Zawiercie

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°30' N 19°25' E50.5 19.4166667 (Zawiercie)

Zawiercie

Gmina
- rodzaj

Zawiercie
miejska

1915

85,25 km²

Położenie

50° 30' N
19° 25' E

Wysokość

300-400 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość

52 789
619 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

42-400 do 42-431

Tablice rejestracyjne

SZA

Położenie na mapie Polski

Zawiercie

TERC10
(TERYT)

2243316021

Ebensee

Urząd miejski³

ul. Leśna 2
42-400 Zawiercie
tel. 32 672-17-42; faks 32 672-15-13
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Zawiercie – miasto i gmina w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego. Według danych z 31 grudnia 2006^[1], miasto miało 52 789 mieszkańców.

Zawiercie położone jest obok środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskej u źródeł Warty w dzielnicy Kromołów. Stąd prawdopodobnie wzięła się nazwa miasta Zawiercie. Dawni mieszkańcy Kromołowa chcąc przedostać się do ówczesnej wsi musieli przekroczyć rzekę Wartę, gdyż Zawiercie znajduję się "Za Wartą" (patrząc od strony Kromołowa).

Ważny punkt komunikacyjny i kolejowy, przemysł ciężki (huta żelaza), lekki (włókienniczy), szklarski (huta szkła produkująca kryształ) i odlewniczy (odlewnia żeliwa).

Niegdyś prężnie rozwijające się miasto przemysłowe, obecnie cierpi z powodu dużego poziomu bezrobocia. Przyczynił się do tego upadek wielu dużych zakładów m.in. znanej w całej Europie fabryki produkującej opakowania blaszane FOB oraz Starej Bawełny, która zatrudniała około 8000 pracowników.

Pod Zawierciem znajdują się ogromne ilości rud ołowiu, cynku i srebra (prawdopodobnie także uranu), które nie są eksploatowane. Kiedyś wydobywano także rudy żelaza metodą odkrywkową.

Wizytówką miasta Zawiercia jest brama wjazdowa na centralną część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskej.

Honorowym obywatelem Zawiercia jest od 1995 roku Wiesław Ochman.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Zawiercie ma obszar 85,24 km², w tym:

użytki rolne: 59%
użytki leśne: 20%

Miasto stanowi 8,5% powierzchni powiatu.

[edytuj] Położenie

Jura Krakowsko – Częstochowska stanowi bardzo atrakcyjny teren dla ludzi, którzy chcą aktywnie wypoczywać. Wpływa na to mnogość szlaków turystycznych pieszych i rowerowych, duża ilość skałek, jaskiń, zamków i warowni, zbiorników wodnych. Właśnie tu, na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej w północno – wschodniej części województwa Śląskiego znajduje się miasto Zawiercie, które leży nad rzeką Wartą(tu znajdują się jej źródła). Zajmuje ono 85,24 km2 powierzchni i liczy ponad 55 tys. mieszkańców. Położone jest w odległości 43 km od Katowic, 45 km od Częstochowy i 67 km od Krakowa oraz 24 km od Międzynarodowego Portu Lotniczego w Pyrzowicach. Właśnie te niewielkie odległości i dobra komunikacja PKP i PKS sprawiają, że miasto to stanowi doskonały punkt wypadowy w najbardziej atrakcyjne tereny Jury Krakowsko – Częstochowskiej. Z Zawiercia możemy dojechać do skałek Rzędkowickich, Góry Zborów w Podlesicach, do zamków w Morsku, Mirowie, Bobolicach, Podzamczu, Smoleniu i innych. Tutaj też krzyżują się szlaki turystyczne piesze i rowerowe m. in. Szlak „Orlich Gniazd”, „Warowni Jurajskich”.

