lakini kampuni iliongeza maeneo yake katika Uhindi.
Baada ya 1757 Kampuni ya Kiingereza ilikuwa aenzi muhimu iliweza kushindana hata na nguvu ya Moghul. Ilianza kutawala sehemu kubwa za Uhindi wa Kusini pamoja na Ubengali.
Kampuni ilitumia mbinu mbili:
- mikataba na madola ya watawala wa Kihindi waliokubali kupokea mabalozi wa kampuni kwao waliokuwa kama washauri wakuu wa Maharaja au Nawab wa eneo; siasa ya nje na mambo ya jeshi ziliwekwa chini ya kampuni.
- uvamizi na utawala wa moja kwa moja, maneo yale yalikuwa mali ya kampuni
Mafaniko makubwa ya kampuni yalisababisha mgogoro huko Uingereza na sheria mbalimbali za bunge la Uingereza zililenga kuongeza athira ya serikali ya Uingereza juu ya shughuli za kampuni.
Katika karne ya 19 kampuni ikawa mtawala juu ya sehemu kubwa za Uhindi, ama kwa njia ya mikataba na watawala wa kienyeji au kwa utawala wa moja kwa moja. Kampuni ilianza kubadilisha uso wa India kujenga reli na kuanzisha mawasiliano wa kisiasa kwa huduma ya posta na pia simu za telegrafi.
Mwaka 1857 ilitokea uwasi wa wanajeshi Wahindi wa jeshi la kampuni uliosababisha na mkasi wa mabadiliko na dharau ya viongozi Waingereza kwa utamaduni wa wenyeji. Utawala wa kampuni ulianza kuporomoka uliokolewa tu kwa kupeleka wanajeshi kutoka Uingereza Uhindi. Uasi ulikomeshwa kwa mabavu.
Lakini kuingilia kati kwa serikai ya Uingereza ulikuwa mwisho wa utawala wa kampuni. Mwaka 1858 serikali ya London ilichukua madaraka yote ya kampuni ikafanya Uhindi kuwa koloni ya taji la Uingereza.
[hariri] Utawala wa kiserikali kati ya 1858 hadi 1947
Kuanzia 1858 Uhindi ilitawaliwa kama koloni ya Uingereza. Kaisari wa mwisho wa Moghul Bahadur Shah Zafar II aliondolewa nchini. Malkia wa Uingereza alichukua cheo chake akaitwa "Kaisari wa Uhindi" akamwachia utawala gavana yake aliyepewa cheo cha "makamu wa mfalme" (Vice-Roy).
Muundo wa utwala uliendelea: Maeneo ya kampuni yalikuwa koloni ya Uingereza. Maeneo ya watawala Wahindi walibaki walivyo lakini kila Maharaja au Nawab alipaswa kula kiapo cha utii kwa malkia kama Kaisari au malkia mkuu wa Uhindi na kumkubali mshauri Mwingereza katika jumba lake kama mwakilishi wa Uingereza.
Mwisho wa karne ya 19 harakati za kutafuta uhuru ilianza upya. 1885 chama cha INC (Indian National Congress) iliundwa na Wahindi na Waislamu pamoja waliodai uhuru. 1906 viongozi Waislamu walitoka katika INC na kuunda "Shirikisho la Waislamu".
1917 Uingereza ulitamka ya kwamba ulitaka kuelekea polepole hali ya kujitawala kwa Wahindi. Viongozi wa wenyeji hawakuridhika na mkasi wa mabadiliko. Chini ya uongozi wa Mahatma Ghandi mwendo wa kupigania uhuru bila mabavo ulipata nguvu. Ghandi alipigania hasa umoja wa Wahindu na Waislamu lakini alipingwa na viongozi wakali wa pande zote mbili.
Baada ya Vita Kuu ya Pili ya Dunia Waingereza walikubali kujiondoa katika Uhindi. Swali kubwa lilikuwa kama nchi itabaki kama nchi moja au kama maeneo ya Waislamu watajitenga.
14/15 Agosti 1947 ulikwisha utawala wa Uingereza. Bara Hindi iliganwanywa katika nchi mbli za Uhindi na Pakistan. Mgawanyo ulikuja na vita na kumwaga kwa damu nyingi. Ghandi aliuawa 30 Januari 1948 na Hindu mkali aliyemchukia kwa sababu alitaka usawa wa Waislamu na Wahindu.
