Szreńsk

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°1' N 20°7' E53.0166667 20.1166667 (Szreńsk)

Szreńsk

Herb Szreńska

53° 1' N
20° 7' E

Liczba
mieszkańców (2006)
• liczba ludności

1200

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

06-550

Tablice rejestracyjne

WML

Położenie na mapie Polski

Szreńsk

Szreńsk – wieś (dawne miasto) w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie mławskim, w gminie Szreńsk, na Mazowszu, nad rzeką Mławką, 20 km na pd.-za. od Mławy i ok. 100 km na pn.-za. od Warszawy; stolica Zawkrza.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Szreńsk.

[edytuj] Historia

Pierwsze ślady osadnictwa w szreńsku pochodzą z przełomy IX i X wieku, w tym czasie w rozlewisku rzek Mławki i Szronki powstał gród otoczony wałami ziemno kamiennymi. Prawdopodobnie gród powstał po przeniesieniu osadnictwa z lewego, położonego wyżej brzegu rzeki Mławki. Gród wielokrotnie był niszczony co jest związane z jego lokalizacją na terenach granicznych z Prusami. W wieku XII najprawdopodobnie za panowania Bolesława Krzywoustego gród został powiększony, wzmocniony przez podwyższenie wałów a wokół niego wyrosła osada i w takim kształcie Szreńsk przetrwał następne 100 lat do najazdu prusów gdy został ponownie znisczony. Odkryte w wyniku badań archeologicznych zabytki wskazują, że mieszkańcy grodu zajmowali się garnacarstwem, kowalstwem, hodowlą bydła i rolnictwem. W wieku XIII Szreńsk został ponownie odbudowany. Po raz pierwszy w źródłach pisanych Szreńsk pojawia się w 1240 roku. Przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim Szreńskowi nadaje Siemowit III w roku 1383, w tym samym dokumencie potwierdza wcześniejsze nadanie Szreńska Stanisławowi Grada z Kowalewa, który zmienia nazwisko na Szreński i w rękach rodu Szreńskich pozostaje Szreńsk przez 170 lat. W pierwszej połowie XVI wieku Feliks Szreński, kolejny z rodu (i za razem ostatni), w miejscu dawnego grodziska wybudował okazały zamek obronny, z murami obwodowymi, czterema basztami, budynkiem mieszkalnym i budynkiem bramnym oraz kaplicą, przebudował kościół parafialny (1531 zakończenie budowy). Kościół bez większych zmian przetrwał do dzisiaj i stanowi perłę późnego gotyku północnego mazowsza. W 1554 Szreńsk przechodzi na własność biskupa płockiego Andrzeja Nosowskiego. W 1665 miasto zajmują szwedzi, na zamku stacjonuje szwedzki garnizon. Do Szreńska przybywa z wizytacją oddziałów Karol X Gustaw, ma to miejsce na koło trzy tygodnie przed bitwą pod Warszawą. W latach 1768-1771 zamek w Szreńsku wykorzystywali Konfederaci barscy m.in. Józef Sawa-Caliński, który ranny w bitwie pod Szreńskiem 26 kwietnia 1771, dostał się do niewoli rosyjskiej. Po II rozbiorze polski Szreńsk wchodzi w skład Prus a jego właścicielem zostaje Karol Ludwik Erhard Knobloch, na którego polecenie zostają rozebrane gotyckie fortyfikacje zamku, a cześć mieszkalną przebudowano na klasycystyczną rezydencję, m.in. dobudowując jeden trakt od zachodu. W roku 1896 Szreńsk traci prawa miejskie.

[edytuj] Zabytki

W Szreńsku znajdują się:

XVI-wieczna fara z wieloma cennymi zabytkami, wśród nich min.:
- renesansowy nagrobek Feliksa Szreńskiego wykonany z piaskowca prawdopodobnie w latach 1546-1548
- drewniana gotycka rzeźba tzw. "Pieta ze Szreńska" wykonana w latach 1430-1440
- wmurowany w prezbiterium portret trumienny nieznanego szlachcica.

Kościół zbudowany jest z cegły gotyckiej z widocznym wzorem zendrówki, prezbiterium jest sklepione świetnie zachowanym i ostatnio odrestaurowanym sklepieniem gwiaździstym a kaplica Św. Anny kryształowym. Unikalną ciekawostką jest złamanie osi podłużnej kościoła - prezbiterium na wysokości łuku tęczowego jest odchylone o kilka stopni w stosunku do nawy

Mur ceglany otaczający kościół zbudowany w XVIw. Cechą charakterystyczną muru są nisze po jego wewnętrznej stronie.
Dzwonnica drewniana z końca XVIIIw
Kaplica cmentarna z drugiej polowy XIXw
W centrum Szreńska znajduje się skwerek, w którego środku leży duży kamień. Na nim wisi herb Szreńska. Na skwerze znajduje się również flaga Unii Europejskiej i flaga Polski.
Tablica pamiątkowa na środku rynku w miejscu dawnego ratusza.
Ruiny zamku (przebudowanego w pocz. XIX w. na rezydencję - pałac), oficyny dworskiej i park zamkowy. Pałac eksploatowany po 1945 r. jako szkoła, spłonął w 1948 r., nieodbudowany - pozostaje w ruinie

[edytuj] Bibliografia

Marek Piotrowski, Szreńsk - miasto zapomniane, Warszawa 1986, wyd. Społeczny komitet obchodów 600-lecia Szreńska, Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe, ISSN 0208-8894
Katalog Zabytków Sztuki, Zesz. 9. Mława i okolice (d. pow. mławski), opr. I. Galicka, H. Sygietyńska i M. Kwiczala, 1985[[1]]