Tereny wokół Zawiercia mogą poszczycić się unikalną rzeźbą i występowaniem zbiorowisk roślin skrajnie różniących się pod względem florystycznym i ekologicznym. Okolice miasta porastają lasy iglaste z dominacją sosny i liściaste z przewagą buku. To w nich można spotkać wiele gatunków roślin i zwierząt będących pod ochroną. Ale nie tylko okolice Zawiercia stanowią atrakcję turystyczną. W samym mieście można także zobaczyć wiele ciekawych zabytków m.in. kościół pw. św. Ap. Piotra i Pawła, kościół pw. św. Mikołaja Biskupa Wyznawcy w Zawierciu – Kromołowie, kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Zawierciu – Skarżycach, kapliczka murowana z I – szej połowy XIX w. w Zawierciu – Marciszowie, cmentarz żydowski w Zawierciu – Kromołowie, dworzec PKP, budynek Biblioteki Miejskiej przy ul. Szymańskiego gdzie znajduje się Izba Muzealna, osiedle robotnicze TAZ, Hutę Szkła Gospodarczego, dworek w Zawierciu – Bzowie. Te i wiele innych miejsc stanowi o atrakcyjności Zawiercia i jego okolic.

Panorama Zawiercia

[edytuj] Historia

w XII wieku było wsią (Kromołów, obecna dzielnica Zawiercia)
w XIV wieku ośrodek na trakcie z Wielkopolski do Krakowa
w XV wieku rozwój hutnictwa żelaza (kuźnice)
większy rozwój w XIX wieku
uruchomienie Huty Zawiercie w 1901 roku
prawa miejskie od 1915 roku
1924 r. - erygowano Parafię Ewangelicko-Augsburską w Zawierciu
w 1939 roku włączone do III Rzeszy i przemianowane w 1941 roku na Warthenau (nazwa nazistowska)

[edytuj] Zabytki

Neogotycki kościół

Kościół św. Brata Alberta

ruiny zamku Bąkowiec w Zawierciu-Łężcu (znanego też jako zamek w Morsku)
kościół pw. Św. Trójcy i św. Floriana w Zawierciu-Skarżycach XVI-XVII wiek
Kościół pw. św. Mikołaja w Zawierciu-Kromołowie XVI wiek
Dwór znajdujący się w Zawierciu-Bzowie 1. połowa XIX wieku
Cmentarz żydowski w Zawierciu-Kromołowie
Dawna synagoga z 1880 r.
Nieistniejący dwór w Zawierciu Kromołowie
neogotycki kościół z 1896 w centrum miasta.

[edytuj] Transport

Drogowy

droga krajowa 78 ( Chałupki-Wodzisław Śląski-Gliwice-Zawiercie-Chmielnik )
droga wojewódzka 791 (Trzebinia-Zawiercie-Myszków)
droga wojewódzka 796 ( Zawiercie-Dąbrowa Górnicza)

Kolejowy

Kolej Warszawsko-Wiedeńska. Stacje: Zawiercie, Zawiercie Borowe Pole
PKP

Autobusowy

Komunikacja miejska obsługiwana przez ZKM w Zawierciu
PKS

[edytuj] Turystyka

Zawiercie jest punktem wyjścia wielu szlaków turystycznych na Jurę Krakowsko-Częstochowską.

Hotele

Hotel Ośrodka Sportu i Rekreacji
Senator Rossini. Hotel i restauracja
Villa Verde. Hotel i restauracja
Hotel Zawiercie. Hotel restauracja bowling
Hotel Putex

[edytuj] Edukacja

I LO im. Stefana Żeromskiego
II LO im. Heleny Malczewskiej
III LO im. Xawerego Dunikowskiego
IV LO im. Hugona Kołłątaja
ZS. im. Oskara Langego
ZS. im. Stanisława Staszica
Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania
Katolickie Gimnazjum i Katolickie Liceum Ogólnokształcące
IV LP im. Generała Józefa Bema
Gimnazjum nr 1 w Zawierciu
Gimnazjum nr 2 w Zawierciu im. Stanisława Szymańskiego
Gimnazjum nr 3 w Zawierciu im. Józefa Piłsudskiego
Szkoła Podstawowa nr 1
Szkoła Podstawowa nr 2
Szkoła Podstawowa nr 3
Szkoła Podstawowa nr 4 Miejska im. M. Kopernika
Szkoła Podstawowa nr 5 im. A. Mickiewicza
Szkoła Podstawowa nr 6 Miejska im. J. Korczaka
Szkoła Podstawowa nr 7 im. M. Konopnickiej
Szkoła Podstawowa nr 8 Miejska
Szkoła Podstawowa nr 9 Miejska im. M. Dąbrowskiej
Szkoła Podstawowa nr 11 Miejska
Szkoła Podstawowa nr 13 Zespołu Szkół

