Niedzbórz

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°56'07" N 20°22'00" E52.9352778 20.3666667 (Niedzbórz)


Niedzbórz
Województwo	mazowieckie
Powiat	mławski
Gmina	Strzegowo
Położenie	52° 56' 07'' N 20° 22' 00'' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	460
Strefa numeracyjna (do 2005)	23
Kod pocztowy	06-458
Tablice rejestracyjne	WML
Położenie na mapie Polski Niedzbórz
Kościół w Nieborzu

Niedzbórz – wieś (kiedyś miasto) w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie mławskim, w gminie Strzegowo.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie ciechanowskim.

[edytuj] Historia

Głaz upamiętniający pięćsetlecie nadania praw miejskich

Mapa dawnego powiatu niedzborskiego

W 1505 r. miejscowość otrzymała od króla Aleksandra Jagiellończyka prawa miejskie, jako Międzyborze. W tym samym mniej więcej czasie ówcześni właściciele Niedzborza (Narzymscy herbu Dołęga) wznieśli tu swój zamek, który opuścili w I poł. XVIII w. Materiał z rozebranego zamku posłużył za budulec kościoła i klasztoru Bernardynów, w odległym o ok. 20 km Ratowie. W XVI, XVII i XVIII wieku Niedzbórz był siedzibą jednego z 3 powiatów Ziemi Zawkrzeńskiej (mławski, niedzborski i szreński), wchodzącej w skład ówczesnego województwa płockiego. Stolica powiatu do Niedzborza została przeniesiona z Sulerzyża w 1535 roku. Powiat niedzborski w XVI wieku liczył sobie 85 wsi w tym 30 drobnoszlacheckich, a jego powierzchnia wynosiła 397,3 km2 (niespełna dwa razy więcej niż obecnie Gmina Strzegowo).

9 września 1502 r. bp Wincenty Przerembski erygował parafię pw. św. Mikołaja Biskupa, ufundowaną przez braci Adama i Tomasza Bartnickich. Na przełomie XVI i XVII stulecia wzmiankowane jest istnienie drewnianej świątyni, którą ozdobiono piękną malaturą na ścianach i suficie. Kościół ten istniał do 1775 r., kiedy generał wojsk koronnych J. Zieliński ufundował nowy. Obecnie istniejący, murowany kościół, wybudował w latach 1885-1886 proboszcz ks. Remigiusz Jankowski. Konsekrował go 6 września 1886 r. bp Henryk Kossowski. Podczas I wojny światowej w 1915 r. świątynia straciła wieże. Odbudowane po wojnie, ponownie zostały uszkodzone w 1939 r. Po II wojnie światowej prowadzono prace remontowe w świątyni oraz wykonano polichromię. Większość wyposażenia wnętrza kościoła pochodzi z XVIII w. Natomiast organy zostały wybudowane w 1932 roku przez firmę Homan A. A. Jezierski St. i S-ka z Warszawy. Spośród zabytków sztuki sakralnej na uwagę zasługują: kielich srebrny trybowany z 1676 r., relikwiarz srebrny trybowany z XVIII w., chrzcielnica klasycystyczna z pierwszej połowy XIX w. oraz krzyż adoracyjny z XVII w.

Miasto zaczęło tracić na znaczeniu po II rozbiorze Polski, a prawa miejskie utraciło bezpowrotnie w 1869 r., razem z 338 innymi miejscowościami, ukaranymi w ten sposób przez zaborcę za aktywne uczestnictwo w powstaniu styczniowym. W latach 1847-1854 w Niedzborzu mieszkała rodzina Choromańskich, która dzierżawiła miejscowe dobra ziemskie wraz z przyległościami. Dzierżawca uiszczał opłatę dzierżawną, w wysokości 3000 rubli rocznie oraz składki ogniowe, dziesięciny i inne ciężary publiczne.

30 sierpnia 1939 r. 63 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych została załadowana na transport kolejowy we Lwowie. 1 września dotarła do stacji wyładowczej Ciechanów, skąd "na kołach" przegrupowała się do lasu na wschód od wsi Niedzbórz i weszła w skład odwodu 8 Dywizji Piechoty.

W okolicach Niedzborza Henryk Sienkiewicz umiejscowił scenę zamieci śnieżnej w powieści Krzyżacy.

[edytuj] Bibliografia

Adam Wolff: Studia nad urzędami mazowieckimi 1370-1526, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
Jerzy Antonowicz: Studia i materiały do dziejów ziemi zawkrzeńskiej, PWN 1971r.
Antoni J. Nowowiejski: Płock: monografia historyczna, 1917r.
Kwartalnik historii kultury materialnej, PAN 1953r.
Atlas historyczny Polski, Komisja Atlasu Historycznego Polski, PAN 1930r.