[edytuj] Sport

MKS Zawiercie - siatkówka kobiet
Viret Zawiercie - Piłka ręczna mężczyzn
Źródło Kromołów i LKS Olimpia Blanowice - Piłka nożna mężczyzn

[edytuj] Sąsiednie gminy

Kroczyce, Łazy, Myszków, Ogrodzieniec, Poręba, Włodowice

[edytuj] Gospodarka

OPTOPOL Technology S.A.

[edytuj] Historia

Historia miasta Zawiercie sięga 1431 r. , kiedy to za panowania Bolesława V, księcia opolskiego, w dokumencie nadającym grunty i zezwolenie na zbudowanie karczmy Mikołajowi Czenarowi, po raz pierwszy została wymieniona nazwa Zawiercie. Od XV do XIX w. Zawiercie miało wielu właścicieli. Na przełomie XIX i XX w. utrwaliły się dwie nazwy Zawiercia: Zawiercie Duże - rozmieszczone wokół drogi biegnącej do Poręby i Zawiercie Małe - położone po prawej stronie Warty przy drodze wiodącej do Marciszowa. Pod względem administracyjnym Zawiercie Małe było wsią - gromadą przynależną do gminy Kromołów. Funkcje administracyjne w Zawierciu pełnili sołtysi w ramach samorządu gminnego. Najstarszą dzielnicą miasta jest Kromołów z źródłami rzeki Warty, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1193 r. Dzielnica ta największy rozkwit przeżywała w latach 1831 - 1860, a to za sprawą mieszkających w nim sukienników i półcienników.

Rozwój Zawiercia nieodłącznie związany był z koleją oraz budową dróg bitych. 1 grudnia 1847 r. przez Zawiercie po raz pierwszy przejechał pociąg. W ten sposób otwarto planowany ruch z Częstochowy do Ząbkowic linią jednotorową. Ruch kolejowy dwutorowy z Koluszek do Ząbkowic uruchomiono w 1881 r. Spowodowało to rozwój ruchu pasażerskiego i towarowego. Stacja i dworzec II klasy zostały uruchomione w 1890 r., a w kwietniu 1914 r. został oddany do użytku obecny dworzec kolejowy. Biegnąca przez Zawiercie linia kolejowa była jednym z istotnych czynników, który skłonił Żydów berlińskich Ginsbergów do zakupu od małżonków Pławner z Żarek przędzalni bawełny funkcjonującej od 1833 r. Równocześnie z budową i rozbudową zakładów braci Ginsbergów w 1875 r. została uruchomiona w Zawierciu przez Carla Braussa Fabryka sztucznej wełny.

Ważną rolę w rozwoju Zawiercia spełniały różne zakłady i przedsiębiorstwa metalowe: "Ernest Erbe", "Ferrum", "Ułan", "Sambor i Krawczyk", "Poręba" koło Zawiercia, "Liniarnia", "Jan Mecner", Fabryka Opakowań Blaszanych, "Suchy Element Elektryczny", i huta "Zawiercie". Jest rzeczą charakterystyczną, że niektóre zakłady i fabryki sytuowały się w pobliżu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej a dla odległych od linii kolejowych fabryk montowano bocznice kolejowe. Na terenie Zawiercia uruchomiono kopalnie węgla brunatnego i rudy żelaza. Po nabyciu gruntów na posiedzeniu Zarządu TAZ 1 sierpnia 1878 r. podjęto ustalenia o budowie osiedla robotniczego TAZ. W tym też czasie zbudowano wiele szkół, kaplic, kościołów (w tym kościół "Piotra i Pawła") i parków.

W latach I wojny światowej ponad 30-tysięczna osada fabryczna Zawiercie posiadała okazały dworzec kolejowy, liczne fabryki oraz zakłady pracy. Niestety nie posiadała praw i struktury miejskiej. Prawa miejskie Zawiercie nabyło 1 lipca 1915 r. W wyniku tego ukształtowały się:

dzielnice: Kromołów, Blanowice, Bzów, Żerkowice, Kądzielów, Zuzanka, Argentyna, osiedla: Żabki, Marciszów, Stawki, Centrum, Warty, Dąbrowica, Ręby, Kosowska Niwa, sołectwa: Karlin, Łośnice, Pomrożyce, Skarżyce.

W okresie I wojny światowej w Zawierciu wzrosło bezrobocie, a to za sprawą zmniejszenia zatrudnienia w przedsiębiorstwie TAZ i zamknięciu huty Huldczyńskiego. Mieszkańcy Zawiercia jeździli na tereny okupacji austro-węgierskiej w celu kupna żywności, która była tam znacznie tańsza niż na terenie okupacji niemieckiej.

Rozwój Zawiercia w latach 1919 - 1939 determinowały następujące kwestie: działalność organów administracyjnych, właściwe gospodarowanie majątkiem komunalnym i powierzonymi funduszami, funkcjonowanie przedsiębiorstw i zakładów, problemy bezrobocia, sprawy mieszkaniowe oraz działania władz administracyjnych w celu złagodzenia skutków trudnych warunków socjalnych życia mieszkańców. Nadal jednak jest miastem przemysłowym i tak jak przeżywający wówczas kryzys kraj, pojawia się nazwa "Zawiercie miasto wymarłe". Utworzenie powiatu zawierciańskiego w 1927 r. wprowadziło pewne ożywienie w życiu miasta gł. Kulturalnym, a to za sprawą Chóru Towarzystwa Śpiewaczego "Lira". Od 1936 r. poprawiała się stopniowo sytuacja finansowa i możliwości zatrudnieniowe przedsiębiorstw zawierciańskich.

Okres po II wojnie światowej to okres rozwoju miasta. W kwietniu i maju 1945 r. produkcję podjęły fabryki "Poręba" i "Ferrum", w czerwcu uruchomiono Hutę Szkła , w lutym 45 r. hutę "Zawiercie". Na tle trudnej sytuacji płacowej i aprowizacyjnej w niektórych zakładach Zawiercia i okolic miały miejsce strajki w latach 1945 - 1947. Najbardziej zdecydowany protest miał miejsce w hucie "Zawiercie" w marcu 1946 r.

W latach 90. uwydatniły się trudne problemy zatrudnieniowe i mieszkaniowe. Przestało funkcjonować budownictwo komunalne i zakładowe. Dla Spółdzielni Mieszkaniowej "Hutnik" w Zawierciu przekazano z budżetu miasta środki finansowe za zrealizowaną infrastrukturę i zagospodarowanie terenu osiedla "Argentyna". Rozpoczęto realizację zadania inwestycyjnego "Kosowska Niwa". W 1998 r. zaadaptowano na mieszkania hotel przy ul. Rataja. W końcu lat 90. władze miejskie rozpoczęły budowę dwóch budynków mieszkalnych przy ul. Dojazd. W 1994 r. oddano do użytku gmach Telekomunikacji Polskiej S.A. W 2001 r. oddano do użytku halę sportową mieszczącą się w pobliżu ulic Wierzbowej i Blanowskiej.

Zapoczątkowana w 1989 r. transformacja ustrojowa zmieniła system gospodarowania i zarządzania zakładami pracy, przedsiębiorstwami. 27 grudnia 1995 r. przekształcono hutę "Zawiercie" w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.

W latach 80. zostały utworzone różne firmy i przedsiębiorstwa m.in. "Awbud", "Bodeko", "Królmet", "Szczęsny - Zjawiony". Jednocześnie z procesem przekształceń przedsiębiorstw, zakładów pracy narasta proces zmniejszenia zatrudnienia.

Od 1998 roku miasto jest stolicą powiatu zawierciańskiego, w skład którego oprócz Zawiercia wchodzą następujące gminy: Irządze, Kroczyce, Łazy, Ogrodzieniec, Pilica, Poręba, Szczekociny, Włodowice, Żarnowiec.